Үлэбитигэр биир ытык кырдьаҕас сөп буола-буола, истиҥник мичээрдээбитинэн киирэн кэлэр. Эҕэрдэлэһээт, суумкатыттан “Коммунист” хаһыаты хостуур, хас биирдиибит остуолугар уурар уонна: “Үлэҕититтэн бириэмэ ортоҕуна, ааҕаарыҥ”, — диэн баран, туох сонуннаахпытын, кэлин туох саҥаны суруйбуппутун ыйыталаһар. Биир дойдулаахтарбытын дьоҥҥо-сэргэҕэ билиһиннэрэн тугу суруйуохха сөбүн, ким сурулла-ахтылла илигин кэпсиир. Кини итини барытын соруйар дуу, ирдиир дуу курдук буолбакка, “бэйэҥ билээр” диэбиттии, бэрт холкутук, наҕыллык олорон кэпсиир. Ол гынан баран, биһиги ону санаа атастаһыытын эрэ курдук буолбакка, күн бүгүҥҥэ диэри учуутал сорудаҕын курдук ылынабыт. Тоҕо диэтэххэ, кини биһиги учууталбыт, оскуолабыт дириэктэрэ, ытыктыыр-убаастыыр уонна киэн туттар киһибит.
edersaas.ru
Кини — Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, САССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, ССРС үөрэҕириитин туйгуна, Кутана нэһилиэгин уонна Сунтаар оройуонун бочуоттаах олохтооҕо, Учууталлар учууталлара, СӨ Бочуоттаах бэтэрээнэ Василий Александров.
“Киһи сааһа төһө өр олороруттан буолбакка, кини хайдах туруктаах сылдьарыттан тутулуктаах”, — дииллэрэ оруннаах. Биһиги, Сунтаар улууһун Кутана орто оскуолатын бүтэрбиттэр, учууталлар, аймахтар, доҕоттор учууталбыт 95 сааһын бэлиэтээтибит эбээт. Василий Ефремович чэгиэн-чэбдик туруктаах өрөспүүбүлүкэ киин куоратыгар олох үөһүгэр сылдьарынан, барыбытыгар үтүө сүбэһит, холобур көрдөрөрүнэн киэн туттабыт.
“Муус хайа” эрэстэрээҥҥэ кинини эҕэрдэлии үгүс киһи ыҥырылынна. Кэлбит ыалдьыттарга барыларыгар кыһыл хаалтыс баайан, санаабытыгар, бары урукку үтүөкэн кэмнэргэ төннүбүт курдук буоллубут. Аттыбытыгар оскуолатааҕы доҕотторбут, учууталларбыт муһуннулар, үөрүү-көтүү, истиҥ сэһэргэһии түһүлгэтэ тардылынна.
Учууталбыт үөһээ ахтан аһарбыт “Коммунист” хаһыаппытын аҕалара мээнэҕэ буолбатах, кини РФ коммунистическай баартыйатын Саха сиринээҕи рескомун актыыбынай чилиэнэ, “Коммунист” хаһыат кэрэспэдьиэнэ. СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын (Ил Түмэн) дьокутаата, РФ коммунистическай баартыйатын Саха сиринээҕи рескомун бастакы сэкирэтээрэ Виктор Губарев уонна биир санаалаахтара кэлэн, истиҥ эҕэрдэлэрин тириэртилэр. Ытык киһиэхэ бу киэһэ этиллибит эҕэрдэлэри истэ олорон, хас биирдии ыалдьыт Алексей Иванов-Күндэ аатынан оскуолаҕа үөрэммит кэмнэрин, Василий Александров алгыһынан олох киэҥ аартыгар үктэммитигэр махтана саныы олорбута саарбаҕа суох. Дьоро киэһэни үөрэнээччитэ, Суруналыыстыкаҕа СӨ Судаарыстыбаннай бириэмийэтин лауреата Милан Афанасьев иилээн-саҕалаан ыытта.
Үтүө киһи ыччата эмиэ үтүө дииллэринии, Василий Ефремович олоҕун аргыһа, отучча сыл үтүө суобастаахтык биэлсэринэн үлэлээбит Варвара Афанасьевналыын төрөппүт оҕолоро бары дьоһун дьон буолбуттар. Кыргыттара Александра, Лия, Нина уонна уолаттара Афанасий, Александр оҕолоро ыраахтан-чугастан мустан, бииргэ тахсан эһэлэрин эҕэрдэлээбиттэрэ олус долгутуулаах буолла. “Хомойуох иһин, биһиги эһэбит курдук кыһыл хаалтыс баамматахпыт эрээри…”— диэн эҕэрдэлэрин саҕалаатылар. Кинилэр, этэллэрин курдук, аалай кыһыл лиэнтэни баамматахтарын, Ленин төбөлөөх чаҕылхай значогу түөстэригэр анньымматахтарын да иһин, кинилэр ол күргүөмнээх кэмнэри, атын оҕолорго тэҥнээтэххэ, харахтарыгар бу баардыы оҥорон көрөр буолуохтаахтар. Тоҕо диэтэххэ, кинилэр аттыларыгар куруук эһэлэрэ баар. Кини бу олоҕор баар-суох улахан баайын – билиитин сиэннэригэр тарҕата сылдьар.
“Киһи барыта билэрин билии – билии буолбатах. Дьон билбэтин билии – бу билии. Билэр киһи ону сатаан туһанар, дьоҥҥо биэрэр буолуохтаах”, — диэн үбүлээрбит күн бүгүн, 95 сааһыгар тиийиэр диэри, сүбэлии-амалыы сылдьар.
Василий АЛЕКСАНДРОВ: “Оскуола, учуутал киэн туттуута – хаһан баҕарар иитэн-үөрэтэн таһаарбыт оҕолоро үчүгэй үлэһит буолуулара, олоххо миэстэлэрин булуулара. Кутана оскуолатыгар үөрэтэлээн таһаартаабыт ыччаттарым сорохторо бэйэлэрэ учуутал буолан дойдуларыгар үлэлии сылдьалларыттан үөрүүм улахан. Ааспын олохпун санаан көрдөхпүнэ, саамай кэрэ кэмнэрим Кутана оскуолатыгар үлэлээбит сылларым эбит. Тоҕо диэтэххэ, Никандр Тимофеев, Ксаверий Попов, Дмитрий Саввинов, Максим Данилов, Валерий Александров, Николай Обоюков, Фатина Обоюкова, Семен Андреев уо.да. курдук дьону кытары алтыспыппын. Кинилэр сылаас сыһыаннарын, үтүө сүбэлэрин, өйдөбүллэрин хаһан да умнубаппын, куруук улахан махталынан өйдүү-саныы сылдьабын”.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru