Бүлүү улууһуттан улуус баһылыга Сергей Винокуров салалтатынан 17 киһилээх дэлэгээссийэ Кыайыы күнүн көрсө Смоленскай уобалас Ярцево оройуонун Петрово дэриэбинэтигэр, аатырбыт биир дойдулаахтара, сахаттан бастакы снайпер Дмитрий Гуляев көмүллэн сытар сиригэр, баран кэллэ.
Василий НИКИФОРОВ, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru
Дэлэгээссийэҕэ, сүнньүнэн, нэһилиэктэр баһылыктара киирэн сырыттылар. Кинилэр ортолоругар Д.А.Гуляев төрөөбүт-үөскээбит нэһилиэгин – Кыргыдай баһылыга Семен Григорьев баар. Семен Спиридонович маннык кэпсээтэ: «Дмитрий Гуляев быйыл төрөөбүтэ 100 сылын туолар. Онон 2017 сылы кини сырдык кэриэһигэр анаан, элбэх дьаһал ыытыллар. Балаҕан ыйыгар Д.А.Гуляев аатын сүгэр оскуолабыт иннигэр бюһун туруоруунан түмүктүөхпүт. Киэн туттар биир дойдулаахпыт көмүс уҥуоҕа Петрово дэриэбинэҕэ 5655 буойун көмүллүбүт бырааттыы киһи уҥуоҕар кистэнэн сытар, онно төрөөбүт дойдутун буорун илдьэн, хахыйах олордорбутугар, бииргэ куттубут. Инньэ гынан, ытык иэспитин толорон, санаалыын чэпчээн кэллибит».
Дмитрий Алексеевич Гуляев 1917 сыллаахха Бүлүү оройуонун Модут нэһилиэгэр (бөдөҥсүтүү кэмигэр эстэн, дьоно Кыргыдай, Бороҕон нэһилиэктэригэр көһөн олохсуйбуттара) Нэлэкээ диэн сиргэ төрөөбүтэ. Кини 1941 сыл балаҕан ыйыгар аармыйаҕа ыҥырыллан тиийэн, байыаннай дьыалаҕа үөрэммитэ. Үөрэх кэмигэр бэйэтин бэргэн ытааччы быһыытынан көрдөрөн, 1942 сыл тохсунньутугар фроҥҥа снайперынан ыыппыттара. Саха хорсун саллаата аҕыйах күн иһигэр 15 фашист «төбөтүн уҥуоҕун хатарбытын» туһунан «Красноармейская правда» диэн фронт хаһыатын 1942 сыл кулун тутар 31 күнүнээҕи нүөмэригэр суруйбуттара. Д.Гуляевы снайпердар хамсааһыннарын саҕалааччынан билинэллэрэ сиэрдээх. Саха бэргэн снайпера 122 өстөөҕү сууһарбыта. Дмитрий Гуляев Петрово дэриэбинэ аннынааҕы кырыктаах кыргыһыыга 1943 сыл балаҕан ыйын 10 күнүгэр сырдык тыына быстыбыта.
Ярцево олохтоохторо олус ыалдьытымсахтар эбит, баалларынан-суохтарынан көрсүбүттэр. «Бачча элбэх киһилээх улахан дэлэгээссийэ биирдэ даҕаны кэлэ илик этэ. Дьоруой уолгутун сүрдээҕин кэриэстиир, ахтар-саныыр дьон эбиккит», – диэн сөхпүттэр. Оройуон баһылыга Владимир Сергеевич Макаров бэйэтинэн арыаллаан илдьэ сылдьыбыт. Бүлүү улууһун баһылыга Сергей Винокуров көрсүһүүгэ тыл этэригэр: «Ийэ дойдубут тутулуга суох, көҥүл буоларын туһугар эдэркээн олоҕун толук уурбут уолбутун кэриэстээри, тыһыынчанан көһү айаннаан, бу ытык сиргэ кэлэн турабыт. Биһиги Россия диэн биир дойдулаахпыт, биир историялаахпыт уонна кэскилбит эмиэ биир. Биһиги – элбэхпит, ньыгыл-сомоҕо норуоту хайа даҕаны бэйэлээх өстөөх кыайыа суоҕа. Ону ааспыт олохпут чахчыта бигэргэтэр», – диэбитин нуучча элэккэй, аһаҕас, көнө дууһалаах дьоно ытыс тыаһынан уруйдаан-айхаллаан, махтаналларын биллэрбиттэр.
Ыраахтан тиийбит ыалдьыттар олохтоох дьаһалта үлэһиттэрин кытта 70-ча хахыйаҕы уонна липаны олордубуттар. Бүлүү хоһуун дьоно Кыайыы 75 сылыгар иккистээн тиийиилэригэр соҕуруу дойду мастара ситэн-силигилээн көрсүөхтэрэ турдаҕа. Түмүккэ Бүлүү улууһун уонна Кыргыдай нэһилиэгин баһылыктара Ярцево оройуон дьаһалтатын кытта хорсун саллаат, бэргэн снайпер Дмитрий Гуляевка Россия Дьоруойун албан аатын бэрдэрэргэ күүстэрин холбоон, бииргэ үлэлэһиэх буолан сүбэлэһэн, сөбүлэһэн тарҕаспыттар. Нууччалар: «Биир төбө – үчүгэй, үс – өссө ордук», – диэччилэр буолбаат! Кыайыы 75 сылын сахаттан өссө биир дьоруойу эбинэн көрүстэрбит ханнык…
Манна сыһыаран эттэххэ, Бүлүү улууһун бастаахтара ити командировкаларыгар Татаар Өрөспүүбүлүкэтигэр муниципальнай тэриллиилэргэ сылдьан, уопут атастаспыттар уонна татаар тыатын сирэ кимиилээхтик сайдарын, тыа хаһаайыстыбата бигэ тирэхтээҕин илэ көрөн итэҕэйбиттэр. Ону тэҥэ Москваҕа Аччыгый Тыйаатырга биир дойдулаахтарын, биллиилээх композитор Марк Жирков 125 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтээһиҥҥэ кыттыбыттар. Онон, бүлүүлэр эргиччи туһалаахтык сылдьан эргиллибиттэр.
Хаартыскаҕа: Кыргыдай нэһилиэгин баһылыга Семен Григорьев уҥаттан бастакы турар. Тыымпы нэһилиэгин баһылыга Захарь Андреевтыын хахыйах олордо сылдьаллар.
Василий НИКИФОРОВ, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru