Дьокуускай куоракка Очиченко уулуссаҕа турар, ыттары быстах кэмҥэ көрөр-истэр пуун сүрүн кыһалҕата – дьон эппиэтинэһэ суоҕа. Биһиэхэ үксүн сайыҥҥы өттүгэр, дьон-сэргэ даачаҕа олорор кэмнэригэр анаан ылан баран, күһүн таһырдьа бырахпыт итиэннэ хаһаайыттара атын улууска, куоракка көһөн баралларыгар хаалларбыт ыттара кэлэллэр, — диэн пуун дрессировщига Надежда Андреева кэпсиир.
edersaas.ru
Ыттары быстах кэмҥэ көрөр-истэр пуун билигин биллэ кэҥээн, тупсан турар. Манна баар ыттары отут күн устата аһаталлар, эмтииллэр, үөрэтэллэр. Хас күн аайы ыты тутааччылар 10-15-тии ыты аҕалаллар. Билиҥҥи туругунан пууҥҥа 450 ыт көрүллэн-харайыллан турар. Пууҥҥа кинолог, икки бэтэринээр-быраас, фельдшер, үс харабыл, ыттары көрөөччүлэр-истээччилэр, ол иһигэр, икки ыты тутааччы үлэлииллэр. Хамнастара ыйга 25-30 тыһыынча солкуобай. Онон маннык ыарахан үлэҕэ, ис сүрэҕиттэн киһи чугас доҕорун – ыты, таптыыр дьон үлэлииллэр диэтэхпинэ сыыспатым буолуо.
Надежда Андреева өрөспүүбүлүкэ таһыгар биллэр кинолог. Кини тута хараҕынан көрөн, ыт ыалдьыбытын дуу, доруобайын дуу эбэтэр, өйүн, хараахтарын билэр. Куһаҕан хараахтардаах ыты көннөрүөн, үөрэтиэн сөп. Өскөтүн пуунтан ыты иитэ ылар буоллаххытына, Надежда буор босхо, дрессировкалаан, сүбэлээн-амалаан биэриэҕэ.
Араас аһыныгас сүрэхтээх тэрилтэлэр көмөлөрүнэн, пуун усулуобуйата кыралаан да буоллар тупсан иһэр. Саҥа төрөөбүт уонна эпэрээссийэлэммит ыттарга сылаас хос тутуллубут. Вольердар муосталаннылар.
Хаһан бэйдиэ сылдьар ыттар боппуруостара болҕомтоҕо ылыллыахтарай? Куорат дьаһалтата көмөлөстөр даҕаны, аҕыйах киһилээх бөлөх бу кыһалҕаны кыайара саарбах. Үлэһиттэр этэллэринэн, дьон санаата уларыйыан наада. Төһө да элбэх харчы көрүлүннэр, төһө да улахан, үчүгэй вольер тутулуннар, дьон ыты быраҕара элбии турдаҕына, бу кыһалҕа быһаарыллыбат. Холобура, аҥаардас Маҕантан бу сайын сүүрбэччэ ыты тутан пууҥҥа аҕалбыттар. Үгүстэрэ, номнуо пууҥҥа турбут ыттар үһү. Ол аата, саас дьон даачатын харабыллатаары биһигиттэн ылар, күһүн куоракка көһөллөрүгэр, көннөрү хаалларан кэбиһэллэр диэн үлэһиттэр этэллэр. Бу аата дьон санаата бу кыһалҕаҕа улахан оруоллааҕын туоһулуур. Онон, бу боппуруоһу быһаарарга, дьон эппиэтинэһэ улаатарыгар тустаах сокуон тахсара уолдьаста.
Альбина Избекова.