Латышевтар: «Дьиэбитин оҕолорунан толордубут» (Видео)

Бөлөххө киир:

Хаҥалас улууһун икки нэһилиэгиттэн төрүттээх эдэркээн Александра (Улахан Аан с.) уонна Николай (Үөдэй с.) харахтарынан хайҕаһан, сүрэхтэринэн сөбүлэһэн ыал буолан, билигин Хаҥалас улууһугар “Латышевтар дуо?” дэтэр элбэх оҕолоох биир бастыҥ ыалынан биллэллэр.

edersaas.ru

Хас биирдии аат — дириҥ ис хоһоонноох

Александра Юрьевна логопед, онтон Николай Семенович үрдүк үөрэхтээх физкультура учуутала идэлээхтэр. Покровскай куоракка көһөн кэлээт, Николай тута гимназияҕа физкультура учууталынан киириэҕиттэн күн бүгүҥҥэ диэри ситиһиилээхтик үлэлии-хамсыы сылдьар. Ону таһынан ДЮСШ-ҕа ыстаапка аҥаарыгар тириэньэрдиир. Ыал ийэтэ Александра 2 №-дээх оскуолаҕа логопедынан үлэлээн баран, билигин оҕолорун көрөн олорор.
Оҕо төрөөһүнэ — былыр-былыргыттан улахан сиэр-туом. Дьылҕалара холбообут Латышевтар ытык аналларын толорон оҕо-уруу төрөттөхтөрүнэ, кинилэргэ сахалыы аат иҥэрэр баҕалаахтара. Билигин Алгыс (сахалыы суолтата – үтүө тыллаах-өстөөх) — 15, Айаал (айааччы, үтүөнү оҥорооччу) —13, Айгылаан (барыларын ааттарыттан таһаарбыттар) — 10, Сайаана (сайдар, үүнэр кэскиллээх) 8 саастаахтар. Маҥнайгы оҕолорун ааттааһын бэйэтэ устуоруйалаах. Бу кэлиэхтээх кырачааннарын кыыс дии санаан, Алгыстаана диэн ааттыахпыт диэн ыра санаа оҥосто сылдьыбыттара уол оҕо төрөөн, Алгыс диэн уларытыллан ааттаммыт.
“Иккис уолбун төрөөбүтүм кэннэ саҥаһым түһээтэҕинэ: “Утуйа сытаҕыт дуо? Туруҥ, уол кэллэ, Айаал кэллэ!” – диэн ийэтэ эппит. Онон Айаал аата үөһэттэн ыйыллан кэлбитэ”, — диэн Александра киһи аата ардыгар үөһэттэн айыллан кэлэрин туһунан этэр.
Онтон күүтүүлээх соҕотох кыысчааннара 04.04.2014 с., бэйэтэ туспа бэлиэ күн орто дойдуга бэбээрбитинэн кэлбит.
Элбэх оҕолоох ыал үс сыллааҕыта аймахтара уолчааны Саяны эпэкииҥҥэ ылар буолбуттара. Ол кэнниттэн былырыын өссө биир кырачаан күн сирин көрөн, таайдарын аатынан Кеша диэн ааттаммыта. Кини — билигин 1,5 саастаах, алта оҕолоох Латышевтар күннэрэ-ыйдара тахсар киһилэрэ.

