Люлия Григорьева: «Биһиги кэннибититтэн хайдах көлүөнэ кэлиэй диэн аҕам саастаахтар долгуйабыт»

Бөлөххө киир:

Сэрии, үлэ, Сэбилэниилээх күүстэр уонна быраабы араҥаччылыыр уорганнар бэтэрээннэрин (биэнсийэлээхтэрин) уопсастыбаннай тэриллиилэрин чилиэнэ Люлия Николаевна Григорьева «За заслуги перед Отечеством» II истиэпэннээх уордьан мэтээлинэн наҕараадаланна. 

Люлия Николаевна үлэтин-хамнаһын уонна ыччакка, саха норуотугар туһаайан санаатын үллэһиннэ:

— Саҥа дьыл чугаһаан санаабыт, дууһабыт сырдыкка эрэ тардыһар. Онон бүгүн мин бу өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар санаабын тиэрдиэхпин баҕарабын. Ааһан эрэр сылы төһө да ыарахаттар баалларын иһин ситиһиилээхтик түмүктээн эрэбит. Өрөспүүбүлүкэбит аҕа баһылыга Айсен Сергеевич Николаев нэһилиэнньэҕэ, дьокутааттарга этиитигэр даҕаны биһиги түмсүүлээхтик үлэлээтибит диэн этэн турар. Төһө да пандемия саба бүрүүкээтэр, үгүһү ситистибит диэн эппитэ.

Мин 60 сыл устата үлэлээн кэлбит сылларым усталарыгар, кэнники үлэлээбит 30 сылбын бүгүн санаан ааһыахпын баҕарабын. Онно 2000 сылтан мин өрөспүүбүлүкэҕэ Ытык Сүбэ чилиэнин быһыытынан, кэлин бэрэссэдээтэлин быһыытынан үлэлээбитим. Биһиги аҕам саастаахтар биир сүбэнэн өрөспүүбүлүкэ олохтоохторугар, салайааччыларбытыгар сүбэ-ама биэрэр үлэбит түмүктээх курдук буолла. Онно биһиги бастакынан аһыы утаҕы утары үлэлэһиигэ үлэлээбиппит. Кэлин дьон наһаа арыгыга убанан, оҕолоох ийэлэр иһиилэрин көстүүтэ аһары дэлэйэн, биһиги өрөспүүбүлүкэҕэ ыҥырыы таһааран турабыт. Ону оччотооҕу Ил Дархан Егор Афанасьевич Борисов өйөөн, ити боппуруоска биһиги Ытык Сүбэ чилиэттэрин оройуоннарынан сыһыартааммыт үлэни саҕалаабыппыт. Ону таһынан бүтүн өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо бары да ылсан үлэлээн, ордук тыа сирин дьоно күүстээх үлэни ыытан 88 нэһилиэк олох аһыы утахтан аккаастанан үлэ бөҕөтүн ыыта сылдьаллар. Бу хамсааһыны инникитин өссө күүскэ ыытан, бэйэбит омукпутун көмүскүүр курдук үлэни ыыппыппытыттан сүрдээҕин үөрэбин.

Маны таһынан Ытык Сүбэ сүрүн үлэтинэн бу норуоппут духуобунаһын үрдэтиигэ ыһыахтары ыытыыны саҕалыахха наада диэн Михаил Ефимович Николаевка Ытык Сүбэлэр этиибит буолар. Онон ыһыахтар сүрдээх тэрээһиннээхтик, дьоммут даҕаны өрө көтөҕүллэн ити бырааһынньыктар ыытыллыылара үөрдэр. Кымыс, быыппах курдук төрүт аспытын астааһын сүрдээҕин тэнийдэ. Ити барыта дьон доруобуйатын тупсарыыга көмөлөөх үрүҥ астар буолаллар.

Маны таһынан, дойдубутугар уустук боппуруостарынан, кэлин Айсен Сергеевич аҕа баһылык буолбутугар саха тылын сөргүтэр, болҕомто уурар туһунан үлэни ыытар туһунан санаабытын тиэрдибиппит. Ол туһуттан сахалыы үөрэнэр учебниктары таһаарыы, урукку устуоруйаны хаттаан көрүү, дьиэ кэргэҥҥэ сахалыы саҥарар бэлиитикэни киллэрии туһунан этиибитин Ил Дархан Айсен Сергеевич бэйэтин үлэтигэр, тылы кытта үлэҕэ Саха сиригэр олорор норуоттар тылларын управлениетын тэрийдэ. Ону таһынан бу аҕыйах хонуктааҕыта Арассыыйа бэрэсэдьиэнэ Владимир Владимирович Путин норуоттар тылларын сайдыыларыгар болҕомто ууруохпут диэн этиитэ киһини үөрдэр.

Биһиги араас боппуруостарга кыһаллан үлэлэһэбит. Ол курдук, нэһилиэнньэни ыраас уунан хаачыйыы, кэнники айылҕа уларыйыытынан ирбэт тоҥу харыстааһыҥҥа үлэ ыытыллыахтаах диэн, ону таһынан саха ынаҕын үксэтэн дьон доруобуйатыгар туһалаах, иҥэмтиэлээх бородууксуйаны оҥорон таһаарыы наадатын туһунан элбэхтэ этии киллэрбиппит. Кэнники сылларга үлэлээбит, туруорсубут боппуруостарбыт барыта нэһилиэнньэ сайдыытыгар үлэни ыыппыппытыттан олус астына саныыбын. Уруккуттан даҕаны мин партийнай-сэбиэскэй үлэһит буоламмын, норуот туһа диэн үлэлээн кэлбит буоламмын, ити саҕанааҕы үлэһиттэр, Михаил Ефимович Николаевич тэрийбит Ытык Сүбэ диэн түмсүүнү салайан баччааҥҥа диэри үлэлээн кэллим.

Биһиги кэннибититтэн хайдах көлүөнэ кэлиэй диэн биһиги аҕам саастаахтар долгуйабыт. Ол иһин, биһиги ыччакка анаан ыҥырыы таһааран турабыт. Ол ыҥырыыбытыгар киһи киһитэ буол, киһи буол уонна киһилээх киһи буол диэн этэн турабыт. Олох атын бириэмэ кэллэ. Онно сөптөөхтүк дьаһанан, инникигэ дьулуһан туран олоруохха наада диэн этэбин. Төрөппүтү убаастыырга улахан болҕомтону ууруохха наада. Кэлиҥҥи кэмҥэ интэринээт дьиэлэргэ оҕолоох төрөппүт киириитэ наһаа элбээтэ. Ыччаты дьиэ кэргэни сөптөөхтүк тэриниигэ, оҕону сөпкө иитиигэ, нус-хас, байылыат олохтоох олоҕу олорорго дьиэ кэргэн иитиитэ улахан оруоллаах. Онно саамай бастакынан албынныыр, уорар, ымсыы буолар куһаҕанын сөпкө өйдөөн туран оҕолорун иитэллэригэр сүбэлиэм этэ.

Үүнэр сылбыт Ийэ сылынан биллэриллибитинэн, дьиэҕэ оҕону иитиигэ итиннэ улахан болҕомтону ууруохха наада эбит. Ити сыаннастар оҕону иитиигэ киэҥ эйгэҕэ сөптөөхтүк миэстэни булалларыгар көмөлөөх. Туох барыта дьиэ иһиттэн тахсар. Манна сөпкө иитиллибит оҕо олоҕун суола үчүгэй буолар диэн өйдөбүлгэ тиэрдэр үгүс үлэни ыыттыбыт. Ыал дохуоттаах буолуохтаах. Онон оҕолорбутун сатаан харчыны суоттуур, булунар туһунан иитиигэ эмиэ болҕомтону ууруохтаахпыт.

Саҥа сыл кэлэн иһэринэн эһиилги дьылга баҕам диэн, ыччат уонна өрөспүүбүлүкэ олохтоохторо үрдүк дохуоттаах буолуохтарын, чиэһинэйдик, туһалаахтык олоруҥ диэн баҕа санаабын тиэрдиэм этэ. Өрөспүүбүлүкэбит эһиил 100 сыллаах үбүлүөйэ үүнэринэн бары үлэлэрбит ыытыллыыта былааннаах, онон бары түмсэн бииргэ үлэлиэҕин диэн ыҥырабын.

ЫСПЫРААПКА:

Люлия Николаевна Григорьева 1941 cыллаахха Мэҥэ Хаҥалас улууһун Хаптаҕай нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Кини сэбиэскэй баартыйа үлэһитэ, судаарыстыбаннай диэйэтэл. 1985-1989 сс Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун бэрэссэдээтэлэ, 1989-1992 cc Cаха АССР социальнай хааччыйыы Миниистирэ, Саха өрөспүүбүлүкэтин бочуоттаах олохтооҕо, Мэҥэ Хаҥалас, Эбээн Бытантай, Муома улуустарын, Үөһээ Бүлүү улууһун Быракаан нэһилиэгин, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Нөөрүктээйи, Хаптаҕай нэһилиэктэр бочуоттаах олохтоохторо. Социальнай сулууспа туйгуна, Норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, В.И.Ленин 100 cааһыгар анаммыт «Килбиэннээх үлэ иһин” мэтээл хаһаайката, Үлэ бэтэрээнэ, “ Доҕордоһуу” диэн Монголия норуодунай өрөспүүбүлүкэтин мэтээлин хаһаайката, Софья Сидорова аатын сүгэр бочуоттаах бэлиэ хаһаайката, СӨ парламентаризмын сайдыытыгар өҥөтүн иһин бэлиэ хаһаайката.

Ульяна ЗАХАРОВА.

Хаартыскалар Люлия Николевна тус архыыбыттан туһанылыннылар.

Сүрүн хаартыска — iltumen.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0