2019 сылга саха норуодунай суруйааччыта Леонид Попов төрөөбүтэ 100 сылын туолар. Дьокуускайга Сунтаар улууһун күннэрин чэрчилэринэн, үбүлүөйү ыытыы тэрээһиннэрин туһунан сүбэ мунньах буолан ааста. Манна Сунтаар улууһун дьаһалтатыттан, култуура министиэристибэтиттэн, Арыылаах нэһилиэгиттэн, айар сойуустар бэрэстэбиитэллэрэ уонна аймахтара кыттыыны ыллылар.
edersaas.ru
Улуус баһылыгын солбуйааччы Ульяна Попова элбэх үлэ күүтэрин бэлиэтээтэ. Былырыыҥҥыттан бэлэмнэнии үлэтэ саҕаламмыт. Атырдьах ыйын бүтүүтэ Тойбохойго “Сунтаар миигин ыҥырар” диэн улахан Литературнай түһүлгэ ыытыллыбыта. Икки сыллаах былаан ылыллан, улуус иһинэн хамыыһыйа тэриллэн үлэлиир. Манна нэһилиэк баһылыктара, дьаһалта управлениеларын салайааччылара бары киирбиттэрэ.
Бырабыыталыстыба дьаһала тахсан турар эрээри, өрөспүүбүлүкэтээҕи хамыыһыйа талылла илик эбит. Ульяна Дмитрьевна бу хамыыһыйаҕа кимнээх киириэхтэрин сөбүн ааттаталаан, этии киллэрдэ. Ону тэҥэ туох үлэ торумнаммытын билиһиннэрдэ.
Онно этиллибитинэн, Леонид Попов айымньылара хаттаан кинигэ буолан тахсыахтарын наада. Сунтаардааҕы кииннэммит бибилэтиэкэҕэ кини аатын иҥэрии, үбүлүөйдээх сылыгар ааҕыы-билии кыһатын дьиэтин тутан саҕалааһын, кыалыннаҕына, ол дьиэ иннигэр үчүгэй көстүүлээх пааматынньыгын тутуу ыытыллыахтаах.
Арыылаах орто оскуолатын үөрэнээччилэрин көҕүлээһиннэринэн, бэйиэт төрөөбүт алааһынан, үөрэммит, олорбут сирдэринэн эспэдииссийэ ыытыллыахтаах. Сылы эргиччи видеокуонкурустар, ааҕааччылар күрэстэрэ, ырыа буолбут хоһооннорунан куонкурустар, быыстапкалар, кини айымньыларынан диктаны суруйуу, о.д.а. тиһигин быспакка ыытыллара былааннанар. Ону тэҥэ Саха тыйаатырыгар испэктээкили туруорарга, ырыанньык, лирическэй айымньыларынан хомуурунньук таһаарарга, Дьокуускайга улахан кэнсиэри ыытарга этии киллэрдилэр.
Улуус өттүттэн үбүлээһин тыырыллан турар, ону тэҥэ бүтүн Саха сирин ааттатар суруйааччы буоларынан, холобур, пааматынньыгын, бибилэтиэкэ дьиэтин тутууга өрөспүүбүлүкэттэн үп-харчы эрэйиллэр.
Сардаана Брызгалова, култуура министиэристибэтин отделын салайааччы:
—2017 сыллаахха култуура, ускуустуба сайдыытыгар сүҥкэн кылааты киллэрбит норуодунай суруйааччы Леонид Попов аатын үйэтитэр туһунан СӨ бырабыыталыстыбатын уурааҕа тахсан турар.
Бу курдук эрдэттэн былаан оҥорон киллэрбиккит үчүгэй, тэрээһин үлэтэ биллэ чэпчиэ. Хамыыһыйа бигэргэннэ да, күүстээх үлэ саҕаланыа. Сунтаарга баар норуодунай тыйаатыры кытыннаран, идэтийбит артыыстары кытары бииргэ оонньотуохха сөп. Бу тыйаатыр репертуарыгар киллэрэригэр сыл инниттэн үлэ барыахтаах.
Бэйиэт сиэн балта Изабелла Попова аҕатын уонна абаҕатын туһунан кинигэ суруйа сылдьарын иһитиннэрдэ. Бэрт Маарыйаттан төрүттээҕин быһыытынан, сайын Мэҥэ Хаҥаласка баран билсэн-көрсөн кэлэр баҕалаах эбит.
