Литература мусуойугар Пушкины ахтан-санаан аастылар, кэлиэксийэлэри билиһиннэрдилэр
Бүгүн, бэс ыйын 6 күнүгэр, П.Ойуунускай аатынан Литература мусуойугар нуучча улуу бэйиэтэ Александр Сергеевич Пушкин төрөөбүтэ 223 сылыгар аналлаах литературнай тэрээһин буолла.
Тэрээһиҥҥэ улуу Пушкин сырдык аатын үрдүктүк тутан, кини өлбөт-сүппэт айымньыларын, олоҕун ахтан-санаан ааһаары, кини айымньыларын, ырыа буолан көппүт хоһооннорун истээри муһуннулар.
Александр Пушкиҥҥа аналлаах быыстапкаҕа бэйиэккэ сүгүрүйээччилэр: Уус Алдантан анаан-минээн кэлбит кэлэксийэниэр, Учууталлар учууталлара, педагогическай үлэ бэтэрээнэ Татьяна Ильинична Алексеева, өр кэмҥэ нуучча тылын учууталынан үлэлээбит Розалия Иннокентьевна Попова, “Ресурснай-бырайыактыыр киин” сүрүннүүр үлэһитэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Саргылаана Саввична Адамова муспут кэлиэксийэлэриттэн бэйиэккэ аналлаах кырачаан кинигэлэри, аккырыыккалары, значоктары уонна Литература мусуойун пуондатыттан Пушкин сахалыы тылбаас кинигэлэрин билистилэр.
Быыстапканы бэлэмнээбит мусуой үлэһиттэрэ бэлиэтээн эппиттэринэн, саха суруйааччылара А.С.Пушкин суолтатын дириҥник өйдөөбүттэрэ, кини айымньыларын сахалыы тылга утумнаахтык тылбаастаабыттара. Ол курдук, 1937 сыллаахха Москваҕа “Ырыа-хоһоон” тылбаастанан бэчээттэммитэ. Бу кинигэни Былатыан Ойуунускай бэйэтэ хонтуруоллаан таһаартарбыта, суруйааччылар Эллэй, Чаҕылҕан эрэдээктэрдээбиттэрэ. Кинигэҕэ Илья Винокуров-Чаҕылҕан, Ефрем Сивцев-Таллан Бүрэ, Серафим Кулачиков-Эллэй, Былатыан Ойуунускай, Владимир Новиков-Күннүк Уурастыырап, Валерий Чиряев хастыы да хоһоонноро киирбиттэрэ. Ону таһынан лиирик талыллыбыт айымньылара 1936, 1940, 1949 сыллардаахха бэчээттэнэн, саха тыллаах ааҕааччыга тиийбиттэрэ.
Литературнай тэрээһин кыттыылаахтарын мусуой дириэктэрэ, Саха сирин норуодунай суруйааччыта Николай Лугинов, Литература мусуойун ыстаарсай научнай үлэһитэ Ефросинья Ноговицына, куорат бибилэтиэкэлэрин сэбиэдиссэйдэрэ, исписэлиистэрэ Мария Кайдалова, профессиональнай үөрэхтээһин туйгуна Лидия Алексеева уо.д.а. эҕэрдэлээтилэр.
Литература мусуойун үлэһиттэрэ Егор Дохунаев казах бэйиэтэ Джамбул Джабаев “Пушкиҥҥа”, Декабрина Петровна А.С.Пушкин “Анчаар” хоһооннорун ааҕан долгуттулар.
Бибилэтиэкэ сэбиэдиссэйдэрэ, бибилэтиэкэрдэрэ, библиографтара Альбина Уларова, Аксинья Яковлева, Екатерина Кычкина, Наталья Захарова, Галина Ильина, Тайана Никифорова «Сказка о Попе и его работнике Балде» поэматыттан быһа тардыылары аахпыттара олус сонуннук иһилиннэ.
Нуучча классиктарын уонна Арассыыйа аныгы поэзиятын тылбаасчыта, бэйиэт Семен Феоктистов Пушкин айымньыларыгар тылбааска үлэтин билиһиннэрдэ, кинини тылбаастааһын уратыларыгар тохтоото. Пушкин олоҕун сиһилии билэр уонна үөрэтэр Татьяна Логлорова “Воспоминания в Царском селе” хоһоонун аахта уонна устуоруйатын кэпсээн, улуу Пушкины кытары тэҥҥэ биир “салгынынан тыыннылар”.
«Махтал» уонна «Кэрэ эйгэ» бальнай үҥкүү ансаамбылларын толорооччулара Александр Пушкин олорон ааспыт кэмин үҥкүүлэрин эргиттилэр.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru