Ас-таҥас уонна араас өҥө сыаната үрдүү турар кэмигэр өрөспүүбүлүкэ салалтата нэһилиэнньэ көмүскэллээх буолуутугар боччумнаах дьаһаллары ылар.
Раиса СИБИРЯКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Бэстээххэ диэри тыһыынча
Сымнаҕас сыттыктаах суудунанан дьону таһыы сыанатын Бырабыыталыстыба олохтуур бырааба суох диэһин сыыһа, тоҕо диэтэххэ, Саха өрөспүүбүлүкэтэ Уһук Хотугу дойдуга киирсэр буолан, бүддьүөттэн субсидия көрүллүбэт даҕаны түбэлтэтигэр бэйэтин сыанатын хонтуруоллуур кыахтаах.
Сыана бэлиитикэтин кэмитиэтэ “Дьокуускай – Аллараа Бэстээх” маршрутунан дьону таһыыга ороскуотун барытын ааҕан туран, тарыыбы 1 тыһ. солкуобайынан бигэргэппитэ. Онуоха сөбүлэспэккэлэр, суудуналаах урбаанньыттар (кинилэр икки тыһыынчаҕа таһаллар) собостуопка биллэрбиттэрэ.
Олохтоммут сыана халбаҥнаабат, онон тырааныспар альтернативнай көрүҥүн туһанарга быһаарыллан, собостуопка саҕана дьон элбэхтик мустубут күнүгэр бөртөлүөт көппүтэ, билигин муниципальнай суудуна сылдьар.
Саҥа тарыып хамсааһыны таһаарыа
2016 сыл бүтүүтэ ылыллыбыт электроэнергия тарыыптарын тэҥниир туһунан федеральнай сокуон чэрчитинэн, Уһук Илиҥҥэ, ол иһигэр Саха сиригэр электроэнергияны туһаныы тарыыбын намтатан, Россия орто таһымыгар тэҥниир ырычаах оҥоһуллар. Онон бүддьүөт тэрилтэлэрэ, ОДьКХ эйгэтэ уонна бас билии көрүҥүттэн тутулуга суох бары урбаанньыттар электроуоту Россияҕа олохтоммут тарыыбынан төлүүр буолуохтара. Оттон нэһилиэнньэ икки төгүл чэпчэтиллибит тарыыбынан төлүүр буолан, манна хабыллыбат.
Уот тарыыбын чэпчэтии хаһаайыстыбаларга үлэ оҥорумтуотун үрдэтэр, үлэ бэйэҕэ турар сыанатын чэпчэтэр итиэннэ производствоны кэҥэтэр кыаҕы биэриэҕэ. Холобурга тыа хаһаайыстыбатын ыллахха, механизированнай пиэрмэлэргэ уонна астыыр-үөллүүр салааҕа тарыып чэпчэтиллэрэ улахан көдьүүһү аҕалыаҕа. Федеральнай киин Саха өрөспүүбүлүкэтин этиитин ылынан, саҥа тарыыбы 2017 сыл тохсунньу 1 күнүттэн олоххо киллэрэргэ быһаарда, инньэ гынан, от ыйын 1 күнүттэн хат ааҕыы оҥоһуллуоҕа.
Хомунаалынай өҥөҕө чэпчэтиилэр
От ыйын 1 күнүттэн электроэнергия, ититии, гаһынан уонна уунан хааччыйыы иһин төлөбүр тарыыптарыгар былааннаах уларытыы ыытыллыаҕа. Уларыйыы хомунаалынай өҥө төлөбүрүн кээмэйин индексатыттан тутулуктанан эрэгийиэн ахсын тус-туһунан буолуоҕа. Холобур, Саха өрөспүүбүлүкэтигэр ыал хомунаалынай өҥөҕө төлөбүрэ 8,5 %-тан үрдүө суоҕа.
Уһун, тымныы кыһыннаах, уустук суоллаах-иистээх Саха сиригэр хомунаалынай өҥөҕө саамай үрдүк төлөбүр ааҕыллар эрээри, өрөспүүбүлүкэ бырабыыталыстыбата сылытыыга, уоту уонна ууну туһаныыга субсидия көрөр буолан, нэһилиэнньэ лаппа чэпчэтиллибит сыананан төлүүр. Былырыын бу сыалга бүддьүөттэн 18,7 млрд солк. анаммыта!
ОДьКХ өҥөтүн иһин ыйдааҕы төлөбүр дьиэ кэргэн бүддьүөтүн 15%-ттан (Россияҕа 22 %-тан) улахан түбэлтэтигэр, аадырыстаах субсидия көрүллэр. Маны таһынан, ыал уратытын учуоттаан оҥоһуллар чэпчэтиилэр бааллар. Онно соҕотох олорор, үлэлээбэт биэнсийэлээх кырдьаҕастар, биэс уонна онтон элбэх, ол иһигэр 23 сааһыгар диэри үөрэнэр оҕолоох ыаллар хапсаллар. Төлөбүр тарыыптан эрэ буолбакка, төһө уот, уу уонна сылаас туһаныллыбытыттан эмиэ тутулуктанар.
Тарыып олоҕо суох үрдэтиллибит түбэлтэтигэр гражданнар ОДьКХ өҥөтүгэр төлөөбүт кибитээнсийэлэрин илдьэ кэлэн, Сыана бэлиитикэтин кэмитиэтигэр бэрэбиэркэлэтиэхтэрин сөп.
Салгын уонна уу суолугар чэпчэтиилэр
Суола-ииһэ суох, ыраах, хотугу улуустарга сөмөлүөтүнэн уонна уу суолунан сырыыга чэпчэтиилэр олохтоноллорун бары билэҕит.
2016 сылга 25 улуус нэһилиэктэригэр чэпчэтиилээх сөмөлүөттэри көтүтүүгэ 281 мөл. солк. көрүллүбүтэ, быйыл — 376 мөл. солк. Итинэн тарыып 4,7 % эрэ үрдүө, оттон рейс ахсаана 16,6 %-нан эбиллиэ.
Уунан сырыыга 14 улууска былырыын 41 мөл. солк. көрүллүбүт буоллаҕына, быйылгы навигацияҕа бу суума икки төгүл улаатан, 81 мөл. солк. буолла. Онон субсидиялаах рейстэргэ пассажирдар бырайыас 53 % эрэ төлүөхтэрэ. Маны сэргэ, быйылгыттан “Дьокуускай-Өлүөхүмэ”, “Дьокуускай-Иһит”, “Дьокуускай-Эдьигээн”, “Уус Маайа – Томмот” хайысхаларынан сылдьар суудуналар субсидиянан туһаныахтара.
Бу туһунан Саха өрөспүүбүлүкэтин Сыана бэлиитикэтигэр судаарыстыбаннай кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Антонина Винокурова иһитиннэрдэ.
Раиса СИБИРЯКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru