Бүгүн СӨ экэниэмикэҕэ миниистирэ Майя Данилова социальнай ситимнэринэн быһа сибээскэ таҕыста.
Миниистир киирии тылыгар ааспыт сылы хайдах көрдөрүүлээх түмүктээбиппит туһунан кылгастык тохтоото. Ону холобурдарынан бигэргэттэ. Кыһыл көмүһү, ньиэби хостооһун улааппытын бэлиэтээтэ. Сүөһү иитэр комплекстар тутуллубуттар. Ол эрээри үлэтэ суох буолуу ахсаана аччаабатаҕын эттэ. Экэниэмикэ олох-дьаһах боппуруоһун таарыйар буолан үгүс ыйытыы киирдэ.
— Тоҕо бытааннык тутаҕытый?— диэн ыйыттылар. Онуоха:
— Атын эрэгийиэннэри кытта тэҥнээтэххэ, биһиэхэ сылга 40 тахса эбийиэк тутуллан, үлэҕэ киирэр. Ол курдук, 2021 сылга 49 эбийиэги (10 оскуоланы, 16 дьыссаты, успуорт 4 эбийиэгин, доруобуйа харыстабылын 7 эбийиэгин ) былаанныыбыт.
— Урбаанньыттары былырыыҥҥы курдук өйүөххүт дуо?
— Биллэрин курдук, билигин үгүс хааччахтааһыннар уһулуннулар. Онон өйөбүл миэрэтэ арыый атын буолуоҕа. Ол эрээри нолуокка каникулу 2023 сылга диэри уһаттыбыт. Бэйэ дьарыктаах буолбут дьоҥҥо нолуоктарын суумата өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр төннүөҕэ уонна субсидия быһыытынан бэриллиэҕэ.
— Арҕахтаах оскуолата хаһан тутуллуоҕай?
— Бу боппуруруоска биир идэлээхтэрбин чопчулуулларыгар көрдөһүөм этэ. Арҕахтаахха 2016 сылтан тутуллар. 256 мөл солкуобай үбүлэммитэ. Хоту дойдуга тутууну ыытыыга ороскуота үгүөрү буолар. Билиҥҥи туругунан, оскуола 55 бырыһыана бэлэм буолбут.
— Кэбээйи сайылыгар оскуола хаһан тутуллан бүтүөҕэй?
— Бу оскуола боппуруоһун былырыын түргэтэтэргэ быһаарыллыбыта. Судаарыстыба хантараагын түһэрсибиппит. Эбийиэги үлэҕэ киллэрии былаана 2023 сылга диэн.
— Мэҥэ Хаҥалас Өлөчөй сэлиэнньэтигэр гаастааһыҥҥа бүддьүөтү чопчулааһын көрүллэр дуо?
— Гаастааһын боппуруоһугар тута тугу да хоруйдаабаппын. 2021 сылга гаастааһыҥҥа үбүлээһини чопчулааһыҥҥа сэлиэнньэлэри көрүөхпүт.
— Айылҕа баайын туһанааччылартан туох туһа баарый?
— Айылҕа баайын бөдөҥ туһанааччылардаах буоламмыт, нолуокка үп-харчы киирэр. Бөдөҥ нолуогу төлөөччүлэр нолуоктанар уонна нолуога суох дохуоттарга 60 тахса бырыһыаны киллэрэллэр. Бу үп бүддьүөт эйгэтин үлэһиттэрин хамнастарын төлөбүрүгэр, араас судаарыстыбаннай бырагыраамаларга туһаныллар.
— Ханнык улуустар инники күөҥҥэ иһэллэрий, кимнээх хаалан иһэллэрий?
— Итини этэр уустук. Биллэн турар, бырамыысыланнас сайдыбыт улуустарыгар кыахтара үтүмэн. Хоту улуустарга эмиэ хамсааһын таҕыста, тумус тутуллар буолла. Ол курдук, полярнай эргимтэҕэ ВОЛС тиийдэ – Харыйалаахха, Өлөөҥҥө. “Эдэр табаһыт” бырагыраама үлэлиир. Арктика 34 учууталын эмиэ өйөөбүппүт.
— Урутаан сайдар сиргэ-уокка (ТОР) киириэххэ уонна Дьокуускайга үлэлиэххэ сөп дуо?
— Манна киирэргэ тустаах былаһааккаларга үлэлиэхтээххин. Холобур, Кангаласска, Аллараа Бэстээххэ.
— Нерюнгрига саҥа дьиэлэри тоҕо туппаккыт?
— Нерюнгрига саҥа дьиэлэр тутуллуохтара.
— 203 түөлбэҕэ оскуола хаһан тутуллуой?
— “Айыы кыһата” үлэҕэ киирбитэ дии. Дьокуускайга оскуолаҕа наадыйыы улахан. Маныаха судаарыстыба уонна чааһынай бииргэ үлэлиэхтээхтэр.
— Биирдэм урбаанньыт бэйэтэ дьарыктаах (самозанятый) диэн буолар кыахтаах дуо?
— Бэйэ дьарыктаах буолар кыахтааххын, өскөтүн сыллааҕы дохуотуҥ 2 мөл 400 тыһ. солк. куоһарбат уонна наймылаан үлэлэтэр дьонуҥ суох буоллаҕына. Бэйэ дьарыктаах буолар киһи “Мой налог” сыһыарыынан нолуок сулууспатын кытта мобильнай тэрил нөҥүө сибээстэһэр кыахтаах. Уонна бэйэ дьарыктаах буолбут киһиэхэ 1 мөл солкуобайга диэри суума иэс бэриллиэн сөп.
— Судаарыстыбаннай сулууспалаахтарга субсидия бэриллиэ дуо?
— Дьиҥэ, үчүгэй баҕайы бырагыраама этэ, дьон туһаммыта. Бу бырагыраама тохтотуллубута үс сыл буолла.
— Искэни эмтиир киин хаһан бүтэрий?
— Бу киин 2023 сылга диэн былааҥҥа турар. “Доруобуйа харыстабыла” национальнай бырайыагынан 4,5 млрд солкуобай көрүллүбүтэ. Эбии үбүлээһин оҥоһулуннаҕына, 2022 сылга үлэҕэ киириэн сөп.
— Биир ынах төбөтүгэр бэриллэр харчыга отчуота хайдах оҥоһулларый?
— Бу боппуруоска бюрократия суох буоллар бэрт этэ.
— Тыа сиригэр олорор сорох үлэһиттэргэ хомунаалынай өҥөлөргө (оттукка) субсидия тоҕо бэриллибэтий?
— Чопчу ханнык салаа үлэһиттэрин туһунан этэриҥ буолла? Доруобуйа харыстабылын үлэһиттэригэр, учууталларга субсидия бэриллэр.
— Туох дьарыктааххыный?
— Иллэҥ кэммэр кулинариянан дьарыктанабын. Дьиэ кэргэммин, оҕолорбун, сиэммин кытта бииргэ буола сатыыбын. Успуордунан дьарыктанарбар бириэмэ булан аттарарга кыһанабын. Киһи бириэмэтин сатаан аттара үөрэниэхтээх.
Маны сэргэ Майя Данилова киһи үксэ интэриэһиргиир тырааныспар нолуогар Саха сиригэр ханнык чэпчэтиилэр баалларыгар хоруйдаата.
Кини этэринэн, тырааныспар нолуогар эрэгийиэн сокуоннаһынан эбии миэрэлэр ылыныллаллар. Ол курдук, Арктика улуустарын олохтоохторо тырааныспар нолуогуттан босхоломмуттара. Былырыын элбэх оҕолоох ыалларга тырааныспар биир сириэстибэтигэр босхолооһун туһунан быһаарбыттар. Кинилэри сэргэ Сэбиэскэй Сойуус уонна РФ Дьоруойдара , Албан аат уордьанын кавалердара босхолоноллорун туһунан санатта.
Бэлэмнээтэ Женни Стрюкова.
Хаартыска: интэриниэттэн