Сэтинньи 26 күнүгэр Саха АССР үтүөлээх учуутала, РФ үөрэхтээһинин туйгуна, Арассыыйа Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ, Горнай улууһун Ытык киһитэ Мария Егоровна Данилова олохтон барда.
Өрөспүүбүлүкэ учууталлара, ордук аҕа көлүөнэ, Мария Егоровнаны, талааннаах педагог, химия уонна биология преподавателин быһыытынан үчүгэйдик өйдүүллэр. Кини үгүс үөрэнээччилэрэ, учууталларын курдук, чуолаан бу биридимиэттэри талан, оскуолаҕа үлэлии кэлбиттэрэ, сорохтор наукаҕа барбыттара.
Өр сыл Мария Егоровна Учууталлар идэлэрин үрдэтэр институкка айымньылаахтык үлэлээбитэ, эдэр преподавателлэри кытта бэйэтин баай уопутун үллэстибитэ. Талан ылбыт идэтигэр кылаатын үрдүктүк сыаналаан туран, биһиги, суруйааччылар, Мария Егоровнаҕа, саха норуодунай суруйааччыта, биһиги учууталбыт Софрон Петрович Данилов кэргэнин быһыытынан, сүгүрүйэбит.
Кинилэр, Дьокуускайдааҕы пединститукка устудьуоннуу сылдьан, 1945 сыллаахха ыал буолбуттара. Иллээх дьиэ кэргэн 6 оҕолонон, иитэн-такайан, барыларын атахтарыгар туруорбуттара. Биэс оҕолоро – наука доктордара уонна кандидаттара, наука араас салааларыгар бэйэлэрин кылааттарын киллэрбит дьон.
Софрон Петровичтыын холбоһоот, Мария Егоровна суруйааччы кэргэнэ буолуу судургута суох эбээһинэһин тута ылыммыта. Кини кыһамньытынан, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэҥҥэ Софрон Петровичка айар, үлэлиир усулуобуйа тэриллибитэ. Кини суруйбут айымньыларын бастакы ааҕааччынан, айымньы туһунан санаатын үллэстээччинэн эмиэ Мария Егоровна буолбута. «Сүрэх тэбэрин тухары» арамаанын Софрон Петрович тапталлаах кэргэнигэр Мария Егоровнаҕа анаабыта.
Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун Софрон Данилов судургута суох кэмнэргэ салайбыта. Мария Егоровна кыһамньытынан дьиэ кэргэнэ күүстээх, эрэллээх тыыл буолан, кини араас ыарахаттары туорууругар, тулуйарыгар көмөлөспүтэ эрэбил. Кинилэр олоҕу көрүүлэрэ биир этэ. Мария Егоровна үйэтин тухары Софрон Петровичка эрэллээх доҕорунан, соратнигынан буолбута, суруйааччылар судургута суох эйгэлэригэр көрсүтэлиир тыҥааһыннаах түгэннэргэ кинини мэлдьи өйүүрэ, көмө-тирэх буолара.
Софрон Петрович олохтон барбытын кэннэ Мария Егоровна кини айымньыларын таһаарыыга ылсан үлэлээн, Софрон Данилов айымньыларын 8 тома күн сирин көрбүтэ. Кини айымньылары хомуйан оҥороро, корректураны барытын, кинигэ буолан тахсыар диэри, кичэллээхтик ааҕара. Софрон Данилов туһунан фото-альбому таһаарыыны эмиэ кини көҕүлээбитэ. Суруйааччы архыыбын барытын үөрэппитэ, көрбүтэ-истибитэ, эпистолярнай нэһилиэстибэтин бэчээккэ бэлэмнээбитэ. Мария Егоровна, норуодунай суруйааччы Софрон Данилов литературнай нэһилиэстибэтэ ааҕааччыларыгар тиийэрин туһугар туох кыаллары барытын оҥорбута. Кэнники сылларга, инсуллаан ыалдьан да олордор, Мария Егоровна кэргэнин архыыбыгар үлэлиирин тохтоппотоҕо. Мытаахха бырааттыы Даниловтар мусуойдарын үлэтигэр бэйэтин этиилэрин киллэрэрэ, Суруйааччылар сойуустарын кытта сибээһи тутуһара. Улахан дьиэ кэргэн ийэтэ, оҕолорунан, сиэннэринэн, хос сиэннэринэн киэн туттуон туттара.
Суруйааччылар кэргэттэрэ – бу кинилэр Музалара диэн мээнэҕэ эппэттэр. Ити чахчы оннук. Ол гынан баран, Мария Егоровна Улахан суруйааччы саамай эрэллээх көмөлөһөөччүтэ, сиэрдээх сүбэһитэ этэ. Кинилиин олох суолун устун бииргэ айаннаабыта, ону таһынан, кини кэнниттэн, олоҕун барытын кини айар үлэтин пропагандалааһыҥҥа, кини кинигэлэрин бэчээккэ таһаарыыга анаан, дьиҥнээх хорсун быһыыны оҥорбута.
Биһиги эйигин умнуохпут суоҕа, Мария Егоровна…
Саха сирин Суруйааччыларын сойууһун пресс-сулууспата.