Аграрнай секторы өйөөһүн бэлиитикэтэ дойду ис бэлиитикэтин биир саамай тутаах хайысхата буоларынан, бу эйгэҕэ Арассыыйа үрдүкү да салалтатын, эрэгийиэннэр да салалталарын өртүлэриттэн болҕомто ууруллар.
edersaas.ru
Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Михаил Никифоров анал кыраапык оҥостон, Мэҥэ Хаҥалас улууһугар ходуһаларга, бааһыналарга уонна ходуһалары халытан нүөлсүтэр аһыллар-сабыллар быһыт систиэмэтигэр бэҕэһээ сырытта. Михаил Никифоров тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарынан улууска иккис кэлиитэ. Былаанын быһыытынан, бастаан Доллу нэһилиэгэр тиийэн бааһынаны уонна ходуһаны көрдө, “Тумул” кэпэрэтиип салайааччыта Таисия Десяткинаны көрүстэ.
Таисия Васильевна тыа хаһаайыстыбатын тэрээһиннээх хаһаайыстыбалара көрсөр кыһалҕаларын, наадыйар көмөлөрүн, буоларын курдук, үрдүкү салайааччылар иннилэригэр наардаан-сааһылаан кэпсээтэ. Оҕус Өлбүт бааһынаҕа сүөһү аһылыгар барыахтаах эбиэс ыһыллан турар. Үүнэ сатыах эбит да, курааннаан, “араҕас атахтаныах” курдук буолбута бурдуксуттары ыгылытар. Ардах түһэрэ буоллар диэн кэтэһэллэр. Хаһаайыстыба салайааччыта ускуустубаннай ардаҕы кураанныыр сирдэргэ туһаныы боппуруоһун көтөхтө. Бэс ыйын саҕаланыыта итинник ардаҕы “аҕалтарыахха” сөп курдук эбит. Ол гынан, соболоҥо ыарахан. Бүддьүөккэ олортоххо эрэ, итинник өҥөнү оҥорооччулары кытта тиһиктээх үлэлэһии тахсыан сөбүн Михаил Никифоров бэлиэтээтэ
Тукулуйа алааска ити күн бааһынай хаһаайыстыбаларга учаастактары тыырыы бара турара. Нэһилиэк баһылыга Гаврил Данилов 12 хаһаайыстыбаҕа сир бэриллэрин этэр. Тукулуйаҕа саамай биир өр оттоон кэлбит ходуһа хаһаайынынан Николай Баишев буолар. Улахан уола Михаил Баишев салайар “Сардаҥа” кэпэрэтиибэ манна оттуур. Николай Баишев вице-премьери солбуйааччы иннигэр ходуһалары күрүөлээһиҥҥэ өрөспүүбүлүкэ өртүттэн көмө боппуруоһун сорунуулаахтык көтөхтө. Билигин күрүөлээһин чааһыгар үбүнэн көмө бааһыналары күрүөлээһиҥҥэ оҥоһуллар. Оттон, ходуһалары күрүөлээһини өйөөһүн мэхэньиисимэ билиҥҥитэ оҥоһулла илик. Хоту эҥээр нэһилиэктэр олохторо туруктаах буоларыгар “Тумул” кэпэрэтииби кытта биир ситиминээх үлэлээҕинэн улахан суолталаах “Хоту” кэпэрэтиип салайааччыта Иван Максимов үүт туттарааччыларын ахсааныттан аҥаара хаалбытын эттэ. 200-тэн тахса туттарааччыттан билигин кэпэрэтиип бэйэтэ үүккэ төлүүр 15 солкуобайын 84 ыал ыла олорор, ынахха бэриллэр субсидияны талбыттарын быһыытынан. Төҥүлү нэһилиэгэ үс сайылык сиргэ ыаллар кыстыыр соҕотох нэһилиэктэринэн улууска буолар. Николай Михайловичтаах олорор Нөмүгү учаастактарыгар уоттара суоҕа үлэ далааһынын кэҥэтиини харгыстыыр. Итиннэ сүөһү иитиитинэн дьарыктанар бэйэтэ кыра бөһүөлэк да үөскүөн сөп этэ, элэктэриичэстибэ баара буоллар.
Бэдьимэ нэһилиэгин чэрчитигэр баар үрдүнэн охсуллар таас быһыт алдьанан турар. Бу быһыт Нал – Төҥүлү уу систиэмэтин чааһа буолар. Тиэрэ үрэх уутун биир өртүнэн нэһилиэк икки күөлүгэр мунньан, биир өртүнэн улуус хоту өртүгэр турбанан ыытар гына толкуйдаммыт систиэмэ 2014-2015 сс. тутуллан баран, билигин үрдүнэн охсуллар быһыта тоҕу көтүллэн турар, бырайыактааһыҥҥа сыыһалар тахсаннар, ирбэт тоҥ уонна уу хардарыта дьайсыылара уонна сирин ньуура ситэ учуоттамматах курдук.
Хорообут нэһилиэгэр Михаил Никифоровтаах РСФСР тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Саха АССР норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, салайааччы И.Г.Тимофеев аатын сүгэр шлюз-регулятордар систиэмэлэригэр сырыттылар. Бастаан сүрүн, төбө быһыкка сылдьан баран, саҥалыы оҥоһулла турар. Үһүс нүөмэрдээх регуляторы көрдүлэр. 360-тан тахса гектары халытан нүөлсүтэргэ анаммыт аһыллар быһыкка тутуу үлэтин Хаҥалас улууһуттан “Мехстрой” ХЭУо ыыта сылдьар. Симиэтэтинэн, тэрилтэ салайааччыта Родион Кононов этэринэн, 16 мөлүйүөн солкуобайдаах үлэ аҥаара бүппүт. Барытын саҥалыы оҥороллор. Үлэтэ быйыл алтынньы ортотун диэки түмүктэниэхтээх. Үбэ-харчыта кэмигэр көрүллэн истэҕинэ. Систиэмэ барыта 1600 гектар ходуһаны халытан нүөлсүтэр кыаҕы биэрэр. Бу ууну халытан ньүөлсүтэр систиэмэ (лиманныыр систиэмэ) үчүгэйдик үлэлиирин туһугар сайын аайы уутун салайар ханаалларын талахтан, оттон ыраастааһын үлэлэрэ бараллар. Систиэмэ туругун бэйэтин илиитигэр өрөспүүбүлүкэ мелиорацияҕа уонна уу хаһаайыстыбатыгар управлениета тута сылдьар.
Салгыы, “Хорообут” хаһаайыстыба салайааччыта Валерий Колосов биир саамай эрэнэр ходуһаларыгар, үрдүк үүнүүлээх Түкэҕэ ыалдьыттарын сырытыннарда. Суола үрэх уутун халытыы кэнниттэн, өлгөм үүнүү баар эрээри, от куурбатын-хаппатын наадатыгар ардах син биир наада. Бу ходуһаҕа былырыын Воронежтан ылбыт от сиэмэлэрин ыһар тэриллэринэн элбэх сыллаах оттор сиэмэлэрин ыспыттара бэркэ үүммүт. Ардах кэлэн түһэрэ буоллар, өссө түргэнник өрө анньыах эбит.
Догдоҥо нэһилиэгэр Анабы ходуһата эмиэ үүнүөх эбит да, курааннаан эрэр. Аһыҥа да дэлэй. Аһыҥаттан өрүсүһэ, манна оттуур Морозовтар киирэн оҕустара сылдьаллара. Майа сэлиэнньэтин сиригэр баар Сыгынньах бааһынатыгар, Тараҕай (манна Өлүөнэ уутун ситимин носуостаах улахан ыстаансыйата турар) уонна Бүтэйдээх нэһилиэктэрин улахан ходуһаларыгар сылдьан бараннар, киэһэтин Бырабыыталыстыба бэрэссэдээтэлин солбуйааччы салайар бөлөҕө үлэтин Чурапчы улууһугар сүрүннээн тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарынан барда.
Майаттан Аркадий Иннокентьев «Саха сирэ»хаһыат, edersaas.ru сайтка анаан