“Кыым” уонна “Саха сирэ” хаһыаттарга үлэлээбитим

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Дойдубар Уус Алдан Тулуна уонна Кэптэни оскуолаларыгар түөрт сыл учууталынан үлэлии сылдьан, хаһыат эйгэтигэр үлэлиир дьылҕам тардан буолуо, Дьокуускай куорат олохтооҕо буолбутум.

1977 сыл балаҕан ыйын 17 чыыһылатыттан саҕалаан, уопсайа 35 сыл устата бырабыыталыстыба икки хаһыатыгар: кырдьаҕас “Кыымҥа” 13 сыл худуоһунньук-ретушерунан, онтон 22 сыл устата “Саха сирэ” хаһыат уонна “Илдьит» реклама, “Алаһа”, “Манньыаттаах”, “Эдэр саас”, халыҥ сыһыарыы балаһаларын секретариатыгар сынньалаҥҥа барыахпар диэри үлэлээбитим.

“Кыымҥа” ааспыт үйэ үтүө суруналыыстарын баттаһан Григорий Нынныровы, Василий Ойуурускайы, Николай Атласовы, Егор Бястиновы, Николай Кривошапкины, Семен Сивцеви, фотограф Еремей Порядины уо.д.а. кытта “эн-мин” дэһэн алтыһан ааспыппынан киэн туттабын. Отделларга киирдэххэ, үс-хас трубка-телефон үрдүттэн түспэккэ, оройуоннары дьаһайан саҥалара оргуйан  олорор буолаллара. Айар үлэһиттэргэ киирсэр буоламмын, ыйга иккитэ буолар хаһыат летучкаларыгар сылдьарым. Мэлдьи олус сэргэх, ардыгар сытыы киирсиилээх буолаллара. Ааҕааччылары кытта сибээс улахана, сурук бөгө ааҕааччылартан киирэрэ. Ирдэбилгэ барбыт сурук хаһан да эппиэтэ суох хаалбат этэ. Онон, “Кыым” уонна “Социалистическая Якутия” хаһыаттар сэбиэскэй кэмҥэ “обком уҥа илиитэ — 4-c былаас” буолан олорбуттара дииллэрэ чахчы, улахан аптарытыаттаахтара. Аны санаатахха, салалта, Госдуума, суруналыыстар,  министиэристибэлэр үлэһиттэрэ оруоллаахтар эбит диэтэхпинэ даҕаны, омун буолбата буолуо. 1983 сыллаахха Орджоникидзе 31-гэр “Дом Печати” дьиэтэ тутуллан, хаһыаттар бары түмүллүбүттэрэ. Биир тэрилтэҕэ уһуннук үлэлээммин элбэх күүстээх суруналыыстары, редактордары кытта алтыстаҕым.

Дьэ, ама да ааспытын иһин, былаас соһуччу уларыйыытын чахчы билбиппит. 70 cыл устата бырабыыталыстыба ыытар политикатын сырдатан иилээн-саҕалаан олорбут “Кыым” хаһыат уочараттаах бүтэһик нүөмэрэ бэчээккэ бараары туран соһуччу тохтотуллубута. Онно эппиэттиир балаһалаах сэкирэтээр буоламмын, типографияҕа оҥорон таһаарааччылары кытта  түүннэри тэҥҥэ сылдьыспытым. Москванан төттөрү-таары ыытыллан көҥүллэнэн, ааҕааччылары кытта быраһаайдаһар нүөмэр түүн хойут бэчээккэ барбыта. Сарсыарда үлэбитигэр кэлбиппитигэр, редакция үлэтин саҕалыыр секретариаппыт хоһо уонна машбюро бэчээттэнэн тураллара. Кылаабынай редактор Д.Н. Николаев кабинетыгар саҥа былаас бэрэстэбиитэллэрэ үһүө буолан кэлэннэр, аймалҕаннаах мунньах буолбута. Былаас политикатын тутан олорбут журналистар соһуччу “улугуруу кэмин хомуньуустара”  дэнэн үлэтэ суох буолбуттара. Итинтэн үгүстэрэ айманан кылгас үйэлэммиттэрэ биллэр.

