Сайдар саргылаах саҥа Мэҥэҕэ

Бөлөххө киир:

Айсен Николаев Ил Дархан дуоһунаһыгар талыллан баран, биир бастакынан “Саха Өрөспүүбүлүкэтин социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын стратегическай хайысхаларын туһунан” Ыйаахха илии баттаабыта. Бу докумуон биир сүрүн хайысхатынан улуустары сайыннарыы, дьон-сэргэ олоҕун таһымын үрдэтии буолбута.

Былырыын баччаларга Мэҥэ Хаҥалас улууһугар тахсан, ­Ил Дархан сорудаҕынан ыытыллар социальнай суолталаах тутуулар хайдах баран иһэллэрин кытта билсибиппит. Бу күннэргэ биир сыл иһигэр туох уларыйыы, хамсааһын тахсыбытын көрдүбүт-иһиттибит.

“СӨТҮӨЛЭЭН СӨРҮҮКҮҮ УМСУОҔУҤ”

Аатырбыт Корней Чуковскайсуруйбут “Суундьукку” диэн айымньытыттан Архыып Абаҕыыныскай тылбаастаабыт тылларын Аллараа Бэстээх олохтоохторо сотору сайыннары-кыһыннары ахтар буолуохтара.

Бу дьыл бүтүөр диэри Мэҥэ Хаҥалас киинигэр тыа сиригэр суох баараҕай тутуу — бассейннаах спортивнай комплекс үлэҕэ киирээри турар. Былырыын ыам ыйын 28 күнүгэр Ил Дархан Айсен Николаев бастакы сыбаайаны түһэрии сиэригэр-туомугар кыттыбыта.

Бассейн 25 миэтэрэ уһуннаах, 6 харбыыр суоллаах буолара бы­­лааннанар. Маны таһынан, кыра оҕолору харбыырга үөрэтэр кыра бассейн эмиэ көрүллүбүт. Дьиэ уопсай сабардама 7 тыһыынчаттан тахса квадратнай миэтирэ буолуо. Тутууга уопсайа “2016-2020 сылларга физическэй култуураны уонна успуорду сайыннарыы” тус сыаллаах федеральнай бырагыраама чэрчитинэн 858,9 мөлүйүөннээх үп көрүллүбүт.

Тутууну ыытар «Базальт матырыйаалларын собуота» тэрилтэ прораба Денис Филиппов кэпсээбитинэн, бүгүҥҥү күҥҥэ тутуу 76% бүтэн турар. “Билигин уот, ититии, кирдээх уу барар уонна дьиэ иһигэр салгын эргийэр ситимнэрин тарда сылдьабыт. Икки сөтүөлүүр баанналары аныгы технологиянан тэстибэт гына оҥоро сылдьабыт, аччыгыйга уу кутан кэтээн көрөбүт. Кэлэр нэдиэлэҕэ улахан, 25 миэтэрэлээх бассейны уунан толоруохпут. Маны таһынан, тутуу тас өттүн тупсара сылдьабыт, сирин тэҥниибит, бетон кутабыт. Үлэ барыта былаан быһыытынан баран иһэр, хаалыы суох. Алтынньы ый ортотуттан ус­­пуорка аналлаах тэрил барыта кэлиэхтээх. Сэтинньи ыйга тутууну анал хамыыһыйаҕа туттарыахтаахпыт”.

САЙДАР МАЙАБЫТ

Алексей Попов уонна Бэрт Хара ырыатыгар ылламмыт, хоһоонугар хоһуйуллубут Майа олохтоохторо 2021 сылы ССРС норуодунай артыыһа Дмитрий Ходулов аатынан тыйаатыр саҥа таас дьиэтигэр көрсөр ыра санаалара туолара аҕыйах кэм хаалла. Тутуу силигэ бүтэн эрэр. Тас өттүн сиэркилэ курдук тааһынан бүрүйбүттэр, ис өттүгэр ититии ситимин тардыы, кырааскалааһын үлэлэрэ бара тураллар.

Саҥа эбийиэги тутуу «Култуура» национальнай бырайыак чэрчитинэн Ил Дархан Айсен Николаев дьаһалынан ыытыллар. Санатан суруйдахха, Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путин «Национальнай сыаллар уонна Арассыыйа Федерациятын 2024 сылга диэри сайдыытын стратегическай соруктара» диэн ыйааҕар олоҕуран, «Култуура» национальнай бырайыак оҥоһуллубута.

Киини тутууну “Үүнэр көлүөнэ пуондата” АЛРОСА хампаанньа көрбүт харчытынан үбүлээтэ.

Бырайыак быһыытынан, икки этээстээх комплекс иһигэр 300 миэстэлээх кэнсиэртиир уонна 50 миэстэлээх киинэ көрөр саалалар, үҥкүү кылааһа баар буолуохтара. Тутуу уопсай кээмэйэ үс тыһыынча квадратнай миэтэрэ.

Тутууга 42 киһи өрөбүлэ суох үлэлии-хамныы сылдьар. Уот ситимин тардыы, сантехника үлэлэрэ 90% бүтэн тураллар. Икки нэдиэлэнэн ититии ситимэ холбонуохтаах. Саҥа кулууп тупсаҕай, аныгылыы көстүүлээх буолбут.

Култуура киинин тутуу 2019 сыл олунньу ыйыгар саҕаламмыта. Тутааччылар этэллэринэн, кулуубу кэлэр ый бүтүүтүгэр анал хамыыһыйаҕа туттаран, сэтинньи ый саҥатыгар үөрүүлээх быһыыга-майгыга арыллара күүтүллэр.

… БУОР ХАРА ДА, БУРДУК ҮҮНЭР…

Бу кыһын Хараҕа биллиилээх су­­даарыстыбаннай диэйэтэл Иннокентий Игнатьев аатын сүгэр орто оскуолаҕа анаан икки мэндиэмэннээх, 220 ­миэстэлээх таас дьиэ тутуллан киирбитэ. Баара-суоҕа 5,5 ыйиһигэр 5 085 м2 иэннээх, 50 миэстэлээх интэринээттээх, 220 үөрэтэр миэстэҕэ суоттаммыт сабыс-саҥа таас оскуола бастакы ыалдьыттарыгар саҥа үөрэх дьылы көрсө аанын тэлэччи аспыта. Тутуу «Үөрэхтээһини сайыннарыы» федеральнай судаарыстыбаннай бырагыраама уонна «Үөрэҕирии» национальнай бырайыак чэрчитинэн ыытыллан олоххо киирбитэ.

Маны таһынан, былырыын Хара бөһүөлэгэр туспа модульнай гаас хочуолунайдаах, таас оҕо саадтаах, аспаалламмыт уулуссалардаах саҥа кыбартаал – Үлдьүҥэхтээх түөлбэтэ баар буолбута.

Аҕыйах сыллааҕыта нэһилиэккэ 1 045 киһи олорор эбит буоллаҕына, билигин 1 551 киһиэхэ тиийбит. Бу көрдөрүү улаатар чинчилээх. Дьон-сэргэ сөбүлээн олохсуйар сэлиэнньэтигэр “Уһук Илин гектар” бырагыраама иһинэн 40 ыал биирдии га сири ылан олороллор. Саҥа түөлбэҕэ уот ситимэ тардыллан бүппүт, билигин 1 200 миэтэрэ усталаах суол-иис кутулла сылдьар. Маны таһынан, иһинээҕи 7 уулусса оҥоһуллара былааннанар.

ХАЛТАРЫЙА СЫРЫЛААН, МАССЫЫНАБЫТ АЙАННАА…

Ырыаҕа ылланарыныы, Саха сирин суоллара “Куттала суох уонна хаачыстыбалаах массыына суоллара” национальнай бырайыак нөҥүө үбүлэнэн, сылын ахсын улам тупсан иһэллэр. Ааспыт сайын Мэҥэ Хаҥалас, Чурапчы, Таатта, Томпо, Өймөкөөн улууһун айанньыттара Аллараа Бэстээх – Төҥүлү туһаайыытынан «Халыма» федеральнай суол оҥоһуллан бүппүтүн бэлиэтии көрбүт буолуохтаахтар.

Аллараа Бэстээх – Төҥүлү 57 км усталаах аартык аспаалынан бүрүллэн бүппүт. Олох үчүгэй оҥоһуулаах буолбут, арҕаа дойдулартан туох да итэҕэһэ суох. Суол кытыытынан уу сүүрэр сирдэрин кытта бетонунан бүрүйбүттэр. Салгыы суолу оҥорооччулар Нуораҕана аттынан Чурапчы диэки туһаайыллан үлэлэрин салгыы тураллар. Саха АССР 100 сылын көрсө, 2022 сылга Чурапчыга диэри аартык бу курдук кытаанах бүрүөһүннээх буолуохтаах.

Аллараа Бэстээх – Майа суолун 19-тан 25-с килэмиэтиригэр диэри “Мэҥэ Хаҥаластааҕы массыына суоллара” диэн олохтоох тэрилтэ эмиэ “Куттала суох уонна хаачыстыбалаах массыына суоллара” национальнай бырайыак чэрчитинэн кэҥэтэ, өрөмүөннүү сылдьар. Алтынньы 30 күнүгэр үлэ түмүктэнэн, хамыыһыйаҕа туттарыллыахтаах.

ИЭРИМЭ ДЬИЭҔИТ ИЧЧИЛЭННИН!

Бу курдук алгыс тыллара сотору кэминэн Майаҕа Исаев аатынан уулуссаҕа 4 мэндиэмэннээх дьиэ малааһыннарыгар үгүстүк этиллиэ турдаҕа. 56 кыбартыыралаах таас дьиэ тутуута «Хаарбах турук­таах дьиэттэн дьону көһөрүү» федеральнай тус сыаллаах бырагыраама чэрчитинэн ыытылла турар.

“Арктика строй” тэрилтэ прораба Дмитрий Егоров кэпсээбитинэн, дьиэ үксэ 1 уонна 2 хостоох кыбартыыралар буолаллар, аҕыйах 3 хостоох баар.

— Тутууга 57 киһи үлэлии сылдьар, ол онтон 32-тэ – олохтоох уолаттар. Уот ситимин майалар, сантехниканы майалар уонна харалар, дьиэ үрдүн бүтэйдээхтэр оҥордулар.

Дьиэ тас өттүн сылытар матырыйаалларынан сабыы үлэтэ 80% бүппүтэ. Билигин ититии ситимин таҥа сылдьабыт. Судаарыстыбаннай хантараак быһыытынан, дьиэлэр бары толору өрөмүөннэнэн туттарыллыахтаахтар, “киир да олор” диэн буолуохтаах. Ахсынньы саҕаланыыта олохтоохтор күлүүстэрин тутуохтара. Бу кэнниттэн 40 кыбартыыралаах дьиэ иккис уочаратын саҕалыахтаахпыт.

Бу дьиэни кытта сэргэстэһэ эмиэ федеральнай тус сыаллаах бырагыраама чэрчитинэн “Мэҥэ тутуу” 24 кыбартыыралаах таас дьиэ көҥдөйүн таһааран, үрдүн сабан туруорар. Онон саҥа 2021 дьылы Майа сэлиэнньэтин 80 ыала таас, толору хааччыллыылаах дьиэҕэ көрсүөҕэ.

Родион Кривогорницын, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

Хаартыскаҕа Мария Василильева түһэриилэрэ.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0