Молуода бульдозеристара

1959 сыллаахха Г.Ф.Дорганов салайааччылаах геология этэрээтэ Таҕаан өрүс оройуонугар Молуода бастакы алмаастарын булбута. Бу туһунан И.А.Карякин тылларыттан Ирина Пантелеева суруйуулара бааллар.

1994 сылтан манна  аан бас­­таан “Нижнеленскэй” АУо, онтон АЛРОСА АХ алын сүһүөх хам­­паанньата “Анаабыр алмаастара” ал­­мааһы хостоон, өрөспүүбүлүкэ сайдыытыгар тугунан да сыаналаммат кылааттарын киллэрсибиттэрэ.

АЛРОСА – өрөспүүбүлүкэҕэ “бырапыыскалаах” хампаанньа, онон биһиги  үлэһиттэрбит үгүс аҥаардара  Саха сирин олох­тоохторунан буолаллар. Холобур, “Анаабыр алмаастарын” састаабын дьоно – урукку мэхэньисээтэрдэр, суоппардар, мэхээнньиктэр, ту­­тааччылар саҥа идэҕэ хос үөрэнэн, билигин алмаас хостооһунугар үлэлиир дьон. Кинилэртэн биир­дэстэринэн Амма улууһун Бөтүҥ нэһилиэгиттэн сылдьар Дмитрий Давидович Давыдов буолар. Кини тиэхиньикэҕэ дьоҕурдааҕа номнуо   оҕо сааһыттан биллэн барбыта. Дьокуускайдааҕы авто-ты­­рааныспар лиссиэйин бүтэрэн баран, төрөөбүт сэлиэнньэтигэр тырахтарыыстаабыта. Эдэр мэхэньисээтэр бэйэтин Т-150 ты­­раахтарынан  Амма улууһун элбэх бааһынатын хоруппута. Ол гынан баран, боростуой тырахтарыыс хамнаһа дьиэ кэргэнин сөптөөх таһымҥа хааччыйарыгар тиийбэтэ. Ол иһин, кини Дьокуускайга кэлэн бульдозерист идэтигэр үөрэммитэ уонна Нерюнгри оройуонугар “Нуринган”  артыалга үлэҕэ киирбитэ.

2009 сыллаахха Дмитрий “Нижнеленскэй” АУо геологическай партиятыгар холбоспута уонна  Комацу Д65 бульдозер  машиниһынан үлэлээбитэ.  Машинистарга  тиэхиньикэлэригэр хайдахтаах курдук эппиэтинэс сүктэриллэрин Анаабыр тостор тымныытыгар киһи атаҕа тиийбэт сиригэр геологтары кытары бииргэ үлэлээбит киһи эрэ билэр. Кыра да алҕас алдьархайга тириэр­диэн  сөп. Ол иһин, маннык үлэҕэ уопуттаах мэхэньисээтэрдэри эрэ ыла сатыыллар.  Дмитрий бэйэтин кэмигэр ити тургутугу ааспыт буолан,  ыарахан бульдозерынан  алмаастаах араҥа кумаҕын хаһыыга күн бүгүҥҥэ диэри үлэлиир.

— Дмитрий, эн 2019 сыллаахха Майаат бириискэ Морҕоҕор учаастагар “Бастыҥ бульдозериһынан” ааттаммытыҥ, онтон быйыл Молуодаҕа иккис миэстэ буоллуҥ, эбиитин бульдозерист үрдүк разрядын, 8-с разряды ыллыҥ. Биир уопуттаах бульдозерист быһыытынан, бэйэҥ үлэҥ туһунан кэпсиэҥ дуо?

— Мин санаабар, итинник түмүктэри ситиһэргэ үөрэнэ сатыахха уонна баҕарыахха эрэ наада. Бэйэм сэлиэнньэбэр тырахтарыыһынан үлэлии сылдьан элбэххэ үөрэммитим, тиэхиньикэ хайдах үлэлиирин билбитим, онтон манна бырамыысылыннас тэрилтэтигэр барыта арыый атын. Сүрүнэ, манна тиэхиньикэ барыта хонту­руолланар, тиэхиньикэни көрөр-истэр анал дьон баар. Холобур, массыынаҥ хайдах үлэлиэҕин, төһөнү көтөҕөр, ыарахан учаастактары ааһар кыахтааҕын билиэхтээххин. Ону сэргэ, хайа үлэлэрин пааспара баар, эн онон үлэлиэхтээххин. Ити барыта уонна эн уопутуҥ, сатабылыҥ, бэйэҕин куруук хонтуруолланарыҥ олоххо наадалааҕынан буолан хаалаллар. Тоҕо диэтэххэ, кыһын 50 кыраадыстаах тымныыга кыра да алҕас тиэхиньикэ үлэттэн туорууругар тириэрдиэн сөп, ол күннээҕи үлэ былаанын толоруугар дьайар. Уопсайынан, бульдозерга үлэлиир судургу курдук көстөр эрэ. Дьиҥэр, үөрүйэҕи эрэ кытта кэлэр араас уратылар бааллар. Мин үлэбэр бульдозеры салайыы ускуустубатын толору баһылаабыт биир идэлээхтэрим Софронеев Дмитрий Николаевич, Обертайло Александр Гаврильевич, Судаков Андрей Владимирович олус көмөлөспүттэрэ.  Уопсайынан, сыл-хонук аастаҕын ахсын уопут бэйэтэ кэлэр. Ол гынан баран, идэҕэ уонна докумуоннарга ирдэбиллэр үрдээннэр, хайа үлэтин тэрийиигэ уонна куттал суох буолуутугар ирдэбиллэри куруук илдьэ сылдьар буоллум. Иллэҥ бириэмэ баар буоллаҕына, ону үөрэтэбин. Ол быйыл түмүгү көрдөрдө – 8-с разрядтаах бульдозерист буоллум. Үрдүк разрядтаныы миэхэ улахан эппиэтинэс, мин атыттарга холобур буолуохтаахпын, мэлдьи үчүгэй түмүктэри ситиһиэхтээхпин. Билигин АГАТУ-га инженер-мэхээнньик идэтигэр үөрэнэбин.

— Дьиэҕититтэн уонна чугас дьоҥҥутуттан ыраах сылдьан, баахтаҕа  үлэҕит хайдаҕый?

— Баахта диэн олох атын. Манна төһө да эр дьон эрэ үлэ­лиирин иһин, бэрээдэк мэлдьи баар. Сынньанарга бириэмэ баар, баанньыктан ураты олох­тоох кулуупка баран култуурунайдык сынньаныахха сөп. Ыһыах кэмигэр биһиэхэ “Молуода Боотура” диэн куонкурус ыытыллар. Бу күрэхтэһиилэргэ биһиги бульдозе­ристарбыт   Михаил Лотов (Таатта улууһа), Василий Туманов (Хаҥалас улууһа), Виктор Туманов (Таатта улууһа) абсолютнай чөмпү­йүөнүнэн  буолбуттара.  Бу күрэхтэһиилэри дьон олус сөбүлүүр. Бульдозерист Ярослав Солдатов остуол тиэнниһигэр хас да төгүл кыайбыта, оттон мин саахыматтыырбын уонна дуобаттыырбын сөбүлүүбүн. Өссө биир уолбут Андрей Софронеев олус үчүгэйдик ыллыыр. Кини Лэгэнтэй репертуарыттан ырыалары толордоҕуна, дууһаҥ сынньанар. Уопсайынан, биһиэхэ сынньанар кыах баар. Холобур, Дмитрий Иванов, Айаал Малышев уонна Кирилл Федоров спортивнай балыктааһын күрэхтэһиитин олус сөбүлүүллэр.

Биһигини бастакы разрядынан аһатар остолобуойбут туһунан бэлиэтээн этиэхпин баҕарабын. Минньигэстик аһаан баран, баанньыкка сылдьыахха, төлөпүөннэһиэххэ, эрчиллиэххэ, күн-дьыл үчүгэй буоллаҕына, таһырдьа мээчик тэбиэххэ, бибилэтиэкэҕэ кинигэ ааҕыахха уонна доҕоттордуун сэлэһиэххэ сөп. Уопсайынан, иллэҥ кэммитигэр дьарыкпыт элбэх. Мин бульдозерист уолаттары эрэ аҕынным, оттон хайа учаастагар өссө БелАЗистар уонна  экскаваторщиктар бааллар, кинилэр интэриэстэрэ өссө элбэх  (күлэр).

— Быйылгы сезоҥҥут хайдах ааһан эрэр?

— Дьаҥынан сибээстээн, би­­һиэхэ элбэх араас уларыйыы та­­ҕыста, холобур, мааскалаах уонна бэрчээккилээх сылдьыы, быһыыны ылыы, анаалыстары туттарыы… Ол гынан баран, киһи туохха барытыгар үөрэнэр. Олоҕум бу түһүмэҕэр бэйэм сүрүн сыалбын-сорукпун ситистим, 8-с разрядтаах бульдозерист буоллум. Өссө үчүгэйдик уонна таһаарыылаахтык үлэлиэм. Салалта этэринэн, биһиги эһиилгиттэн үлэ көрдөрүүтүн ­улаатыннарыахтаахпыт, онон инникигэ ­эрэлбит элбэх. Көрдөрүү улааттаҕына, наҕараада таһыма эмиэ үрдүүр буоллаҕа. Оттон ол – саҥа кыахтар. Бииргэ үлэлиир дьоммор үлэлэригэр ситиһиилэри уонна кытаанах доруобуйаны баҕарабын. Оттон АЛРОСА хампаанньабыт бэ­­йэтин “дочернэй” уонна да атын подразделениеларын кытта төрөөбүт өрөспүүбүлүкэбит туһугар саҥа былааннардаах уонна элбэх үлэлээх буоларыгар баҕарабыт.

— Дмитрий, кэпсээниҥ иһин махтал. Чэпчэкитэ суох үлэҕэр ситиһиилэри баҕарабын!

«Саха сирэ», edersaas. ru cаайтка анаан Мичил ГУРЬЕВ, Булуҥ улууһа, Молуода бириискэ.

АЛРОСА АХ пресс-сулууспатын хаартыскалара