1 №-дээх поликлиника салалтата СӨ Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтин анал бирикээһинэн Дьокуускай куоракка Кулаковскай уулуссатыгар баар устудьуоннар саҥа уопсайдарыгар инфекционнай отделениены аһан үлэлэппитэ төрдүс ыйа.
edersaas.ru
Бүгүн бу салаа сэбиэдиссэйэ, кылаабынай бырааһы оҕо доруобуйатыгар солбуйааччы Оксана Лугинованы уонна аллерголог-быраас, тыынар уорганы чөлүгэр түһэрии киинин сэбиэдиссэйэ Дария Аммосованы кытта «ковид» ыарыыны бохсуу, эмтээһин, харыстаныы туһунан кэпсэтэбит.
Биир бырааска – 17 ыарыһах
— Оксана Ивановна, эн салайар отделениеҥ үлэһиттэрэ күн аайы саамай кутталлаах «Кыһыл зона» дэнэр сиргэ киирэн үлэлииллэр. Билигин балыыһаҕа төһө киһи сытарый?
— Поликлиникабыт кылаабынай бырааһа Алевтина Эверстова аттаран туруоруутунан, отделениебытыгар аҕыс быраас үлэлиибит. Бары «ковид» ыарыыны эмтиир 36 чаастаах анал үөрэҕи ааспыппыт.
Отделение быраастара терапевт уонна уопсай эмтээһин бырааһа идэлээхтэр. Бүгүҥҥү күҥҥэ балыыһабытыгар 120 киһи эмтэнэ cытар. Онон быраастар биирдии бэйэбит 17-18 ыарыһаҕы эмтиибит. Ыарыһахтар туруктарынан көрөн, поликлиникабытыттан эбии невропатолог, эндокринолог кэлэн көрөллөр.
КТ «ковиды» бырыһыанынан быһаарар
Инфекционнай отделениеҕа сүрүннээн көмпүүтэр томографиятын түмүгүнэн 50%-ҥа диэри көрдөрүүлээх дьон сыталлар эбит. Ол эбэтэр КТ-1, КТ-2 көрдөрүүлээх ыарыһахтар.
— Оксана Ивановна, КТ көрдөрүүтэ бырыһыанынан хайдах арахсарый?
— КТ-1 – 25 %-ҥа диэри «чэпчэки», КТ 2 — 50%-ҥа диэри «орто» көрүҥ дэнэр. Онтон үөһэ – КТ-3. Саамай улахан бырыһыан – 70-тан үөһэ КТ-4. «Чэпчэки» көрүҥҥэ иммунитеттара туруулаһар дьон хаптараллар. Саахарнай диабеттаах, бүөр, сүрэх ыарыһах дьоҥҥо бу ыарыы ыараханнык киирэр. Күҥҥэ ортотунан уонча киһи үтүөрэн тахсар, эбии оччо киһи киирэр.
Балыыһаҕа хайдах эмтииллэрий?
Үгүс дьон ыарыыны чэпчэкитик ылынан, дьиэлэригэр эмтэнэллэр. Оттон балыыһаҕа сытар дьон хайдах эмтэнэллэрин эмчиттэн туоһуластым.
— Инфекционнай стационарга сытар дьону хайдах эмтиигитий?
— Балыыһаҕа сытар дьон уопсай анаалыстары барытын туттараллар. Ол түмүгүнэн вируһу эмтээһин туһааннаах ирдэбилин тутуһан эмтиибит.
Хаан анаалыһыттан хааннара хойдорун кэтиибит, сүһүрүү төһө улаатан эрэрин, көмпүүтэр томографиятынан, ПЦР, ИФА түмүгүн көрөбүт. Ыарыһах балыыһаттан тахсарыгар эмтэнэн бүтэн баран, иккитэ ПЦР анаалыһын туттарар. Ол анаалыс хайаан да иккиэннэрэ «отрицательнай» буолуохтаах. Эмтэммит дьон бары оннук түмүгү ылан тахсаллар.
Салгыы эмтэнии
Балыыһаттан тахсыбыт киһи толору үтүөрэн тахсыбата чахчы. Салгыы эмтэнии хайаан да наада.
— Балыыһаттан тахсыбыт дьон салгыы хайдах эмтэнэллэрий?
— Учаастактааҕы терапевтарыгар ыйыы-кэрдии суруйан биэрэбит. Үтүөрбүт киһи бэйэтин доруобуйатын туругун салгыы бөҕөргөтөр туһугар туруулаһыахтаах. Бастакы нэдиэлэҕэ тиритэ сылдьара тута ааспат, кыраадыһын, хаанын баттааһынын кэмнэнэ сылдьыахтаах. Нэдиэлэ кэнниттэн доруобуйата көнөн барар. Бу кэмҥэ үчүгэйдик аһыыра, салгыҥҥа хаамара, элбэхтик хамнанара, тыынар уорганын эрчийэрэ наада. Кылаабынайа, үтүөрээччи бэйэтин уонна атын дьону харыстаан, киһи элбэхтик мустар сиригэр сылдьартан туттунуон наада.
Үлэлиир, эмтэнэр усулуобуйа баар
Эмчиттэр билиҥҥи ыксаллаах кэмҥэ үлэлиир кэбиниэттэрин «Кыһыл зона» солбуйда. Уустук балаһыанньаҕа сыстыганнаах дьаҥы бохсор дьон хайдах үлэлииллэрин туһунан аллерголог быраас Дария Аммосованы кытта кэпсэттим.
— Дария Васильевна, эмтиир быраастар, сиэстэрэлэр «Кыһыл зонаҕа» хайдах үлэлиигитий?