Үрдэлтэн үрдэлгэ үктэнии

Латышевтар дьиэ кэргэн олохсуйан олорор куораттарын, улуустарын аатын өрөспүүбүлүкэҕэ тиийэ аатырдаллар. Кинилэр элбэх оҕолоохторунан эрэ буолбакка, араас таһымнаах куонкурустарга, күрэхтэһиилэргэ кыттан, хайаан да бириистээх миэстэҕэ тиксэллэр.
Ыал иһирэх ийэтэ Александра кэпсииринэн, кинилэр аан бастаан “Орто дойду” этно-уһаайбаҕа буолбут Олоҥхо Ыһыаҕар сахалыы таҥас куонкуруһугар кыттан кыайыы көтөллөөх кэлбиттэр. Икки эрэ ыйдаах кыыстарыгар халадаай ырбаахы кэтэрдибиттэрин билигин хаартыскаҕа киһи эрэ үөрэ көрөр, хараҕын манньытар. Ол саҕана ыал ийэтэ саҥардыы иистэнэн эрэр буоллаҕына, оҕолорун, дьиэ кэргэнин барыларын таҥыннарар туһугар билигин иистэнэрин, ону таһынан хоруоҥканан араас киэргэллэри оҥорорун туһунан кэпсии-кэпсии көрдөрдө.
“Уопсайынан, оҕолорбут бары үчүгэйдик үөрэнэллэр, үөрэхтэригэр олус кыһаналлар. Бары өттүнэн сайдыылаах улааттыннар диэн муусука, успуорт өттүнэн сайыннарабыт. Аҕаларын курдук, успуорка дьоҕурдаахтар, чэпчэки атлетиканан, кыыспыт гимнастиканан дьарыктаналлар. Олоҥхо ыһыаҕар кыттан ситиһиилэниэхпититтэн ыла улууспутугар буолар тэрээһиннэргэ барытыгар кыттан барбыппыт. Билигин ыһыахтарга бары сахалыы таҥнан, симэнэн кэллэхпитинэ, улаханнык наадыйбаттар даҕаны (күлэр), буолуохтааҕын курдук ылыналлар”, — диэн кэпсиир.
Аҕалара дьиэ кэргэн бигэ тирэҕэ, эрэлэ. Николай Латышев Ыһыах аайы араас күрэхтэһиилэргэ: атах оонньуутугар, многоборьеҕа, сүүрүүгэ, аҕалар өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэригэр уо.д.а кыттар.
Ыһыахтарга аҕалара күрэхтэһэр кэмигэр оҕолор араас куонкуруска бэйэлэрин бырагыраамаларын көрдөрөллөр. Оттон кыһыны атаарыы бырааһынньыга — дьиэ кэргэн эмиэ биир саамай күүтэр бырааһынньыга. Тоҕо диэтэххэ, аҕалара остуолбаҕа ыттыыга хайаан да күрэхтэһэр уонна соһуччу бэлэхтэнэн, дьиэ кэргэн үөрүүтүн үксэтэр.
Ити курдук, эдэр ыаллартан, элбэх оҕолоох ыаллартан, куорат ыалларыттан бастыҥтан бастыҥнары талыы куонкурустарыгар Латышевтар хайаан да инники миэстэлэргэ сылдьан, өттүк харалаах, илии тутуурдаах төннөллөр. Бу түгэҥҥэ бу тыллар этии ситимигэр сөп түбэһэн эрэ туттуллубатылар. Кырдьыга да, дьиэ кэргэн үөрэ-көтө кэпсээбитинэн, Латышевтар дьиэлэрин мала-сала, тиэхиньикэтэ: тэлэбиисэриттэн саҕалаан таҥас сууйар уонна куурдар массыынатыгар, иһит сууйар массыынатыгар, уһанар үнүстүрүмүөннэригэр уо.д.а. тиийэ барыта бириис быһыытынан бэлэхтэнэн, элбэх оҕолоох дьиэ кэргэн экэниэмикэтигэр улахан көмөлөөх буолбуттар. Куонкурустарга бэлэхтээбит сэртипикээттэрин суумата туох эрэ улахан тиэхиньикэни ылалларыгар тиийбэт буоллаҕына, аныгыскыга өссө кыттан кыайар сыалы-соругу туруоруналлар эбит. Ити курдук, бүтүн дьиэ кэргэнинэн туруулаһан, кыһалыннахха туох барыта кыалларын оҕолор кыраларыттан билэ-көрө улааталлар.

Элбэх мэтээллээхтэрэ кимий?

Олоҕу салҕааччынан, урууну уһатааччынан оҕолор буолаллар. Онуоха төрөппүт оҕолорун этэҥҥэ иитэн, улаатыннаран, олох киэҥ аартыгар киһи гынан кынаттаан көтүтэргэ дьулуһар. Латышевтар оҕолоругар өбүгэлэрбит төрүт үгэстэрин, мындыр өйдөрүн иҥэрэргэ кыһаллаллар.
Улахан уоллара Алгыс уһуйаан саҕаттан биир саастыылаахтарыгар холобур буола улааппыт, туохха барытыгар көхтөөҕө биллэн барбыт. Билигин — оскуола актыбыыһа, оҕо хамсааһыннарын көхтөөх кыттыылааҕа.
Иккис уол Айаал эмиэ актыбыыс, араас олимпиадалар, научнай-бырактыычаскай кэмпириэнсийэлэр кинитэ суох барбаттарын кэриэтэ. Быйыл сэттэ олимпиадаҕа кыттан, барытыгар миэстэлэспит. Кинини төрөппүттэрэ саамай барыны бары билэ-көрө сатыыр, тиһэҕэр тиэрдэр уолларынан ааттыыллар.
Үһүс уоллара Айгылаан уһуйааҥҥа сылдьар кэмигэр бэйэтэ ааҕар буолбут. Оскуолаҕа бастакы кылааска сыл аҥаара үөрэнэн баран, ийэтэ үлэлиир оскуолатыгар көһүөн баҕарарын туһунан эппит. Онон төрөппүттэрэ сүбэлэһэн баран, эксээмэн туттаран, тута 2-с кылааска киирбит. Начаалынай кылааһы бастыҥынан бүтэрбит. Сыл бүтэһигэр наҕараадалары туттарыы кэмигэр үөрэҕэр кыһамньылаах, бэрэсидьиэн буолар баҕалаах, дуобатчыт, саахыматчыт Айгылаан саамай элбэх наҕарааданы тутан, бары да долгуйбуттар.
Кыысчааннара Сайаана гимнастиканан, сүүрүүнэн дьарыктанар, өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэхтэһии призера.
Саян — “Ромашка” уһуйааны бүтэрээччилэртэн биир бастыҥнара, уруһуйдуур, үҥкүү ансаамбылынан иһинэн инструментальнай ансаамбылга сылдьар. Улуус, өрөспүүбүлүкэ уонна Арассыыйа куонкурустарын кыайыылааҕа уонна призера.
Онтон төрөппүттэр пандемия хааччахтааһыннарын кэмигэр кырдьаҕастарга эми-тому, бородууктаны тиэрдиигэ волонтердаан, дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путинтан мэтээллээх ыаллар.


Латышевтар бииргэ буоллуллар эрэ мустар, киһи кута-сүрэ тохтуур улахан хосторун икки эркинигэр аҕаларын уонна оҕолорун ситиһиилэрэ көрдөрүүгэ тураллар. Араас наҕараадаларын, кубоктарын, мэтээллэрин күн аайы көрө сылдьан, өссө үрдүктэн үрдүккэ дабайарга дьулуһуулара күүһүрэр буолуохтаах. Билиҥҥитэ, саамай элбэх мэтээллээхтэрэ, биллэн турар, ыал аҕа баһылыга Николай Семенович.
Кини быйыл Уус Алдаҥҥа норуоттар VII cпортивнай оонньууларыгар ГТО көрүҥҥэ кыттан, хамаанданан алтыс буолан кэлбиттэр. Николай үлэтигэр улахан ситиһиитинэн биир иитээччитэ Владивостокка ыытылла турар “Азия оҕолорун” оонньууларыгар кыттар чиэскэ тиксибитин ааттыыр.

Күннээх халлааҥҥа этиҥ эппитинии…

Латышевтар оҕолоро бэйэ-бэйэлэрин көрсө улааталлар. Улахаттар кыралары уонна дьиэлэрин-уоттарын олус үчүгэйдик көрөллөрүн, төрөппүттэрин сылаас холумтаннаах, толору астаах остуоллаах көрсөллөрүн туһунан кэпсииллэр. Ону кинилэр олохторугар буолбут биир түбэлтэ итэҕэтэр.
Александра кыра уолун сүрэҕин анныгар 9 ый харыстаан илдьэ сылдьан, ковидтаан хаалбыт. Бу ыарыыны олус ыараханнык аһарбыт. Анаалыстарын түмүгэ куһаҕан буолан, өр кэмҥэ систиэмэҕэ сыппыт. Оҕотун төрөтөн баран, түбүк-садьык, ыарыы барыта ааста диэн арыый да үөһэ тыынан эрдэхтэринэ, эмискэ дьиэтигэр өйүн сүтэрэн, эмиэ балыыһа киһитэ буолбут. Дьокуускай быраастара араас аппарааттарга көрөн баран, “төбөҕөр искэннээххин” диэн этиилэрэ күннээх халлааҥҥа этиҥ эппитин курдук буолбут. Быраастар суһаллык эпэрээссийэҕэ барарга сүбэлээбиттэр, Москвалар сөбүлэҥнэрин биэрэн баран, пандемиянан сибээстээн аккаастаан кэбиспиттэр. Онон Кореяҕа барарга күһэллибиттэр. Александралаах Николай олохторугар тахсыбыт ыксаллаах түбэлтэни кэпсээн, чочумча саҥата суох олорон баран, түгэнинэн туһанан махталларын бар дьонноругар тириэртилэр. Александра эмтэнэ барар буолбутугар, этэргэ дылы, өрөспүүбүлүкэ бүттүүнэ көмөлөспүтэ. Хаҥалас хас да нэһилиэгэр уонна Дьокуускай куоракка аһымал кэнсиэри тэрийэн (Айыы Уолун ийэтэ Марфа Иннокентьевна кыһамньытынан) уонна биир дойдулаахтара, аймахтара, доҕотторо, биир идэлээхтэрэ, бииргэ үөрэммиттэрэ уонна билэр да билбэт да үтүө саналаах дьон көмөлөһөн, суһаллык Кореяҕа барар буолбуттара. Онно тиийэн 2,5 ый эмтэнэн кэлбитэ…
Дьэ, бу ыарахан кэмнэргэ Александра эрэллээх аргыһа, кэргэнэ Николай куруук аттыгар сылдьыбыта. Оҕолору, ол иһигэр саҥа төрөөбүт эһээхэй оҕону Александра ийэтэ Варвара Иннокентьевна, балта Ольга көрсүбүттэрэ. Онтон уолаттар эмиэ бэйэ-бэйэлэрин бүөбэйдэһэн, дьиэни-уоту ыраастык, сылаастык тутан олорбуттара. Эмтэнии кэнниттэн оҕолор тапталлаах төрөппүттэрин көрсөр үөрүүлээх күннэрин, мүнүүтэлэрин, арааһа, киһи биир тылынан кыайан эппэтэ буолуо…
Оҕолор сайын аайы Улахан Ааҥҥа эбээлээх эһээлэригэр тахсан оҕуруот көрүүтүгэр көмөлөһөллөр. Биһиги да сылдьарбытыгар икки улахан уол хортуоппуй буолатыгар сыыс оту үргүүргэ көмөлөһө барбыт этилэр.

ххх

Хаһыаппыт бүгүҥҥү дьоруойдара билигин олорор дьиэлэрин аҥаардас көҥдөйүн эрэ 2011 сыллаахха атыылаһан ылбыттар. Онтон ситэрэн-хоторон, билигин быр-баччы олороллор. Николай ийэтэ аан бастаан дьиэлэрин көрөн баран: “Тугунан толороору бачча улахан дьиэни ыллыгыт” диэн күлэ-үөрэ эппитигэр Александра: “Оҕонон…” диэн хардарбытын бэйэтэ да билбэккэ хаалбыт. Оннук да буолбут, улахан дьиэ билигин элбэх оҕонон дьоллонон олорор.
Дьиэлэрэ саахалланар кутталлаах дьиэлэргэ киирсэн турар. Элбэх оҕолоох ыал саҥа дьиэ туттар баҕалаах, Уһук Илиҥҥи бырагырааманан чэпчэтиилээх ипэтиэкэҕэ киирсээри докумуоннарын эккирэтиһиитигэр сылдьар эбит.
Оҕолорун бэйэлэрин үтүө холобурдарынан, үлэнэн иитэр Александра уонна Николай Латышевтар аны саҥа дьиэлэнэн уонна ийэлэрин доруобуйата тупсан, уйгу-быйаҥ олохтоноллоругар баҕара хааллыбыт.

Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru

+1
1
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0