Сотору эмиэ кыыдааннаах кыһыммыт кэлиэ. Таһырдьа сүүрэрин сөбүлүүр, успуордунан дьарыктанар дьоҥҥо соччото суох кэм. Эбиитин пандемиянан сибээстээн спортивнай саалалар үлэлээбэккэ тураллар.
Оччоҕо таһырдьа сүүрүөххэ сөп дуо? Хас кыраадыска диэри? Хайдах таҥнабыт? Барытын саас-сааһынан кэпсиэм.
СҮҮРҮҮ ТУОХ ТУҺАЛААҔЫЙ?
Учуонайдар быһаарбыттарынан, наар сүүрэр дьон сүрэхтэрин, тыҥаларын үлэлэрэ сайдар. Ону таһынан, киһи быччыҥын дьарыктыыр. Сүүрэр киһи быдан тулуурдаах буолар, онон, сүүрбэт киһитээҕэр олох очурдарын чэпчэкитик аһарыан сөп эбит.
Сүүрүү өссө биир үчүгэйэ диэн, успуорт көрүҥнэриттэн саамай табыгастаах. Кроссовкаҕын кэттиҥ да, бэйэҥ киэнэ, хайа диэки көрбүккүнэн сүүрэ тураҕын.
САХА СИРИГЭР ХАҺААҤҤА ДИЭРИ ТАҺЫРДЬА СҮҮРҮӨХХЭ СӨБҮЙ?
Наар сүүрэр дьон сылы быһа таһырдьа сүүрэллэр, идэтийбит спортсменнары этэ да барбаккын. Оттон саҥа саҕалыыр дьон, биллэн турар, биир кыһыҥҥы киэһэ олорон, «мин сүүрэ тахсар эбиппин!» диэн этэллэрэ сыыһа. Кыһыҥҥы сүүрүүгэ олох эрдэттэн бэлэмнэнэр наада. Сыыйа уонна биир кэм сүүрүөхтээхпит.
Дьиҥэ, тымныыга сүүрэр кутталлаах. Ол эрээри, мэдиссиинэҕэ криотерапия, ол эбэтэр, тымныынан эмтэнии ньымата эмиэ баар. Онон, сөптөөхтүк эппиэтинэстээхтик сыһыаннастахха, мин санаабар, сүүрбэ кыраадыс тымныыга диэри сүүрүөххэ сөп.
ХАЙДАХ ТАҤНАБЫТ?
Бастатан туран, таҥас наһаа ыбылы ылар эбэтэр аһары киэҥ буолуо суохтаах. Таһырдьа тымныыга сүүрэргэ хас да хос таҥаһы кэтэр ордук. Эккэр сыстар бастакы араҥа хайаан да успуордунан дьарыктанарга анаммыт таҥас буолуохтаах. Тоҕо диэтэххэ, тиритэр түгэҥҥэр, бу матырыйаал көлөһүҥҥүн оборбот. Оттон, холобур, боростуой маайкалар киһи көлөһүнүн обороннор, тымныы салгын үрдэҕинэ, тымныынан хаарыйаллар. Оннукка киһи ыалдьыан сөп. Аны, аһара халыҥнык таҥнар эмиэ сатаммат. Сиэри таһынан тириттэххэ, эмиэ сыыстаран дьаҥныаххын сөп.
Холобур, нуултан биэс кыраадыс тымныыга диэри успуордунан дьарыктанарга анаммыт чараас таҥас, футболка, флис сибиитэрэ уонна ветровка сөп оҥоруо. Атаххар ыбылы ыла сылдьар лосина, ону таһынан, ыстаан. Чараас соҕус бэргэһэ, бэрчээккигин умнума. Киһи сүүрэ сырыттаҕына, тарбахтара тоҥор.
Биэстэн уон биэс кыраадыс тымныыга диэри анал спортивнай ис таҥас (термобелье) кэтэр наада. Бу сылааһы тутар уонна сииги тэйитэр матырыйаалтан оҥоһуллар. Оннук суох буоллаҕына, тыалы киллэрбэт, иһигэр флистээх куурка барсар.
Оттон тымныыларга, тириэньэрдээх, сүбэлиир киһилээх эрэ сүүр. Успуорду көннөрү сэҥээрээччилэр хаамыынан муҥурданыахтарын сөп.
