Михаил Николаев: “Өрөспүүбүлүкэбит үбүлүөйүн этэҥҥэ сылдьан көрсөрбүттэн дьоллоохпун”
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев Дьокуускайга кэлэн, судаарыстыбаннаспыт сүүс сыллаах үбүлүөйүн тэҥҥэ бэлиэтии сылдьар. Бу күннэргэ Нам, Хаҥалас улуустарыгар тахсан, үбүлүөйдээх тэрээһиннэргэ кытынна. Көрсүһүүлэргэ эппит этиилэриттэн сүрүннэрин билиһиннэрэбит.
“Мин бэйэбин дьоллоох киһинэн ааҕабын. Өрөспүүбүлүкэбит сүүс сыллаах үбүлүөйүн дьоллоохтук-соргулаахтык бэлиэтии олоробут. Бар дьоммун үбүлүөйдээх бырааһынньыктарынан итиитик-истиҥник эҕэрдэлиибин”.
“Сахабыт сирин биир үйэлээх судаарыстыбаннаһын киэҥник, дьоһуннук бэлиэтии сылдьабыт. Уонна киһи үөрэрэ баар, улахан ситиһиилээх көрүстүбүт. Бэйэҕит да ылан көрүҥ, өрөспүүбүлүкэбит экономическай көрдөрүүтэ үс трлн солкуобайга тэҥнэстэ. Валовай эрэгийиэннээҕи бородууктата 1,3 трлн солкуобай. Арассыыйа экэниэмикэтин уопсай ылан көрдөххө, дойдубут орто көрдөрүүтүттэн элбэҕи оҥорон таһаарабыт”.
“Сүүс сыллаах үбүлүөйү бэлиэтиир дьоро тэрээһиннэр Ил Дархан Айсен Николаев салалтатынан бара тураллар. Ити, мин санаабар, кини дьоло”.
“Бу соторутааҕыта тахсыбыт “Предтече” диэн кинигэҕэ аан тылыгар көҥүлгэ талаһыы икки сүүстэн тахса сыла диэн суруйбутум. Сахалар нуучча ыраахтааҕытыгар тиийэн, норуоттарын боппуруоһун туруорсубуттара икки сүүстэн тахса сыл буолла. Историяҕа Мазары Бозеков сахалар ааттарыттан аҥаардас ыраахтаҕыга маҥнайгы сылдьыбыт киһи буолбатах, кини улуу нуучча норуотугар саха култууратын көрдөрбүт киһинэн буолар. Бу улахан хорсун санаа”.
“Эдэр дьон историяҕытын харыстааҥ, дириҥник үөрэтиҥ, киэн туттуҥ. Киэн туттуунан ыччаппытын иитиэхтээхпит. Ыччаттар дьоннорунан-сэргэлэринэн, историяларынан киэн туттуохтаахтар. Киэн туттуута суох ыччаты кыайан ииппэппит. Киэн тутта ааттыыр дьоммут биһиги историябытыгар элбэхтэр”.
“Уйаара-кэҥээрэ биллибэт, хотуттан соҕурууҥҥа диэри киэҥ нэлэмэн сирдээх-уоттаах өрөспүүбүлүкэбит төрүттэммиэ сүүс сылын туолла. Бу кураанах, судургу сыыппара буолбатах. Арассыыйа Азия континеныгар аан маҥнайгы субъект буолар. Буряттар да, калмыктар да, о.д.а. омуктар сүүс сыл анараа өттүгэр автономнай өрөспүүбүлүкэни ылымматахтара. Бу маны ситиспиттэрэ эдэркээн уолаттар. Быйыл Максим Кирович Аммосов төрөөбүтэ 125 сылын туолла. Ол аата кини 25 сааһыгар сылдьан өрөспүүбүлүкэни төрүттэспитэ. Санаан көрүҥ”.
“Биһиги суолбут, сайдыыбыт барыта көнө ньуурдаах ыраас муоста курдук буолбатах этэ. Сүрдээх ыарахан балаһыанньалардааҕа. Итилэр хаһан да хатыланыа суохтаахтар. Итини норуот уонна салалта өйдүүрэ наада”.
“Бүгүн Арассыыйаны утары аҥаардас Украина эрэ буолбатах, Европа бүтүннүүтэ, Америка Холбоһуктаах Штаттара бары туруннулар. Бары өттүнэн. Аҥаардас үп-ас эрэ өттүнэн буолбатах. Онон потребителькай санааттан тэйиэххэйиҥ. Потребительскэй уопсастыба туох да үчүгэй өрүтү биэрбэт. Онон эйэлэһиэххэйиҥ, сомҕолоһуоххайыҥ диэнинэн эрэ муҥурдаммакка, биһиги бэйэбитигэр ирдэбиллээх буолуоххайыҥ. Бэйэбитигэр. Биһиги бэйэбититтэн ураты кимиэхэ да наада буолбаппыт”.
Аграфена КУЗЬМИНА