Саха сирин норуоттарын музыкатын, фольклорун мусуойун дириэктэрэ Аиза Решетникова урут музыкальнай биэчэр, киинэ оҥорбуттарын кэпсээтэ. “Анна Ахматова тылбаастаабыт хоһооннордоох саха бэйиэтэ суоҕа да буолуо. Кини ураты, дьиктилээхэй лирик этэ”, — диэн бэлиэтээтэ. Оттон Ырыа айааччылар сойуустарын бэрэссэдээтэлэ Кирилл Герасимов ырыанньык таһаарарга, кэнсиэр ыытарга көмөлөһөргө бэлэмин биллэрдэ.
Арыылаахтан «Далбар» бөлөх хотуттара бэйиэт хоһооннорун ааҕаллар.
Төрөөбүт дойдутугар сквер тутуллуо
Өрөспүүбүлүкэҕэ 1991 сыллаахтан Леонид Попов аатын сүгэр соҕотох оскуола баар. Арыылаах орто оскуолатын дириэктэрэ Лидия Никитина бэйиэт үбүлүөйүн көрсө икки этээстээх таас дьиэ тутуллан киирэн эрэрэ олохтоохторго өр сыллаах кэтэһиилэрин боруостуур дьоһун бэлэх буоларын иһитиннэрдэ. Оскуола тутуутун улуус толору үбүлүүр. Бэйиэт олорбут дьиэтигэр билигин хоһо суох хаалбыт мусуойу көһөрөн, Л.А. Попов аатынан мусуой-дьиэ аһаары сылдьаллар. Үөрэнээччилэр, учууталлар хоһооннору үөрэтэн, видеоролик оҥорон, уус-ураннык ааҕаллар.
Нэһилиэк баһылыга Иван Игнатьев урукку оскуола турбут оннутугар Леонид Попов аатынан сквери тутарга, нэһилиэнньэ уонна дьаһалта кыттыһан харчы хомуйалларын кэпсээтэ. Кыттыгас үбүлээһиҥҥэ үп министиэристибэтигэр сайаапка ыыппыттар. Кыалыннаҕына, сквергэ бюст туруохтаах.
Л.А. Попов олоҕун, айар үлэтин туһунан кинигэ хомуйан таһаарбыт, ахтыы киэһэтин тэрийбит, анал биэриини бэлэмнээбит суруйааччы Ангелина Шадринова-Суоһааны бэйиэт тус архыыбыгар болҕомтону уурарга этии киллэрдэ. Архыыба билигин кыыһа Лиляҕа баар. Онно бэчээттэнэ илик саҥа айымньылара баар буолуохтарын сөп. Араадьыйа архыыбыгар куолаһа, кэпсэтиитэ хараллан сытар, ону эмиэ сөргүтэн таһаарыахха сөп. “Киэҥ, дириҥ ис хоһоонноох үлэ торумнаммытын үөрэ иһиттим”, — диэтэ Суоһааны.
Суруйааччы Наталья Михалева-Сайа:
—Саха литературатыгар, сэбиэскэй поэзияҕа бэйэтин кэмигэр киэҥник билиниллибит киһи эрээри, кэнники өлбүтүн кэннэ, аата-суола улаханнык биллибэт курдук буолан хаалла. Аатын үйэтитэр улахан тэрээһин да барбатах эбит. Кини хоһоонноругар өссө да кэрэ ырыалар айыллыахтара этэ, онон Ырыаны айааччылар сойуустара куонкурус биллэриэн сөп. Ону тэҥэ тэлэбиидэнньэнэн анал биэрии оҥоһуллара буоллар. Биллэн турар, устуу түбүктээх, сыл инниттэн былааннанан, дьыл кэмин аттаран, дойдутугар тиийэн, уо.д.а. уһуллар.
Сунтаартан төрүттээхтэр Дьокуускайдааҕы түмсүүлэрэ быйылгы ыһыахтарын үбүлүөйдээх даатаҕа аныырын биллэрдэ. Араас куонкурустары, ыччаты кытта көрсүһүүлэри тэрийиэхтээхтэр. Мэҥэ Хаҥалас, Өлөөн улуустарын кытта бииргэ үлэлэһии торумнаныахтаах.
Түмүгэр, ураты иэйиилээх лирик бэйиэт, норуодунай суруйааччы Леонид Попов төрөөбүтэ 100 сылын өрөспүүбүлүкэ уопсастыбаннаһа, дьоно-сэргэтэ бүттүүн бэлиэтииллэригэр олук уурулунна.
Ангелина Васильева, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскаҕа: 2017 с. Тойбохойго ыытыллыбыт «Сунтаар миигин ыҥырар» литературнай түһүлгэ кэмигэр.