СҮҮРҮҮГЭ СААМАЙ СҮРҮНЭ – АТАХ ТАҤАҺА
Өр уонна эчэйиитэ суох сүүрүөххүн баҕарар буоллаххына, хайаан да сүүрүүгэ аналлаах кроссовканы атыылас. Көннөрү күүлэйдииргэ кэтэр киэдэлэр, бачыыҥкалар, кроссовкалар сүүрүүнэн дьарыктанарга сөбө суохтар. Халыҥ, токуруйар уонна сиртэн тэйитэр түгэхтээх кроссовканы тал. Тус бэйэм, “Nike”, “Аsics” фирмалары ордоробун. “Nike” сиртэн тэйитэрэ (амортизацията) үчүгэй, тобугуҥ сүһүөхтэригэр ноҕурууска аччыыр. “Asics” уһуну, ол эбэтэр уон биэс килэмиэтиртэн элбэҕи сүүрээччилэргэ үчүгэй уонна атын фирмалартан арыый бөҕө курдук.
Кроссовкаҥ атаххыттан кыратык улахан буолуохтаах. Холобур, отут аҕыстааҕы кэтэр буоллаххына, отут тоҕустаах кроссовканы ылын. Тоҕо диэтэххэ, сүүрдэххинэ атаҕыҥ дарбайар уонна атаххын сиргэ уураргар уллуҥаҕын иннин-кэннин диэки хамсыыр, онно миэстэ баар буолуон наада. Онтон атын буоллаҕына, атаҕыҥ тыҥырахтара эчэйиэхтэрин сөп.
СҮҮРҮҮБҮТҮН ХАЙДАХ САҔАЛЫЫБЫТ?
Аан маҥнай сүүрүүгүн бытааннык уонна уон мүнүүтэттэн саҕалаа. Сарсыныгар уон биэс мүнүүтэ сүүр. Үһүс күҥҥэр сынньан. Төрдүс күҥҥэр эмиэ уон биэс мүнүүтэттэн саҕалаа. Итинник сыыйа эбэн ис. Хас биирдии дьарыккын «өссө сүүрэр баҕалаахпын, кыахтаахпын» диэн санаалаах түмүктээ. Оччоҕо аһара дьарыктаныы, эбэтэр «сүрэххэ астарыы» суох буолуо.
ХАЙДАХ ТЫЫНАБЫТ?
Сүүрүүгэ хайаан да маннык тыыныахтааххын диэн быраабыла суох. Ол да буоллар, бастакы кэмҥэ муннугунан салгыны тыынан баран, айаххынан таһаарарыҥ ордук. Ол эрээри, түргэн сүүрүүгэ бэйэҥ да билбэккинэн, айаххынан салгыны эҕирийэн ылаҕын.
СҮҮРҮӨХ ИННИНЭ СЭРЭЭККЭ НААДА ДУО?
Биллэн турар! Сүүрүөҥ иннинэ эккин-хааҥҥын сылыт, ноҕуруускаҕа бэлэмнээ. Сүһүөхтэргэ туһуланар боростуой эрчиллиилэри оҥор. Төбөҕүттэн саҕалаан, аллараа түһэн ис.
Арба, сүүрэн бүтэн баран эмиэ кыра “заминка”, быччыҥнаргын уоскутар эрчиллиилэри оҥор.
Саха сирин тымныытыгар сүүрүү албастарын сүүс килэмиэтиргэ сүүрүүгэ норуоттар икки ардыларынааҕы кылаастаах успуорт маастара Наталья Сотникова кэпсээтэ:
— Саамай сүрүнэ, сөптөөх таҥас. Тыынар уорганнаргын салгыҥҥа аһаҕас сырытыннарыма, сылаастык бүөлэнэ сылдьар буолуохтаахтар. Киһи уйан миэстэлэрэ: сотото, иҥиирэ, силгэтэ, сүнньэ. Итилэри ордук харыстыахха наада. Дьиэттэн сылыйан тахсан баран, таһырдьа сүүрэҕин уонна таһырдьа тохтообокко эрэ дьиэҕэ киирэр ордук. Онно салгыы таҥаһы уларытан, эрчиллиилэри оҥоруохха сөп. Тымныыларга сиспин, атахпын сылытар маастарынан соттон тахсааччыбын.
Манна кыһын тымныыга сүүрүү, соҕуруу хайалаах дойдуга сүүрбүккэ тэҥнээх. Киһи эт-хаан, уйулҕа өттүнэн биллэ сайдар. Маннык усулуобуйаҕа дьарыктанан баран, көннөрү дорожкаҕа сүүрэр чэпчэки буолааччы.
Мин кыра эрдэхпиттэн таһырдьа сүүрэбин. Халыҥнык таҥнан баран, этэрбэстээх сүүрэ барарым. Оттон билиҥҥи үйэҕэ таҥас талбыта баар. Иннэлэрдээх кроссовкаҕа тиийэ. Холобур, тириэньэрим Татьяна Юрьевна Жиркова, оннооҕор тоҥуу хаарынан сүүрээччибин диэн кэпсиир. Онон, киһи үчүгэйдик харыстанан, кылаабынайа доруобай буоллаҕына, таһырдьа төгүрүк сыл сүүрүөн сөп.
Виктория Бястинова