Михаил Николаев үрдүккэ кынаттыыр «Билиигинэн кыайыаҥ» истипиэндьийэтин туттарда

Саха тыйаатырын аанын аһан киирээти кытта, тыыннаах муусука айхаллыы көрсөр. Бу Дьокуускай куорат Оҕо айымньытын дыбарыаһын иитиллээччилэрин ансаамбыла бастыҥ учууталларга уонна үөрэнээччилэргэ СӨ Судаарыстыбаннай сүбэһитэ, СӨ бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев сыллата туттарар “Билиигинэн кыайыаҥ” истипиэндьийэтин өрөгөй түгэнин ыалдьыттарын уруйдууллар.

Итиннэ — мууска, манна — саахымат, онно – балет…

Иккис мэндиэмэҥҥэ үктэнээти кытта, кырачаан мусукааннар көрсөллөр. Истиэнэни икки өттүнэн кыйа өрөспүүбүлүкэ оҕону, ыччаты кытта дьарыктанар тэрилтэлэрэ бэйэлэрин ситиһиилэрин көрдөрөр быыстапкаларын туруорбуттар. Быһатын эттэххэ, итиннэ — муусука, манна — саахымат, онно – балет…

Хараҕым тута ураты оҥоһуулаах саахымакка хатанар. Дьокуускай куорат “Прометейчик” уһуйаан эбии үөрэхтээһиҥҥэ педагога, оонньуу ааптара Дмитрий Морозов иитиллээччитин, куораттааҕы саахымат күрэхтэһиитин кыайыылааҕа Саша Тавраты кытта тураллар. “Бу – оҕо фигураны араарарын туһугар толкуйдаммыта. Оонньуу “Түргэн ат” диэн ааттаах. Хас биирдии саахымат ата бэйэтэ миэстэлээх. Оҕо ону көрөн, ханна хаамыахтааҕын билэр. Төһө кыалларынан, элбэх фишканы “сииргэ” талаһар. Саша иккис сылын саахыматынан дьарыктанар. Иитиллээччилэрбит өрөспүүбүлүкэ, куорат күрэхтэһиилэригэр өрүү миэстэлэһэллэр”, — диэн уһуйааччы билиһиннэрэр.

Саша аттыгар “Үөһээ өттүттэн үргүөр үргүйбэтэх…”, — диэн олоҥхоттон быһа тардан этэ-этэ үрдүкү бөлөх иитиллээччитэ, кырачаан Ион Корякин сахалыы таҥнан-симэнэн, оллоонон олорон Михаил Ефимовиһы кэтэһэр.

Кинилэр аттыларыгар икки маат тэлгэммитигэр, кырачаан бөҕөстөр тириэньэрдэрин салалтатынан араас албастары көрдөрөллөр. Манна даҕатан эттэххэ, сыыспат буоллахпына, урукку сылларга бу курдук спорт хамсаныылаах көрүҥнэрэ кыттыбыттарын өйдөөбөппүн. Онон сонун көстүү диэххэ сөп.

Онтон дьэ, харах манньыйар, дууһа үөрэр Аксения уонна Наталья Посельскаялар ааттарынан Дьокуускайдааҕы балет оскуолатын (кэллиэһин) кырачаан иитиллээччилэрэ кылгастык талааннарын көрдөрөллөр. Ама, бу курдук талааннаах оҕолору көрөн ким үөрүө суоҕай?!

Остуол кэннигэр маҥан халааттаах уолаттартан биирдэстэрэ Кыым Скрыбыкин пилота суох (беспилотнай) көтөр аппараат туһунан кэпсиир. Туоһулаһан билбитим “Кванториум” иитиллээччилэрэ эбит.