“Кыым” хаһыат тохтотуллубутун кэннэ Дмитрий Николаевичтыын аҕыйах буоламмыт, икки ый курдук быһыыта, үлэлии олорбуппут. Онно нэдиэлэҕэ биирдэ тахсар хаһыат буоларга туруорсалларын кэпсэтии, ол тахсыыга матырыйаал бэлэмнээһинэ, тэрилтэ дьыалаларын бэрийии буолара. Тэрилтэбит эстибит дьон кыһыйбычча күрүчүөктэһэн буолуо, “Кыымтан” барбыт “К-лар” диэн истиэнэ хаһыата таһаарбыппыт. Редактор буолбут Василий Кириллин маннык дьон сыһыарыллыбыт хаартыскалаах билиард шариктарын кыҥаан “Саха сирэ” хаһыакка ылаттыы турарын, мин эбээһинэспинэн уруһуйдааччы буоламмын өйдөөн хаалбыппын: Дмитрий Кустуровы, Лука Колесовы, Иван Ксенофонтовы, Тамара Корякинаны, Егор Коркины, Мария Корзенникованы. Саҥа былаас хаһыатыгар састаап талыллыытыгар, “Саха сирэ” хаһыат сүрүн тутула (костяга) – утум салҕааччыта “Кыым” коллективыттан буолбута, онуоха бэйэбит эппиэттиир сэкирэтээрбит Василий Васильевич редактор буолан оруола улахан. Ити ааттаммыт дьону таһынан “Кыымтан”: Михаил Алексеев-Дапсы, Егор Гаврильев, машинисткалар Рена Шестакова, Анна Жиркова, Елизавета Понохова, корректор Зинаида Семенова … ылыллыбыттара.

Саҥа хаһыат рынок сыһыанынан үлэтэ саҕаланыытыгар тэриллибит “Илдьит” диэн рекламнай  балаһаны оҥорон таһаарааччынан, инспектор диэн дуоһунастаан миигин анаан кэбиспиттэрэ. Бу эппиэттээх дьыалаҕа: дьону приемнааччы Диана Баишева, бэчээттиир, тылбаастыыр Рена Шестакова уонна мин таҥан оҥорооччу буоламмыт үһүө эрэ үлэлээбиппитин, сыһыаннаах эрэ киһи өйдүөҕэ. Икки А2 кээмэйдээх страницаҕа барыта харчыны эргитэр биллэриилэр ыга анньыллан тахсаллара. Сотору биһиги кэннибититтэн бүтүн отдел тутуллан үлэлээбитэ.

Ити кэмҥэ, хаһыаттар тута компьютерынан оҥоһуллуулара саҕаламмыта. “Соһуччу уларыйыылары тэҥҥэ ылсан хардыылаһан үлэлээх буол, эбэтэр үлэтэ суох хаал” диэбит курдук, балаһыанньа буолбута. Хойутуу кэлэммин компьютерга бэлэмнэниигэ хапсыбатах буоламмын, үрдүттэн үөрэнэн компьютер тылынан түҥ-таҥ макеттааһыны саҕалаабытым. Корректордар көннөрүүлэрин кумааҕы балаһаларга көннөрүү олус уустуктук саҕаламмыта.

