Быйыл от ыйын 1 күнүттэн өлүүлэһэн тутуу федеральнай сокуонугар улахан уларыйыы киирээри турар. Тутааччыларга ирдэбил кытаатан, ырыынактан кыра тэрилтэлэр барыахтара, саҥа тутуллар дьиэ ахсаана аҕыйаан, хамсаабат баай-дуол ырыынагар сыана сыыйа үрдээн барыа диэн этэллэр.
edersaas.ru
Чэпчэки сыанаҕа ымсыыран, реклама угуйар минньигэс тылыгар киирэн биэрэн, харчыларын тутууга уган баран албыннаппыт дьон ахсаана сыл ахсын дойдуга элбээн иһэр. Дьиэлэрин күлүүһүн туппатах, харчыларын да төттөрү сатаан ылбакка отоойкоҕо олорбут дьон судаарыстыба араас уорганнарын кэрийэ сылдьан үҥсэллэр, көмө көрдүүллэр. Кинилэр интэриэстэрин көмүскээри кэлиҥҥи үс сылга 214 №-дээх сокуон чэрчитинэн тутуу хампаанньаларын илиилэрин-атахтарын баайар, эппиэтинэстэрин улаатыннарар ирдэбил аны сайыҥҥаттан кытаатыа.
Бу туһунан СӨ Дьиэ-уот тутуутун кэтээн көрөр судаарыстыбаннай управление өлүүлэһэн тутууну хонтуруоллуур отделын салайааччыта Намина Дураева кэпсээтэ.
Сүрүн ирдэбил:
— Саха сиригэр үлэлиир тутуу хампаанньалара тутуунан эрэ буолбакка, ойоҕос урбаанынан эмиэ дьарыктаналлар, холобур, тутуу матырыйаалын оҥороллор. Оттон саҥа сокуонунан кинилэр биир эрэ үлэнэн, өлүүлэһэн тутуунан дьарыктаныахтаахтар.
— Билигин тутуу тэрилтэлэрэ куорат тус-туһунан оройуоннарыгар хастыы да дьиэни тута сылдьаллар. От ыйын 1 күнүттэн тустаах уоргантан көҥүл ылан, биир дьиэни хаһан тутан бүтэриэхтэригэр диэри иккиһи-үсүһү ылсаллара бобуллуо. Эбийиэктэрин туттардахтарына биирдэ атын дьиэни тутар бырааптаныахтара. Эбэтэр бүтүн микро-оройуону туталларыгар биир көҥүл ылан, тутууну барытын соҕотоҕун ыытыахтарын наада. Оннук үтүмэн үбү хамсатар улахан кыахтаах тэрилтэ тутуу ырыынагар суох. Үгүстэр дьоҕус уонна орто бизнес субъектарыгар киирэллэр. Ол иһин биирдии дьиэнэн үлэлиэхтэрэ.
— Өссө биир ирдэбил — тутуу тэрилтэтэ нолуокка, атын сыаллаах кирэдьииккэ иэһэ суох буолуохтаах.
— Элбэх кыбартыыралаах дьиэ уопсай сыаната билигин ортотунан 300-500 мөл. солк. тэҥнэһэр, тутуу хампаанньата онтон 10% ол аата 30-50 мөлүйүөнү тутууну саҕалыан иннинэ бааҥҥа угуохтаах. Оччоҕуна эрэ көҥүл ылан дьиэ тутар кыахтанар. Дьоҕус тэрилтэ итиччэ харчыны буларыгар баантан кирэдьиит ылар, ол бырыһыанын харчытын квадратнай миэтэрэ сыанатыгар угар.
Дьиэ сыанатыгар ол охсуо дуо?
Тутааччыларга туох саҥа ирдэбил киирбитин боростуой дьон улаханнык аахайбатахтарын иһин, дьиэни атыылаһар саҕана сыанатыгар тэбэн тахсыан сөп. Хайдах? Ырыынакка тутааччы ахсаана көҕүрээтэҕинэ, саҥа дьиэ ахсаана эмиэ аҕыйаан, сыана сыыйа үрдүөн сөп.
Баан тутуу тэрилтэлэригэр хас бырыһыаҥҥа кирэдьиит биэрэриттэн квадратнай миэтэрэ сыаната улахан тутулуктаах буолуо.
«Тутуу ортотунан икки сыл барар, билигин Сахабыт сиригэр уопсайа 48 элбэх кыбартыыралаах дьиэ өлүүлэһэн тутулла турар. 2018 с. от ыйын 1 күнүгэр диэри көҥүл ылбыт тэрилтэлэр дьиэлэрин уустугурдубакка тутан бүтэриэхтэрэ. Онтон саҥа дьиэни туталларыгар ити этиллибит ирдэбилгэ сөп түбэһиннэрэн үлэлиэхтэрэ.
Өлүүлэһэн тутууга киирбит сокуон уларыйыыта тугунан дьайан тахсара сыл бүтүүтэ, эһиил биирдэ биллиэ», — диэн Намина Саввична билиһиннэрдэ.
Өлүүлэһэн тутуу дуогабара
Саҥа тутулла турар дьиэ бэлэм дьиэттэн сыаната ортотунан 30% чэпчэки буолар, ол иһин дьон тутар тэрилтэни кытта ДДУ (өлүүлэһэн тутуу дуогабарын) түһэрсэн, харчыларын саҥа дьиэлэригэр угаллар. Бу дуогабар Росреестрга регистрацияламмыт буолуохтаах, оччотугар судаарыстыба харчыгытын толору төлөспүккүтүн кэннэ дьиэҕитин ыларгытын мэктиэлиир, ону таһынан, кыбартыыраны атын киһиэхэ иккистээн хос атыылыыллара көҥүллэммэт.
Өскөтүн ДДУ дуогабарыгар ыйыллыбыт болдьоххо тутааччы дьиэ күлүүһүн туттарбатаҕына, хойутаппыт бириэмэтигэр күн аайы неустойка харчытын ирдэһэн ылар бырааптааххыт. Тутар хампаанньа бэйэтин эбэһээтэлистибэтин толорбот түгэнигэр дуогабары көтүрэн, үбүн өлүүлэһэн укпут киһи харчытын төттөрү көрдүөн, эбиитин компенсация төлөтүөн сөп.
Туохха болҕомто уурабыт?
Тутааччы элбэх кыбартыыралаах дьиэ бырайыагын декларациятын, тутуу хаамыытын сырдатар хаартысканы интэриниэт сайтка укпут, сонуну киэҥник тарҕатар эйгэ ханаалларын нөҥүө тарҕаппыт буолуохтаах. Сири бас билии уонна тутууну ыытарга көҥүл ылбыт докумуоннарын, судаарыстыбаннай регистрация сибидиэтилистибэтин хас көрдөөбүт киһиэхэ тута көрдөрүөхтээх.
Дуогабар Росреестрга киирбитэ-суоҕа МФЦ-га ЕГРП выпискатын сакаастаан ыллахха, онно ырылыччы көстө сылдьар.
2017с. алтынньытыгар Компенсационнай пуонда тэриллэн, тутуу тэрилтэлэрэ эбэһээтэлистибэлэрин толорботохторуна, нэһилиэнньэ өлүүлэһэн укпут харчытын бу пуондаттан төнүннэриэхтэрэ. Ол туоларын туһугар хас биирдии ДДУ дуогабарыттан тутааччылар 1,2 % ити пуондаҕа угуохтара.
Онон, дьон өлүүлэһэн тутууга укпут харчыта көҥдөй халлааҥҥа көтөн хаалыа диэн куттал суох буоларын туһугар сокуоҥҥа саҥа уларыйыылар киирдилэр.
«Наш дом РФ» саайты туһаныҥ
«Нэһилиэнньэттэн харчы хомуйан баран, дьиэлэрин туттарбакка өр кэмҥэ соһо-сыһа сылдьар тутааччылар ахсааннарыгар бүгүҥҥү туругунан М. Мярикянов «Северная строительная компания», «Черов и К», «Макрос» киирэллэр. Өлүүлэһэн тутууга киирсиэн баҕалаах дьон бастатан туран, тэрилтэ төһө эрэллээҕин ыйыталаһыахтарын наада.
Ол туһугар Арассыыйа тутууга министиэристибэтэ «Наш дом РФ» саайты арыйбыта, манна киирэн, бэйэҕит региоҥҥутун таллаххытына, тутууга көҥүл ылбыт тутааччылар испииһэктэрэ тахсар. Онон, кинилэргэ эрэниэххэ сөп», — диэн өлүүлэһэн тутууну хонтуруоллуур отдел салайааччыта Намина Дураева сүбэлээтэ.
Тутааччылар санаалара:
Роман Колодяжнай, “Спецснаб” ХЭУо атыыга отделын салайааччыта:
— Биһиги билигин тута сылдьар дьиэбит көҥүлүн өссө эрдэ ылбыппыт, ол иһин сыананы олус улаатыннарар санаабыт суох. Холобур, 1 хостоох дьиэҕэ квадратнай миэтэрэ 70 000 солк. турар, ол баҕар, аҕыйах бырыһыан үрдээн, 72 000 солк. тэҥнэһиэ. Биир сыл иһигэр сыана тутуу ырыынагар улаханнык халбаҥныа дии санаабаппын. Ол эрэн, от ыйын 1 күнүн кэнниттэн көҥүл ылан, саҥа дьиэ тутарбытыгар уопсай сыанатыттан 10% бааҥҥа угарбытыгар ортотунан 50 мөл. ирдэнэр. Ону биһиги эмиэ баантан бырыһыаҥҥа ылар буоламмыт, кэлэр сылларга саҥа дьиэлэргэ сыана 10-15% үрдүүрэ күүтүллэр.
Людмила Кулакова, «Өрөспүүбүлүкэтээҕи ипотечнай агентство» АУо ипотекаҕа уонна хамсаабат баайы-дуолу атыылааһыҥҥа отделын салайааччы:
— От ыйын 1 күнүн иннинэ эрдэ көҥүл ылан, билигин дьиэ тута сылдьар хампаанньалар уопсай аймалҕан сугулааныгар оҕустаран, сыаналарын соруйан үрдэтиэхтэрин сөп. Оттон саҥа сокуон олоххо киирбитин кэннэ кырдьык ирдэбил кытаатан, тутааччылар кирэдьиит ыларга күһэллиэхтэрэ. Ити ороскуоттарын сабаары саҥа дьиэҕэ квадратнай миэтэрэ сыанатын аны эһиилгэттэн үрдэтиэхтэрэ. Бетон эркиннээх тутууга өссө өрөмүөҥҥэ харчы кутуохха наада, ол иһин, бэлэм оҥоһуллубут дьиэҕэ интэриэс үрдээн, дьон олорбут дьиэтигэр сыана тилэх баттаһа эмиэ эбиллэн иһиэ.
Биир үчүгэй өрүтэ диэн В. Путин 2020 с. диэри ипотека кирэдьиитин 7 % диэри түһэрэргэ сорудахтаабыта. Ол оннугар дьиэ сыаната эһиилгиттэн ыарыах курдук.
Марианна ТЫРТЫКОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru