Мэҥэ Хаҥаласка “Кынат олоҥхото” дьоро киэһэ ыытылынна

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Олоҥхо диэн бу биһиги өбүгэлэрбит олохторун историятын суруллубутах энциклопедията буолар. Норуот бу сүдү баайа, үйэттэн үйэҕэ, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн, биһиги бүгүҥҥү күммүтүгэр тиийэн кэлэн, аан дойду норуоттарын сүдү айымньытын быһыытынан биллэр.

Сэтинньи 29 күнүгэр Мэҥэ Хаҥалас улууһун 2-с Наахара нэһилиэгэр, Саха АССР норуодунай артыыһа А.Е.Ефремов аатынан сынньалаҥ киинигэр ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, аатырбыт олоҥхоһут Николай Алексеевич Абрамов-Кынат 160 сааһыгар аналлаах “Кынат олоҥхото” диэн дьоро киэһэ буолла.

Н.А.Абрамов 1861 сыллаахха  төрөөбүтэ. Ийэтэ Биэрэ (Вера Васильевна, төрөөбүт араспааньата Макарова) олоҥхоһут, остуоруйаһыт, бииргэ төрөөбүт бырааттара Алаадьы Бүөтүр, Бөллүргэй Бүөтүр эмиэ олоҥхоһут быһыытынан биллэллэр. Н.А.Абрамов-Кынат ХХ үйэ 30-40 сылларыгар ыытыллар өрөспүүбүлүкэ таһымнаах олоҥхоһуттар күрэхтэригэр олоҥхону тута хоһуйан, ситэрэн-хоторон кыайыылаах аатын ылара. Абрамов Кынат анкетатыгар 15 сааһыттан олоҥхолуур, ыллыыр буолбутун, барыта 23 олоҥхолооҕун, онтон 20 улахан, 2 орто, 1 оччугуй олоҥхолор диэн уонна ити олоҥхолортон 5 улахан олоҥхону ийэтиттэн истибитин бэлиэтэппит. Кини бэрт кылгас кэмҥэ үлүмнэһэн үлэлээн үс толору, икки быстах олоҥхолорун, уус-уран өттүнэн сиппит-хоппут ырыаларын-тойуктарын, остуоруйаларын суруйтаран хаалларбыта, норуот талба талааннааҕын быһыытынан аатын-суолун үйэтиппитэ.

Тэрээһин аатырбыт олоҥхоһут Н.Абрамов “Ньургун Бөҕө” олоҥхотунан арылынна. Олоҥхону  Мэҥэ-Хаҥалас улууһун ыччат олоҥхоһуттарын “Манчаары ыччаттара” хомуур бөлөҕө толордо (бөлөх салайааччыта Станислав Иванов).

Тэрээһиҥҥэ “Мэҥэ Хаҥалас улууһа” муниципальнай оройуон баһылыгын бастакы солбуйааччыта Семен Потапов, “Мэҥэ Хаҥалас улууһа” муниципальнай оройуон баһылыгын социальнай эйгэҕэ солбуйааччыта Мирон Свинобоев, Мэҥэ Хаҥалас улууһун култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга управлениетын начаалынньыгын солбуйааччыта Надежда Максимова,  “2-с Наахара нэһилиэгэ” МТ аҕа баһылыга Петр Никитин уо.д.а. кытыннылар.

Ыаллыы сытар Амма улууһуттан Олоҥхо тоҕойуттан Эмис нэһилиэгиттэн аатырбыт олоҥхоһут Тимофей Захаров-Чээбий дойдутуттан ыҥырыылаах ыалдьыт буолан кэллилэр Е.А.Захарова – Саха күөрэгэйэ аатынан Эмистээҕи култуура киинин дириэктэрэ, СӨ култууратын туйгуна Анжелика Иванова, уус-уран салайааччы Уйгулаана Сысолятина, методист  Василий Татаринов, общественнай түмсүүлэр тэрийээччилэрэ Василий Неустроев, Новиков В.М.-Күннүк Уурастыырап аатынан Эмис орто оскуолатын муусукаҕа учуутала Ксения Татаринова, Айтал Соловьев уонна Эмис нэһилиэгин кылаабынай бибилэтиэкэрэ Прасковья Бубякина.   Прасковья Романовна Эмис нэһилиэгин олоҥхоһуттарын туһунан уонна олоҥхоһуттарга ананан тахсыбыт кинигэлэри сүрдээх истиҥник, дириҥник сырдатан кэпсээн, билиһиннэрэн олохтоохтор сэҥээриилээрин ылла.

Н.А.Абрамов олоҕун, айар үлэтин олохтоох бибилэтиэкэр Никанорова И.Д. сиһилии билиһиннэрдэ. “Олоҥхо — саха норуотун барҕа баайа” диэн кинигэ быыстапката тэрилиннэ.

Дьоро киэһэни ырыанан-тойугунан киэргэттилэр оһуохайга СӨ үтүөлээх этээччитэ, СӨ Дархан оһуохайдьыта, оһуохай күрэхтэрин кыайыылааҕа, олоҥхону толорооччу Станислав Иванов, Өлүөхүмэ улууһун Аанньаах Хочотугар ыытыллыбыт 14-с өрөспүүбүлүкэтээҕи Олоҥхо ыһыаҕын ыччаттар ортолоругар олоҥхону толорууга “Кылаан кыайыылаах”, СӨ култууратын туйгуна Виталий Никифоров,  “Добун тойук” күрэҕэр 2-с үрдэл кыайыылаах аатын ылбыт Татьяна Неустроева,  олоҥхону толорууга үгүс күрэхтэр түһүлгэлэрин кыайыылааҕа, олоҥхоһут Николай Иванович Степанов-Ноорой сиэнэ Аксинья Степанова, Наахараттан “Уран тыл умсулҕана” түмсүү (сал СӨ култуураҕа туйгуна Никанорова Н.Д.) Н.Абрамов “Төрөөбүт дойдум” диэн хоһоонун, Күнчээн оҕо уһуйаанын иитиллээччитэ Алгыстаан Луковцев Петр Решетников “Күн Күндүлү” олоҥхотуттан быһа тардыыны (сал.Васильева А.Н.) толордулар. Тэрээһини Бырама, Тиэлиги, Чыамайыкы фольклорнай бөлөхтөрө ситэри симээн, киэргэтэн биэрдилэр.

Онон бүгүн аатырбыт олоҥхоһут төрөөбүт дойдутугар ХХ1 үйэҕэ тиийэн кэлбит олоҥхобут сайдар кэскилэ кэҥээтэ, саргыта салалынна.

Бибилэтиэкэр Ирина Никанорова

Хаартыскаҕа: Дьоро киэһэ түгэннэрэ.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0