Урукку өттүгэр ынах-сылгы иитиитинэн эрэ дьарыктанар буоллахпытына, билигин дьон түргэнник ситэр салааҕа, ол иһигэр мүөттээх ыҥырыаҕа эмиэ ылсан эрэллэр.
edersaas.ru.
Илья Макаров ыҥырыаны иитиинэн төрдүс сылын дьарыктанар. Бастаан икки уйаттан саҕалаабыт буоллаҕына, иккис сылыгар уон уйаны ылан Намҥа, I Хомустаахха тахсан, олохтоохтук оҥостон үлэлииргэ санаммыта. Нэһилиэк, улуус дьаһалталара үлэһит киһини сэҥээрэ көрөннөр, Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл министиэристибэтин иһинэн ыытыллар «Саҕалааччы фермер» куонкуруска кыттарга сүбэлээбиттэрэ. Ол түмүгэр, Илья Петрович 2017 с. 1,5 мөл. солк. граны ылбыта итиэннэ тигээйилэр кыстыыр дьиэлэрин туттубута, уот киллэттэрбитэ уонна Алтайтан эбии ыҥырыалары атыыласпыта.
Илья Петрович бастакы сылыгар ыҥырыаларын таһырдьа кыстаппыта 30 кыр. тымныыга тиийбэккэ өлбүттэр. Иккис сылыгар Өктөм оскуолатыгар туруорбута уон биир уйаттан биэһэ ордубут. Быйыл бэйэтэ туппут 35 кв миэтэрэ иэннээх, анал вентиляциялаах дьиэтигэр 60-тан тахса тигээйи уйатын кыстаппыт, онтон 25 %-а кыстыгы тулуйбатах. Онон, бу күннэргэ 48 уйаны таһырдьа таһаарда.
— Үлэлээн истэххэ, киһи уопутурар, билиитэ-көрүүтэ кэҥиир. Эһиил бу көрдөрүүбүн өссө тупсарбыт диэн баҕарабын, —— диир Илья Петрович. — Ыҥырыа кыстыыр дьиэтин кыраадыһа биир тэҥ туруохтаах, 5 кыраадыстан түһүө—тахсыа суохтаах, салгын тахсар сирдээх буолуохтаах. Аны туран, киирэргэ кыһыл уоту холбуохтааххын, оччотугар эрэ холкутук бэрэбиэркэлээн тахсаҕын. Оттон маҥан уоту холбоотоххо, тигээйилэр айманаллар, көтөн тахсыахтарын сөп. Кыһын кинилэр төрүт долгуйуо суохтаахтар, ол иһин дьиэ иһэ чуумпу уонна хараҥа буолуохтаах. Халлаан сылыйдаҕына эрэ, таһырдьа таһаарыллар. Түүн 10 кыр. тымныыны тулуйаллар, күнүс 5-7 кыр. тахсан көтөллөр. Кыһыны быһа мунньуммут «баайдарыттан» ыраастаналлар, чэпчииллэр. Саха сиригэр бастаан үөт тыллар, онуоха диэри эбии бэйэлэрин мүөттэринэн аһатабыт. Биһиэхэ, тыйыс усулуобуйалаах сиргэ, Среднерусская диэн тигээйи боруодата барсар. Кинилэр ордук тулуурдаахтар. Дьиҥэр, биһиэхэ саамай чэгиэн, кыахтаах тигээйи эрэ кыстыыр уонна салгыы сайдан, мүөтү оҥорор. Онон биһиги дойдубут мүөтэ саамай минньигэс уонна экологическэй өттүнэн ыраас. Тигээйиттэн бородууксуйаны сылга биирдэ эрэ ылаҕын. Мин былырыын 60-ча уйаттан биирдиилэриттэн 15-тии киилэни ылбытым. Саха дьоно сүөһүнү-сылгыны көрө-билэ сылдьар буоллахпытына, тигээйи диэн олох атын. Ол иһин дьарыктаныах иннинэ бастаан боруобалаан көрүөххэ наада. Мин икки сыл эриһэн үөрэтэн-ааҕан, дьарыктанар дьонтон сүбэ-ама ылан баран дьэ, биирдэ үлэлииргэ быһаарыммытым. Онон грант ыларга бэлэмнээх тиийбитим. Биллэн туран, икки—үс уйаҕа киһи дохуот ылбат эрээри, бэйэтин ыраас мүөтүнэн толору хааччыйаҕын. Табаар хаһан баҕарар көстүүлээх буоллаҕына атыылаһааччыны тардар. Ити сыалтан «Күн тыкта» диэн ааттаан, анал таас иһиккэ кутан атыылыыры саҕалаабытым. Дьэ, онон биһиги «Күммүт» өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн тыгар.
Сотору кэминэн, кыстыгы этэҥҥэ туораабыт тигээйилэр мүөтү оҥорууга күүскэ түһүнүөхтэрэ…
Катерина Захарова, “Саха сирэ”, edersaas.ru. сайтка анаан.