Москваҕа Саха сирин күннэрэ суруналыыс хараҕынан

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Бу күннэргэ дойду тэбэр сүрэҕэр Москваҕа Саха сирэ күннэрэ буолан аастылар.

edersaas.ru


Мин анаан сылдьан көрбүт-истибит тэрээһиним аата да үчүгэйэ, ис хоһооно да дириҥэ бэрт — «Ирбэт тоҥ сылааһа». Ол да иһин буолуо, Москва куорат сүүнэ улахан, киэҥ-куоҥ  «Экспокиин» быыстапкалыыр комплексын 3-с павильонугар үтүмэн элбэх киһи муһунна. Аатырбыт «Москва-Сити» норуоттар икки ардыларынааҕы дьыалабыай киин бу комплексы кытта силбэһэ турар буолан, халлааҥҥа харбаспыт дьиэлэргэ сылдьа таарыйа, дьыалабыай эргимтэ дьоно Саха сирин күннэрин тэрээһинин эмиэ көрдүлэр-иһиттилэр.

Ону тэҥэ Саха сирин күннэрин кытта Уһук Илин уокурук регионнарын тэрээһиннэрэ буола турар буолан,  баҕалаах дьон  эмиэ икки сиринэн сырыттылар. Онон москвалар эрэ буолбакка, камчаткалар, хабаровскайдар, еврейдэр кыраайдарыттан, ыаллыы уобаластартан, омук да сирдэриттэн киһи бөҕө муһунна.

— Саха сирэ Арассыыйа судаарыстыбатыгар холбоспута 385, Саха АССР тэриллибитэ 95 уонна СӨ Төрүт Сокуонун   25 ылыныы сылларыгар анаммыт суолталаах үбүлүөйдэри бэлиэтээн туран, биһиги, Саха сирин олохтоохторо, өрөспүүбүлүкэбит кэскиллээх сайдыыта түстэнэригэр история бу кэрчик кэмнэригэр олус сөптөөх тосхоллор торумнаммыттарын  бигэтик өйдүүбүт,— диэн саҕалаата бэйэтин эҕэрдэ тылын Ил Дархан Егор Борисов. Кини Москваҕа Саха сирин күннэрин ыытыы суолтатын арыйда. Аҕа баһылык этиитин бигэргэтэн, Экспокииҥҥэ өрөспүүбүлүкэ социальнай экэнэмиическэй сайдыытын көдөрөр 13 былаһаакка үлэлээтэ. Ол курдук, Саха сирин историятыттан саҕалаан, инновация уонна наука салаата, норуот маастардарын үлэлэрэ, бэйэ бородууксуйатын дьаарбаҥката, туризм сайдыытын тосхоллорун кэпсиир саалалар бэрт үгүс киһини түмтүлэр. Манна сылдьыбыт дьон, кырдьык да, Саха сирэ сайдыылаах регион буоларын илэ харахтарынан көрөн, кулгаахтарынан истэн, минньигэс экологическай ыраас аһын амсайан, атыылаһан бардылар.

  Саха сирэ аатырар тымныыта Экспокиин кэмпириэнсийэлиир саалатыгар «Тымныы уонна цивилизация» диэн научнай-практическай «төгүрүк остуолга» үгүс учуонайы уонна интэриэһиргээччини түмтэ.

Бу тэрээһини Ил Түмэн спикерин солбуйааччы Ольга Балабкина уонна Арктическай институт ректора  Саргылаана Игнатьева сүрүннээтилэр.

Саха норуотун  уонна араас омук баай култууралара биир тэҥник сайдан  иһэллэр. Ол да иһин өрөспүүбүлүкэбитигэр норуоттар доҕордоһуулара олус күүстээх.

Араас омук дьоно түөлбэлээн олорор дойдуларын — Арассыыйа уонна Саха сирэ сайдыыларыгар кинилэр сүҥкэн эппиэтинэстээхтэрин өйдүүллэр, — диэн бэлиэтээтэ Ил Дархан Егор Борисов Москваҕа Саха сирин күннэрин үөрүүлээхтик аһарыгар.

Биллэн турар, Саха сирэ тымныытынан аатырар буолан, Тымныы символынан буолбут Чысхаан остуоруйа дьоруойа Кыһын Хотуну кытта кылаабынай сценаҕа тахсыыларын, ыалдьыттар дохсун ытыс тыаһынан көрүстүлэр.

Сотору буолаат, Чысхааҥҥа доҕотторо — Великай Устюгтан анаан  кэлбит Тымныы Моруос оҕонньор, Татарстантан  Кыш Бабай, Карелияттан Талви Укко кыттыһаллар.

Саҥа дьыллааҕы остуоруйа дьоруойдара Өймөкөөҥҥө кыһыҥҥы туризм «Тымныы полюһугар айан» диэн тэрээһинигэр өрүү көрсүһэллэр. Москваҕа   «Ирбэт тоҥ сылааһа» диэн Саха сирин күннэригэр анаан кэлэн, Экспокиин ыалдьыттарыгар күүтүүлээх Саҥа дьыллааҕы быраһынньык тыынын аҕалан, дьон санаатын өссө көнньүөртүлэр.

Тэрээһини үөрүүлээхтик аһыы кэнниттэн ыалдьыттар Экспокиин устун сылдьан, Саха сирин сайдыытын кэрэһэлиир былаһааккаларынан тарҕастылар. Ил Дархан Егор Борисов ыҥырыылаах ыалдьыттарыгар хас биирдии быыстапка ис хоһоонун тус бэйэтинэн кэпсээн-ипсээн билиһиннэрдэ.

Биллэн турар, үгүс киһи Саха сиригэр хайдах сынньана барары туоһуласта. Туризм салаатын иһитиннэрэр-биллэрэр киинин  салаайааччыта Мария Старостина интэриэһиргээччини кытта кэпсэтэ турарыгар түбэһэ түһэн, хата, үлэтин түгэнин хаартыскаҕа түһэрэн аастым.

Ол кэмҥэ туризм павильонугар СӨ Бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев киирэн кэллэ. Кини быыстапкаҕа үлэлии турар «Саха сирин амтана» бэстибээл тэрийээччитэ Татьяна Тымырованы кытта кэпсэтиитин эмиэ хаартыскаҕа түһэрэн ыллым.

Онтон Саха сиригэр бэйэ бородууксуйатын оҥорон таһаарааччылар эрээттэригэр чугаһыыбын. Хас атыы туочукатын аайы — уочарат. Хаһан буоларын курдук, Амма барыанньата, Дьааҥы ыыһаммыт табатын этэ уонна быырпаҕа, Өлүөхүмэ сыыра, Чурапчы ыыһаммыт убаһатын этэ уонна халбаһыыта «күннээтилэр» аҕай. Дойдуларыгар дьону уочараттатар үөрүйэхтэринэн, бу номнуо бренд буолбут астары оҥорор хаһаайыстыбалар үлэһиттэрэ тутталлара-хапталлара түргэнэ сүрдээх. Туораттан бу маны барытын көрө-истэ туран, төрөөбүт Сахам сиринэн киэн тутуннум аҕай. Киһи ыраата сылдьан тыа сирин олохтоохторун үлэлэрин дьиҥнээхтик сыаналыыр эбит. Бу кинилэр оҥорон таһаарбыт эттэрэ уонна үүттэрэ былдьаһыгынан баран эрдэҕэ эбээт! Биһиги дьоммут  Москва курдук ыраах сиргэ аҕыйах хонуктаах сибиэһэй эт уонна үүт аһы сибиэһэйдии оҥорон аҕалан, көрүөх бэтэрээ өттүгэр атыылаан бүтэрдилэр.

Биир дойдулаахтарбыт общественнай деятель Альбина Поисеева уонна  ааттаах-суоллаах эдэр худуоһунньук Семен Луканси дьааҥылар ыыһаммыт табаларын этин амсайан баран, олус астыннылар. Ол түгэни мин үгэспинэн эмиэ үйэтитэн ылааччы буоллум.

Ити курдук, Москваҕа Саха сирэ  күннэрин аһыллыытын араас тэрээһинигэр киэһэ хойукка диэри сылдьан баран, олус астынным. Сөпкө этэллэр эбит: «Сүүстэ истибиттээҕэр биирдэ көрбүт ордук», — диэн. Көрөн уонна истэн итэҕэйдим — маннык тэрээһиннэр Сахабыт сирин сайдыытын көрдөрөргө, иһитиннэрэргэ уонна  кыһалҕабытын билиһиннэрэргэ олус наадалаахтарын. Бу уопсай билиһиннэрии буолан, кылгастык суруйдум. Хас биирдии салаанан:  култуурунай  тэрээһин ымпыгын-чымпыгын, «Тымныы уонна цивилизация» диэн тиэмэлээх «төгүрүк остуол» тэриллибит төрүөтүн, бэйэ бородууксуйатын оҥорон таһаарааччылары, туризмы сайыннарыыга үлэлэһэр дьону кытта ирэ-хоро кэпсэтиилэрбин  бу күннэргэ сиһилии билиһиннэриэм. Дьэ, онно көстөн тахсыаҕа — бу маннык суолталаах тэрээһин, батсаапка суруйалларын курдук, харчыны ыһар-тоҕор сыаллаах тэриллибэккэ,  атын регионнары  кытта биир кэккэҕэ тэҥҥэ хаамсарга туһуламмытын. Бэйэм илэ харахпынан көрөн итэҕэйдим уонна үөрдүм — Сахабыт сирэ олох балысханнык инники хардыылаан иһэр эбит. Тоҕо итинник санааҕа кэлбитим — кэлэр матырыйаалларбар.

Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Ааптар хаартыскаҕа түһэриитэ.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0