— Сиэстэрэлэр үс симиэнэлээх анал кыраапыгынан үлэлииллэр. Сарсыарда 8 чаастан күнүс 14 чааска диэри. Онтон сынньана түһэн баран, 20 чаастан 24 чааска диэри. Ол кэннэ сарсыарда 4-5 чаастан үлэлииллэр. Ол иһин медицинскэй сиэстэрэлэр отделениеҕа бэйэтигэр олороллор.
Быраастар алта чаас үлэлиибит. Икки-үс чаас «Кыһыл зонаҕа» ыарыһахтарбытыгар сылдьабыт. Бастаан утаа респиратор уонна ачыкылаах анал мааскалаах харыстанар көстүүмү кэтэр этибит. От ыйыгар поликлиникабыт салалтата отделение үлэһиттэригэр барыбытыгар анал противогаз атыылаһан түҥэппитэ. Онон үлэлиирбитигэр усулуобуйа баар. Нэдиэлэ аайы анаалыс туттарабыт. Ыарыһахтарбыт эмтэнэллэригэр эмиэ сөптөөх усулуобуйалаахтар – сиэксийэнэн арахсар хосторго соҕотохтуу сыталлар.
Вирус тарҕаныыта түргэн
Сыстыганнаах дьаҥ күһүҥҥү ыйдарга олус күүскэ тарҕанна. Эмчиттэр ыарыыга бэйэлэрэ кытта сысталлар. Дария Васильевна «ковидтаан» ыалдьыбыт буолан, ыарыһах туругун эндэппэккэ билэр, өйдүүр.
— Коронавируска саастаах эрэ дьон буолбакка, эдэр дьон эмиэ ыалдьаллар эбит.
— Ыарыы сибикитэ биллиэн иннинэ дьаҥҥа хаптарбыт киһи, бэйэтэ да билбэтинэн, икки-үс хонукка сыстыганнаах ыарыыны тарҕатыан сөп. Ол иһин «ковид» тарҕаныыта олус түргэн. Киһи төһөнөн сылайа сылдьар, аанньа аһаабат, санаата түһэр буоллаҕына, ыарыыга түргэнник бэриниэн сөп. Онон дьон бэйэтин туругун көрүнэ, кэтэнэ сылдьара наада. Биллэн турар, ыарыы кырдьаҕас, орто саастаах, эдэр киһи диэн араарбат. Эдэр дьон ыараханнык ыалдьан киирэр, кырдьаҕас киһи чэпчэкитик аһардан тахсар түбэлтэтэ аҕыйаҕа суох. Мин бу ыарыыга бэйэм хаптаран баран, үтүөрбүтүм. Онон дьаҥтан олус сэрэхтээх буолуохха наада диэн сүбэлиибин.
Арыылаах, сыалаах ас туһалаах
— Дария Васильевна, аллерголог-иммунолог идэлээх киһи дьоҥҥо тугу сүбэлиэҥ этэй?
— Киһи арыылаах, сыалаах аһы аһыыра ордук. «Ковид» кэннэ убаһа этин, эмис балыгы сиэххин баҕараҕын. Оттон саха киһитэ саамай аһыыр аһа бу. Онон ыарыыттан чөл буоларга уонна доруобуйаны бөҕөргөтүүгэ үчүгэйдик аһыахха наада. Коронавирус хааны хойуннарар ыарыы. Онон ууну элбэхтэ иһэ сылдьар ордук. Киһини ыарыы мөлтөх сиринэн ылар. Ордук ньиэрбэтигэр, тыынар уорганыгар, хаан сүүрэр сосудтарыгар оҕустарар, умнуган буолар. Ол иһин кырдьаҕас дьоммутун ордук харыстыахха наада. Кинилэргэ кэлии-барыы аҕыйыахтаах.
Эмчиккэ – махтал!
Инфекционнай балыыһа эмчиттэригэр үтүөрэн тахсыбыт дьон махталлара муҥура суох. «Мин Дмитрий Гаврильевич Иванов, кэргэним Матрена Ивановналыын икки өттүттэн ойоҕостотон эмтэнэн таҕыстыбыт. Быраас Дария Васильевна Аммосова бастакыттан олус болҕомтолоохтук көрөн-истэн, күүскэ эмтээн атахпытыгар бигэтик туруорда. Күҥҥэ иккилии систиэмэ укуол, «кислород», таблетка анаан эмтээтэ. Үчүгэйдик утуйар буоллубут. Сиэстэрэлэр олус сылаастык, кыһанан туран эмтииллэр. Илиилэрэ сымнаҕас. Олус истиҥник сыһыаннаһан эмтээтилэр. Барыгытыгар махтал улахана! Түбүктээх үлэҕитигэр ситиһиини, тус олоххутугар дьолу-соргуну! Махталлаах ыарыһахтар Ивановтар дьиэ кэргэннэрэ. Алтынньы 23 күнэ. Дьокуускай к.». Бу курдук быраас аайы анал махтал сурук үгүс.
Биллэн турар, бу тыллар ыарахан үлэҕэ сылдьар эмчиттэр дууһаларын угуттуура чахчы.
… Ити курдук, дьон доруобуйатын туһугар туруулаһа сылдьар дьоммут – эмчиттэр бэйэлэрин доруобуйаларыгар эмиэ суоһуон сөптөөх олус кутталлаах үлэни толоро сылдьаллар. Кытаатан, ыалдьыбакка, этэҥҥэ сылдьыҥ дуу, үрүҥ халааттаах аанньалларбыт!
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Оксана Лугинова тиксэриитэ.