Михаил Мегежекскэй кылгас, ол эрээри, чаҕылхай олоҕу олорон ааспыта. Баара-суоҕа 27 сааһыгар Саха АССР салайбыта. Үс сыл буолан баран, 31 сааһыгар сылдьан, олохтон туораабыта. Бэҕэһээ “Саха сиригэр хомсомуолу тэрийээччиттэн Саха АССР салайааччытыгар диэри” диэн М.В.Мегежекскэй төрөөбүтэ 120 сылыгар аналлаах тэрээһин буолла.
edersaas.ru
Билигин 27 саастаах киһи өрөспүүбүлүкэни салайыа этэ дуо? Саарбах. Оччолорго П.А.Ойуунускай кэнниттэн, 1926 сыл балаҕан ыйын 23 күнүттэн, 1927 сыл кулун тутарыгар диэри Саха сиринээҕи Киин ситэриилээх кэмитиэт бэрэссэдээтэлинэн талыллыбыта. Олоҕун саамай күөгэйэр күнүгэр сылдьан, сүрэҕинэн, 1929 сыллаахха суох буолбута. Ити кэмҥэ доҕотторо, үөлээннээхтэрэ Москваҕа бааллара. Максим Аммосов, Степан Аржаков, Исидор Барахов, Раиса Цугель, Николай Захаренко, Александр Попов, Иван Редников бэйэлэрин кутурҕан суруктарыгар: “Таланнаах тэрийээччи, төлөннөөх агитатор, үтүө табаарыспыт уонна доҕорбут, халбаҥнаабат большевик, олоҕо саҥа каадырдарга бастыҥ оскуоланан буолар Миша өйдөбүлүн дьоһуннаахтык үйэтитэргитигэр көрдөһөбүт”, — диэн суруйбуттара. Мегежекскэйи чиэстээхтик харайбыттара. Михаил Мегежекскэй аатын үйэтитээри, Бүлүү уокуругун Ньурба улууһун Мегежекскэй улууһа диэн ааттыырга уонна уобаластааҕы сэбиэскэй-партийнай оскуолаҕа кини аатын иҥэрэргэ, киин үөрэх кыһаларыгар Мегежекскэй аатынан — биэс, өрөспүүбүлүкэ үөрэҕин тэрилтэлэригэр үөрэнэр дьадаҥылар уонна батараактар оҕолоругар 50 истипиэндьийэни аныырга быһаарбыттара.
Ол эрээри, репрессия ыар сыллара кинини тумнубатахтара. Өлбүтэ номнуо 10 сыл буолбут киһини норуот өстөөҕө диэн ааттаан, төрөөбүт улууһа уонна уобаластааҕы сэбиэскэй-партийнай оскуола кини аатын сүгэрин соппуттара. 1956 сыллаахха эрэ аата чөлүгэр түһэриллибитэ.
М.В.Мегежекскэй олоҕун, үлэтин туһунан сиһилии дакылааты тыыл уонна үлэ бэтэрээнэ, СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Эдуард Данилов оҥордо.
Ил Түмэн бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Антонина Григорьева, 2017 сыллаахха Дьокуускай куорат дьаһалтата “Севернэй” кыбартаалга (Сатал диэки) Михаил Мегежекскэй аатын иҥэрэргэ быһаарбытын иһитиннэрдэ уонна кэлэр нэдиэлэҕэ үөрүүлээх быһыыга-майгыга аһыахха диэн этии киллэрдэ, эһиил кинигэ тахсыаҕа диэн эттэ.
Ньурба улууһун баһылыга Алексей Иннокентьев видеонан эҕэрдэтигэр Ньурба оройуонуттан өрөспүүбүлүкэни салайсыбыт, төрүттэспит дьон суолталарын учуоттаан, Ньурбаҕа Судаарыстыбаннас түмэлин туттарар санаалаахтарын иһитиннэрдэ. Улуус дьокутааттарын Сэбиэтин бэрэссэдээтэлэ Сергей Евсеев эмиэ видеонан этиитигэр, Михаил Мегежекскэй 1919 сыллаахха саха хомсомуолун Бүлүү уокуругар бастакынан тэрийбит киһи буоларын тоһоҕолоон бэлиэтээтэ.
Аймахтар ааттарыттан Людмила Барахова тыл эттэ. “Хомсомуол төрүттэммитэ 100 сыла бэлиэтэннэ. Элбэх араас таһымнаах тэрээһиннэр ыытылыннылар. Хомойуох иһин, М.В.Мегежекскэй аата дорҕоонноохтук ааттаммата, оройуон эрэ таһымынан ахтылынна. Автономия олохтоммута 100 сыла туоларынан сибээстээн, Саха Өрөспүүбүлүкэтин олохтоспут дьонтон биирдэстэрэ М.В.Мегежекскэй урукку аатын чөлүгэр түһэрэр туһугар үлэ күүскэ барыахтаах дии саныыбын. Бастакытынан, 1939 сыллаахха сэбиэскэй-партийнай оскуола кини аатын сүгэрин соппуттара. Аҕыйах сыллааҕыта СӨ баһылыгын управлениеҕа судаарыстыбаннай института аата уларыйан, СӨ баһылыгын инновационнай менеджмеҥҥэ үрдүкү оскуолата буолбута. Бу салайар каадырдары бэлэмниир үөрэҕи үрдэтэр кыһаҕа М.В.Мегежекскэй аатын иҥэриэххэ. Иккиһинэн, бастыҥ ыччаттарга, устудьуоннарга уонна үөрэнээччилэргэ М.В.Мегежекскэй аатынан истипиэндьийэни олохтууру туруорсуохха баар этэ. Үсүһүнэн, Дьокуускай куоракка уонна дойдутугар Ньурбаҕа Михаил Мегежекскэй пааматынньыгын оҥорторон сквер аһыахха диэн, аймахтар ааттарыттан баҕа санаабын тиэрдэбин”, — диэн Людмила Ильинична эттэ.
Людмила ПОПОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Ольга СТАРОСТИНА (СИА) хаартыскаҕа түһэриитэ.