Ол курдук, 6-лаах да кегеллэри кырыйан ыламмын, иннэнэн тутан  килиэйдээн сыһыаран, баһаам элбэх бытархай рекламалар заголовоктарын, хаартыскалар клишеларын самсыырым, барыта абырах курдук көстөрө. Аны, хоҥнон саккыраабатын диэн балаһаларбын поднос-хордуоҥҥа ууран торт курдук тутан, типографияҕа бэйэм илдьэр түгэннэрим бааллара. Биһиэнэ харчылааҕынан биир эмэ буква алҕаһа ыстыраапка тэбэринэн,   эппиэтинэстэн куттанан курьер бэйэбэр туттаран типографияҕа арыаллыыра. Онно метропаштар эмиэ сапсыйа көрсөллөрө, үөрэнэн бэйэҥ оҥор” диэн аттыбар ыйан-кэрдэн биэрэн, бэйэм илиибинэн оҥортороллоро. Онно саҥардыы тахсан эрэр “Все для Вас” рекламнай хаһыат хас да метропаштара эмиэ тэҥҥэ үлэлэһэллэрэ. Түүн барыбытын, дьуһуурунай массыына тарҕатара.

Компьютер кыаҕын баһылааһын түргэн тэтиминэн сайдан испитэ. Илья Михальчук “Дом печати” утары (билигин «М.Видео” буолан турар) саҥа типографияны аспыта. Аны алҕастар пленкаҕа көннөһүллэр, заголовоктар, хаартыскалар быһа киирэр буолбуттара. Үлэ чэпчиирин сэргэ, үлэһит илиини аҕыйатыы — дьону ууга-хаарга түһэрбитэ. Миигин худуоһунньук идэлээхпинэн, “Саха сирэ” хаһыат быыстала суох эбиллэ турар сыһыарыыларыгар уонна күннэтэ тахсар балаһатыгар сэкирэтээр-дизайнер быһыытынан көһөрбүттэрэ. Бу үлэбин ис сүрэхпиттэн сөбүлээн, хас биирдии сыһыарыы тас көрүнүн айымньылаахтык быһаара сатыырым, эппиэттиир балаһам ыстатыйата ааҕааччыга хайдах тиийэригэр болҕомтобун улаханнык уурарым. Дьону аҕыйатыынан, сэкирэтээрдэр үс киһи оннугар үлэлиир кэммит  ыган кэлбитигэр сэкирэтээрдэр бэйэбит компьютернай макетчыт эмиэ буоламмыт, типографияҕа электроннайынан ыытыы  саҕаламмыта.

Кырдьаҕас “Кыым” саҕана, улуус хаһыаттарыгар улахан эриллиини баран бэйэлэрин көрдөрбүт хаһыаччыттары эрэ үлэҕэ ылар буоллахтарына, суруйууга туох да уопута суох СГУ суруналыыстыкаҕа салаатын бүтэрбиттэри быһаччы анааһыннара саҕаламмыта. Кинилэр суруйбут ыстатыйаларын бастаан утаа бэйэлэрин кытта көннөрсөн, сэкирэтээрдэр элбэх бириэмэбитин ыытан үлэлэһэрбит. Ол иһин типографияҕа хойутааһын элбэхтэ тахсара.

Устунан идэтийэн суруйар, проблемнай да ыстатыйалары бэлэмнээн таһаарар буолбутум. Бырабыыталыстыба икки  хаһыатыгар араас журналисткай үлэ куукунатыгар, компьютерынан толоруллар үлэлэргэ  эриллэн үлэлээбитим түмүгүнэн: төрөөбүт нэһилиэгим II Лөгөй уонна улууһум Уус Алдан историятын туһунан икки улахан кинигэни уонна тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин сакааһынан кырымахтаах кыыллары биһиги тыйыс кыһыммытыгар иитии бастыҥ уопутун тарҕатыы туһунан кинигэни оҥорбуттарым буолаллар. Онон, хаһыатчыттар сынньалаҥҥа быар куустан олорбокко төһөлөөх элбэх кинигэлэри, мемуардары, ыстатыйалары оҥоруунан дьарыктаныыларыттан, мин эмиэ  хаалсыбатым диэн этиэхпин сөп.

Мария Николаевна Сергеева,

СӨ уонна РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ,

бэчээт туйгуна, үлэ бэтэрээнэ

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
1