Майатааҕы лиссиэй дириэктэрин үөрэх чааһыгар солбуйааччы Сардаана Борисова: “Быйыл быыстапкаҕа Михаил Ефимович Николаев оскуолаларын  (сеть школ) билиһиннэрэ кэлэн турабыт. Ситимҥэ 10 оскуола уонна гимназия киирэр. Биһиги гимназиябыт олортон биирдэстэрэ. Оҕолору науканан, чинчийиинэн, бырайыактыыр үлэнэн хааччыйан, өрөспүүбүлүкэ инники күөҥҥэ тахсарыгар каадырдары бэлэмниир соруктаахпыт”, — диэн иһитиннэрэр.

Долгутуулаах түгэн

Саалаҕа ханан даҕаны иллэҥ миэстэ көстүбэт. Манна бүгүн ураты долгутуулаах түгэн. Диктордар тахсан: “Билиигинэн кыайыаҥ” анал истипиэндьийэни уонна түөскэ иилинэр бэлиэни СӨ Судаарыстыбаннай сүбэһитэ, СӨ бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Ефимович Николаев туттарар”, — диэттэрин кытта, Михаил Ефимович сүүһүнэн мустубут дьон ытыстарын тыаһын доҕуһуолунан сыанаҕа тахсар. Быйылгы сыл “Билиигинэн кыайыаҥ” тэрээһин тоҕус кыайыылааҕа СӨ бастакы бэрэсидьиэнин илиититтэн анал истипиэндьийэни туталлар.

“Бу — оҕолор кыахтарын арыйарга, кынат үүннэрэргэ анаан өр толкуйданан тобуллубут истипиэндьийэ. Тэрээһин сыллата тэнийэн иһэр. Биһиги бүгүн истипиэндьийэ туттаран баран, сарсын умнан кэбиспэппит. Хас биирдии оҕо дьылҕатын, хайдах үүнэн-сайдан иһэрин, ханнык үөрэххэ киирэрин, туох үлэһит буоларын кэтээн көрөбүт. Талааннаах оҕолору кыра эрдэхтэриттэн булан, салгыы үлэһит буолуохтарыгар диэри сайыннарарга дьулуһабыт”, — диэн тоһоҕолоон эттэ.

“Билии – балысханнык сайдар олохпут күөн күрэстэһэр бэлиэтин сүрүн чахчыта. Өрөспүүбүлүкэбитигэр кылаабынай тирэх – билиигэ сыһыан. 18-с төгүлүн анал истипиэндьийэни туттарыыҥ ылбычча буолбатах. Төрөөбүт күҥҥүн үгэс курдук бэлиэтээбэккэ, Билии бырааһынньыгынан көрсөҕүн”, — диэн СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлэ Владимир Солодов  тус бэйэтин, Ил Дархан Айсен Николаев уонна бырабыыталыстыба аатыттан эҕэрдэтин тиэртэ.

Ил Түмэн бэрэссэдээтэлэ Петр Гоголев: “1990-с сылларга буолбут өрөспүүбүлүкэҕэ сүдү суолталаах уларыйыылар эн ааккын кытта ыкса ситимнээхтэр. Эн Арассыыйа лиидэрдэриттэн аан маҥнайгынан норуоттар икки ардыларынааҕы таһымҥа стратегическай суолталаах этиилэри көҕүлээбитиҥ”, — диэн бэлиэтээн туран, сыаналаах бэлэхтэртэн биирдэстэрин – ураты өйдөбүнньүк мэтээли (плакетаны) бэлэх уунна.

Санаалар

Леонг Чуан Квек, Азиятааҕы физика олимпиадатын бэрэсидьиэнэ, Сингапур квантовай технологияларга киинин салайааччыта, Наньяннааҕы технологическай университет бэрэпиэссэрэ:

— Долгутуулаах тэрээһин буолла. Саха сиригэр аан маҥнай Азиатааҕы физика олимпиадатыгар кэлбитим. Инникитин Саха сирэ атын тас дойдулары кытта сибээһэ күүһүрэригэр эрэнэбин. Мин норуоттар икки ардыларынааҕы тэрийэр хампаанньалар бэрэстэбиитэллэрэ буолабын. Ол туһалыа дии саныыбын. Арассыыйа Прикладной физика норуоттар икки ардыларынааҕы сэбиэтигэр хото кыттыһан эрэр. Физикаҕа кыттыгас үлэлэр оҥоһуллалларыгар эрэнэбин, — диир.

Биир сылга, биир үөрэх кыһатыттан икки стипендиат талыллыбытын өйдөөбөппүн. Бэйэтэ туспа сонун көстүү! Онон быйыл икки төгүл кыайыылаах Ньурбатааҕы тиэхиньиичэскэй лиссиэй учууталын, үөрэнээччитин санааларын истибэт хайдах даҕаны табыллыбат. Лиссиэй математикаҕа учуутала Анфиса Николаева: “Истипиэндьийэни тутар дьон ааттара саайтка тахсыбытын ааҕан баран, олус долгуйбутум. Математикаҕа өр сыллаах үлэм сыаналанна дии саныыбын. Лиссиэйбит бүтэһик сылларга өрөспүүбүлүкэ биэс бастыҥ оскуолатын кэккэтигэр киирэр. Былырыын рейтининэн иккис миэстэлээх этибит.  Бу — бүтүн кэлэктиип ситиһиитэ. Оҕо, учуутал сайдарыгар үчүгэй эйгэ үөскээтэ”, — диэн санаатын үллэстэр. Оттон лиссиэй 9-с кылааһын үөрэнээччитэ, “Туймаада” норуоттар икки ардыларынааҕы математикаҕа олимпиада боруонса призера, өрөспүүбүлүкэ эрэгийиэннээҕи олимпиадатын муҥутуур кыайыылааҕа Диана Махатырова салгыы олимпиадаларга кыттар былааннааҕын, чопчу быһаарына илик эрээри, тиэхиньиичэскэй хайысхалаах үөрэҕи талар толкуйдааҕын иһитиннэрэр.

2019 сыл стипендиаттара:

1. Махатырова Диана (Ньурбатааҕы тиэхиньиичэскэй лиссиэй 9-с кылааһын үөрэнээччитэ);
2. Илья Сезько (Нерюнгритааҕы информационнай-технологическай лиссиэй 11-с кылааһын үөрэнээччитэ);
3. Петр Портнягин (Аксения уонна Наталья Посельскаялар ааттарынан Дьокуускайдааҕы балет оскуолатын (кэллиэһин) 3-с кууруһун устудьуона);
4. Анфиса Афанасьевна Николаева (Ньурбатааҕы тиэхиньиичэскэй лиссиэй математикаҕа учуутала);
5. Серафима Герасимовна Иванова (Ленскэй оройуонун Бэчинчэ оскуолатын алын кылааһын учуутала);
6. Оксана Ивановна Абрамова (Аксения уонна Наталья Посельскаялар ааттарынан Дьокуускайдааҕы балет оскуолатын (кэллиэһин) анал дьиссипилиинэлэргэ преподавателэ);
7. Юрий Леонидович Башкатов (Новосибирскайдааҕы судаарыстыбаннай университеттар физикаҕа факультетын дассыана, Анал үөрэтэр-научнай киин преподавателэ, физика-математика наукаларын кандидата);
8. Леонг Чуан Квек (Азиятааҕы физика олимпиадатын бэрэсидьиэнэ, Сингапур квантовай технологияларга киинин салайааччыта, Наньяннааҕы технологическай университет бэрэпиэссэрэ);
9. Василий Климович Павлов (СӨ Наукаларын Аччыгый академиятын ректора, философия наукатын дуоктара).

Кыайыылаахтарга – ситиһиини! Эһиил “Билиигинэн кыайаҥ” тэрээһиҥҥэ көрсүөххэ диэри!

Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru

Мария ВАСИЛЬЕВА (СИА) уонна ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ.