Бу күннэргэ Саха сирэ бүттүүнэ мас тардыһыытынан олорор диэтэхпинэ улаханнык алҕаһаабатым буолуо. Ол курдук, кэлэр субуоталаах өрөбүлгэ, сэтинньи 24-25 күннэригэр, «Триумф» Спорт киинигэр түһүлгэлэнэн өбүгэ оонньуутугар аан дойду чөмпүйэнээтэ үһүс төгүлүн ыытыллаары турар.
Шварценеггер сэргээн турар
Соторутааҕыта Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Дархана Айсен Николаев «Саха» НКИХ быһа биэриитигэр кыттан, мас тардыһыыта олимпийскай көрүҥүнэн буолар толору кыахтаах диэн ыйан турар. Ону бу ыытыллаары турар үһүс чөмпүйэнээт илэ-чахчы бигэргэтиэ диэн эрэллээхпит.
Күн бүгүн саха төрүт оонньуутун федерациялара 42 дойдуга тэриллэн, спорт бу көрүҥүн пропагандалыыллар, күрэхтэһиилэри тэрийэллэр. Чуолаан Европаҕа, Америкаҕа саха төрүт оонньуута элбэх сүгүрүйээччилээҕин билэбит. Биллиилээх артыыс, уопсастыбаннай диэйэтэл Арнольд Шварценеггер мас тардыһыытын сэҥээрэрин, Arnold Classic турнирын бырагырааматыгар киллэртэрбитин истэ-билэ сылдьабыт.
Ыспыраапка:
Мас тардыһыытыгар аан дойду бастакы чөмпүйэнээтэ ЮНЕСКО былааҕынан 2014 сыллаахха Дьокуускайга ыытыллыбыта. Онно 35 дойдуттан 145 мадьыны кэлэн күрэс былдьаспыта. Эр дьон сэттэ, дьахталлар биэс ыйааһыҥҥа ким күүстээҕин быһаарсыбыттара.
2016 сыллаахха Кыргызтаҥҥа Көс биистэр аан дойдутааҕы оонньууларын чэрчитинэн ыытыллыбыт иккис чөмпүйэнээккэ 32 дойдуттан 191 спортсмен — 142 эр киһи, 49 дьахтар — күөн көрсүбүтэ.
Тэгил дойдуттан тэҥнээхтэр түмсэн
Үһүс төгүлүн ыытыллар күрэхтэһиигэ аан дойду бары муннугуттан — 37 судаарыстыбаттан — барыта 197 мадьыны күрэстэһиэҕэ диэн буолар. Афганистан, Ирак, Иордания, Ливан, Палестина, Сирия баабыйдара аан дойду таһымнаах күрэскэ бастакы сүрэхтэниилэрин ааһыахтара, үрдүк таһымнаах күрэс күүрээнин эттэринэн-хааннарынан билиэхтэрэ.
Арассыыйаны сэргэ элбэх кыттааччылааҕынан Венгрия, Латвия, Сербия итиэннэ Украина хамаандалара буолуохтара. Күннээх Бразилияттан саха төрүт оонньуутун өрө туппут алта эр бэрдэ аат ааттаан күрэхтэһэ иһэрин тэрийээччилэр иһитиннэрэн тураллар. Бэл Уругвай баабыйа, аан дойду ааттаахтарын кытта күүс холоһор инниттэн, сэтинньи тымныы туманын тулуйарга кытаанах санааны ылыммыт. Уопуттаах мадьыны Тимоти Оши төрөөбүт Австралиятын, ону тэҥэ Океания ааттарыттан күрэс былдьаһыаҕа.
Күрэхтэһии кэмигэр мас тардыһыытыгар норуоттар икки ардыларынааҕы федерация конгреһын мунньаҕа буолара былааннанар. Ону сэргэ, биэс континент бэрэстэбииэллэрэ кыттыылаах аан дойдутааҕы научнай-практическай кэмпириэнсийэҕэ аныгы кэмҥэ мас тардыһыытын сайыннарыы тирээн турар боппуруостарын дьүүллэһиэхтэрэ.
Мадьыныларбытыгар эрэнэбит
Быйылгы чөмпүйэнээккэ бу саас Нальчикка буолбут дойду чөмпүйэнээтин түмүгүнэн сүүмэрдэммит хамаанда Арассыыйа чиэһин көмүскүөҕэ. Бу күннэргэ Удин Евгений (60 кг, Саха сирэ), Константинов Сергей (70 кг, Саха сирэ), Ноговицын Дьулустаан (80 кг, Саха сирэ), Черноградскай Павел, (90 кг, Саха сирэ), Попов Дмитрий (105 кг, Саха сирэ), Галкин Иван (125 кг, Калуга), Фролкин Сергей (125 кг үөһэ, Саха сирэ), Черноградская Наталья (55 кг, Саха сирэ), Севрюк Ирина (65 кг, Саха сирэ), Седалищева Саина (75 кг, Саха сирэ), Кочесокова Кристина (85 кг, Кабардино-Балкария), Григорь Татьяна (85 кг, Саха сирэ) Арассыыйа сүүмэрдэммит хамаандатын кылаабынай тириэньэрэ Николай Константинов салалтатынан дьарык түмүктүүр түһүмэҕэр сылдьаллар.
Көрөргүт курдук, Арассыыйа хамаандата сүрүннээн саха мадьыныларыттан турар. Кинилэр баһыйар үгүстэрэ аан дойду, Европа түһүлгэлэрин күөн көрсүүлэригэр буһууну-хатыыны ааспыт, элбэх тыҥааһыннаах илин былдьаһыыларга кыайыы амтанын амтаһыйбыт бөҕөлөр. Ол иһин да буолуо, Николай Элляевич уон икки ыйааһынтан уонугар кыһыл көмүс мэтээлгэ суоттаналларын суруналыыстарга иһитиннэрэн турар.
Чөмпүйэнээт иитинэн Европа, Азия, аан дойду итиэннэ Саха сирин бэтэрээннэргэ хамаандаларын икки ардыларыгар «Мастерс» матчевай көрсүһүүлэр буолуохтара. Онно өрөспүүбүлүкэ чиэһин Уваров Ньургун (80 кг, Хаҥалас), Саввинов Валерий (95 кг, Үөһээ Бүлүү), Винокуров Андрей (105 кг, Хаҥалас), Баишев Анатолий (105 кг үөһэ, Амма) уонна дьахталлар ортолоругар муҥутуур кыайыылааҕы быһаарар күрэскэ Белолюбская Екатерина (Уус Алдан) көмүскүөхтэрэ. Маннык быраабы кинилэр соторутааҕыта «Модуҥҥа» буолбут күрэс түмүгэр ылбыттара.
Аны «Триумфтан» сонуннары күүтэбит
Аан дойду чөмпүйэнээтин хаамыытын «Саха» НКИХ, «Саха» ГТРК сырдатыахтара. Аан дойду ааттаахтарын түмүк киирсиилэрин «Матч! Боец» ханаал көрдөрүө диэн буолар.
Спорду сэҥээрээччилэр күрэхтэһиигэ киирии билиэттэри, олорор сириттэн көрөн, 800-1200 солкуобайга «Модун», Триумф» Спорт кииннэриттэн, «Кыайыы 50 сыла» Спорт дыбарыаһыттан, филармония каассаларыттан атыылаһыахтарын сөп. Тэрийээччилэр бэтэрээн мадьыныларга, улуустааҕы федерацияларга уонна чугастааҕы улуустар эдэр спортсменнарыгар анаан 700 миэстэни уурдардылар.
Роман Попов, «Саха сирэ», edersaas.ru