Маһы кэртиҥ – отчуоттаа!
2007 сылга диэри, саҥа Ойуур кодексата үлэҕэ киириэн иннинэ, ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ оттук маhы кэрдэргэ көҥүлү «билиэт» быһыытынан суруйан биэрэллэрэ. Билигин быраабыла, сокуон уларыйан «билиэт» диэн өйдөбүл суох, ол оннугар дуогабар түһэрсиллэр. Бу аныгы үйэҕэ чугаһатыллан, атыы-эргиэн дуогабарыгар майгыннатан оҥоһуллубут докумуон. Ол курдук, судургутук өйдөөтөххө, судаарыстыбаттан маһы атыылаһан ылаҕыт.
edersaas.ru
Бу дуогабарынан биир сыл устата маһы кэрдэр бырааптанаҕыт. Ол эрэн, туох эмит мэһэй үөскээн биир сыл иһигэр маһы кэрдибэккэ хааллаххытына, дуогабар болдьоҕун уһатыахха сөп. Онуоха Гидрометеорология сулууспатыттан маһы кэрдэргэ тустаах мэһэй үөскээбитин туһунан ыспыраапкалаах буолуохтааххыт.
Маһы кэрдэргэ уопсай быраабылалары, ойуурга уоттан сэрэхтээх буолууну тутуһууну таһынан өссө биир быраабыланы умнуо суохтааххыт. Тыаҕа маһы кэрдэр үлэни бүтэрэн баран ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэригэр отчуот туттарыахтааххыт. Бу булгуччулааҕын туһунан өйдөтөн этиэхпитин баҕарабыт. Отчуот сылга биирдэ туттарыллар. Урут отчуоту кумааҕынан дэлээнэни тутууну кытта бииргэ туттарар эбит буоллаххытына, билигин бэрээдэк уларыйда.
От ыйын 1 күнүттэн отчуоттары барытын СӨ Судаарыстыбаннай уонна муниципальнай өҥөлөрүн порталын нөҥүө электроннай докумуон быһыытынан эрэ туттарар кыахтанаҕыт, быһа бу тахсыбыт ссылканан киирэн туттарыаххытын сөп (https://e-yakutia.ru/#/functions-/1400000000161527892).
Отчуоту болдьоҕор түһэрбэтэххитинэ, РФ 19.7 КоАП ыстатыйатынан сэрэтии ылыаххытын, эбэтэр 100-300 солкуобай кээмэйдээх административнай ыстарааптаныаххытын сөп.
Умайбыт ойууру сылбах мас диэн ааттыахпытын сөп дуо?
Соторутааҕыта батсаап ситиминэн “Умайбыт маһы сылбах маһы хомуйар бэрээдэгинэн дуогабар түһэрсибэккэ эрэ туһаныахха сөп” диэн иһитиннэрии тарҕаммыта.
Бу иһитиннэриини сыыһа өйдөөн, умайбыт сиргэ үүнэ турар, тыыннаах маһы дьон көҥүлэ суох кэрдэрэ кутталланна. Оннук сыыһа туһаныы сокуонунан ирдэнэрэ биллэр. Онон бастаан ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэриттэн ыйдартараргыт булгуччулаах.
Сылбах мас диэн айылҕа араас охсуутуттан охтон түһэн өлбүт мас буолар. Оннук мас силиһэ сиртэн тахсан сытар буолуохтаах, эбэтэр мас оннук охсуулартан тостон түспүт чааһын эмиэ итинник ааттыахха сөп. Ол курдук умайбыт мас сиргэ охтон сытар буоллаҕына эрэ туох да көҥүл докумуона суох туһаныаххытын сөп.
Умайбыт маһы хайдах бэлэмниибит?
Саха сиригэр умайбыт мас кээмэйэ улаатан иһэр. Ону, хомойуох иһин, ааспыт сайыммыт да көрдөрдө. Умайбыт мас туһаҕа тахсыбакка ойууру киртитэрин, ойуур саҥардылларыгар мэһэй буоларын бары билэбит. Элбэх дьон бу боппуруоһу интэриэһиргиир.
Быйылгыттан ыла баһаартан эмсэҕэлээбит маһы нэһилиэнньэ оттукка уонна да атын бэйэҕит наадаҕытыгар кэрдэргитигэр дуогабары босхо түһэрсиэххитин сөп. Ол эрэн, дуогабары түһэрсэргэ ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ тустаах докумуоннары бэлэмниэхтээхтэр, ол курдук ойуурга баһаар буолбутун туһунан докумуонтан сиэттэрэн хамыыһыйа тэриллэн төһө кээмэйдээх мас умайбытын быһаараллар.
Уһук Илиҥҥи гектары туһаҕа таһаарыы туһунан докумуон булгуччулаах!
«Уһук Илиҥҥи гектар» туһунан сокуон олоххо киирбитэ номнуо бэһис сылыгар барда. Биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр ойуур пуондатын сиригэр түөрт тыһыынчаттан тахса олохтоох босхо гектар ылан олорор. Бу учаастактары туһаҕа таһааран ким эрэ дьиэ, даача тутунна, ким эрэ дьиэ кэргэнинэн сынньанар сир оҥоһунна, ким эрэ гектарга бэйэ дьыалатын арынна. Ол эрэн дьон гектарын туһаммат түгэннэрэ эмиэ баар. Бу маны учуоттуур туһугар дуогабардаах дьон учаастагы туһаҕа таһааралларын туһунан докумуон (декларация) туттарыахтаахтар. Бу докумуону биэриэх иннинэ дьон учаастагы ханнык көрүҥҥэ туһаналларын туһунан дуогабарга уларытыы киллэриэхтээхтэр.
Декларацияҕа бэйэҥ тускунан тус чахчылары, учаастак кадастровай нүөмэрин уонна учаастакка туох үлэлэр ыытыллыбыттарын ыйыллар. Докумуону Элбэх хайысхалаах өҥөнү оҥорор кииннэр нөҥүө эбэтэр Саха сиринээҕи Экология министиэристибэтигэр туттарыахха сөп.
Бу докумуону туттарар булгуччулаах. Маннык докумуона суох сир учаастага туһаныллыбатаҕынан ааҕыллар уонна дуогабар дьайыытын болдьоҕо аастаҕына, сири судаарыстыбаҕа төннөрөргө күһэллэҕит.
Сокуон бары ирдэбиллэрин тутуспут буоллаххытына, сири босхо туһаныыгыт болдьоҕо бүттэҕинэ, бу учаастаккытын 49 сылга диэри арендаҕа ылыаххытын сөп. Оттон учаастакка дьиэ туттубут эбэтэр тус хаһаайыстыба тэриммит буоллаххытына, бастаан сиргитин 10 сыл арендаҕа ылаҕыт, ол кэннэ бэйэ бас билиитигэр оҥорторуоххутун сөп.
«Саха сирэ», edersaas.ru сайтка анаан Варвара ФЕДОРОВА, Ойуур хаһаайыстыбатын департаменын сүрүн исписэлииһэ.
Хаартыска Интэриниэттэн