Улуу дьаалы улахан убайбыт

Бөлөххө киир:

Бүгүн, сэтинньи 8 күнүгэр, 1949 сылтан бэчээт эйгэтигэр үктэммит публицист, хаһыатчыт быһыытынан үгүһү суруйан-бичийэн, туруулаһан-туруорсан, ситиһэн кэлбит ытык киһибит, суруналыыс, суруйааччы Дмитрий Васильевич Кустуров 91 сааһын бэлиэтиибит.


«Дьэ, Уйбаан, эн көрдөххүнэ хара сарсыардаттан илиилэрин сиэптэригэр уктан баран, хаамса сыл­дьааччылар баар буолуохтара. Эн, хаһыакка саҥа үлэлиир киһи, кинилэри үтүктүмэ. Оҥорору оҥорон, бүтэрэри бүтэрэн баран, илиилэрин сиэптэригэр да угунналлар, истэригэр тиэмэни толкуйдуу, буһара сылдьар уопуттаах, кырдьаҕас хаһыатчыттар. Кинилэртэн үөрэн, харса суох түһүнэн кэбис»,— 1984 сыл­лаахха күһүн «Кыым» хаһыакка кэрэспэдьиэнинэн үлэҕэ ыларыгар эрэдээктэрим Филипп Гаврильевич Охлопков сүбэлээн, этэн баран, бирикээспэр илии баттаабыта.

«КЫЫМҤА» КӨРСҮСПҮППҮТ

«Кырдьаҕас хаһыатчыттар» диэн хайдах эрэ толло, салла истибит буолан, бастаан утаа санаабар харахпынан сиэбигэр укта сылдьар кырдьаҕаһы көрдүүрүм. Дьонум араастаан тутталлар-хапталлар. Ким нүксүччү түһэн самыытын сапсынан хаамар, ким ачыкытын өрө анньына-анньына, табаахтыы-табаахтыы көбүс-көнөтүк дьыралдьыйар, ким сис туттан, «тос курдук» тоспооруҥнуур, ким бойо­буой уордьана кылабачыйан, бин­­сээгин тэллэхтэрэ тэлээрэ элэстэнэр, ким үөмэн эрэрдии, тыаһа суох чөм-чөм үктэнитэлиир… Ол тухары илиилэрин сиэптэригэр уктубаттар. Онтум баара, кэлин өйдөөн көөртүм, хаһыакка хара бастакы күммүттэн бырамыысыланнас отделыгар остуол нөҥүө-маҥаа олорон бииргэ үлэлиир киһим, Дмитрий Васильевич Кустуурап буолан хаалла! Суруналыыстар тойоммут, үйэтин тухары кэриэтэ, биэнсийэҕэ тахсыар диэри, сойууспут сэкирэтээрэ Иван Васильевич Борисов оччоттон баччаҕа диэри «Улуу Дьаалы Кус Миитэрэйтэн» атыннык ааттаабат. Туох кистэлэ кэлиэй, «Кыым» оҕонньотторо үөрэхтэринэн, билиилэринэн-көрүүлэринэн, суруксуттарынан даҕаны баһыйтарар, майгытын ыарырҕатар буолан истэригэр киллэрбэт, чугасаһа сатаабат, истибэтигэр «кулаах сиэнэ», «диссидиэн» диэн эҕэлээхтик ааттыыр киһилэрэ.

Сүүрбэ сылынан арыттаһар аҕам курдук киһини оччотооҕу оҕочоос, билигин эмэнсийэн да баран Миитэрэй диэхпин тылым тахсыбат. Дмитрий Васильевич кырдьык да, бэлэмнээбит матырыйаалын сарсыардаттан сэкирэтэрийээккэ туттара охсоот, ССТА лиэнтэтин субуруппутунан масыныыскаҕа этэн биэрэн тылбаастаабат кэмигэр, илиилэрин сиэптэригэр уктан баран, олох араас тиэмэлэригэр, бэлиитикэ, экэниэмикэ, наука буоллун, салайааччылар, биллэр-көстөр дьоннор, араас түбэлтэлэр, үйэлэр, дьыллар-сыллар уратылаһыыларын тустарынан өрөспүүбүлүкэ, дойду, аан дойду таһымынан лиэксийэ ааҕан ньылбырытарын оччоттон баччаҕа, «кулгаахтарым дьөллүөхтэригэр» диэри истэн кэллим. Олох оскуолатыгар учууталым, бэрэпэдэбээтэлим диибин. Биирдэ эмэ эрэдээктэрбит Филипп Гаврильевич «сиэбигэр уктар» кырдьаҕаһынан эйигин эппит эбит диэтэхпинэ: «Оччолорго эрэдээксийэҕэ МГУ-ну бүтэрбит, анал үөрэхтээх киһилэрэ буоллаҕым. Олоҕу, бэлиитикэни, быһыыны-майгыны ырытан, кэтээн көрө сылдьаммын, хаһан, туох матырыйаал хаһыакка тахсыахтааҕын эрдэттэн бэлэмнээн кэбиһэр этим. Онон күннээҕи үлэбин биир – балтараа чааһынан оҥорон кэбиһэрим. Ардыгар соҕурууттан биллэр суру­­йааччылар, учуонайдар, бэлиитиктэр кэллэхтэринэ, миигин, үөрэхтээхпин дьэ өйдөөннөр, матырыйаал оҥорторо ыыталлара. «Обкуом сорудаҕа» диэн буолара», – устунан Дмитрий Васильевич сэһэнэ-сэппэнэ эмиэ кэҥээн барар.

Дьылҕа хаан сокуона уустук. Олоххор араастаан эрийэн-муску­йан үөйбэтэх өттүгүттэн онно-манна тириэрдиэ, көрсүһүннэртиэ-тиксиһиннэртиэ, араартыа-атарахсытыа. Борбуйбун көтөҕөн эрэр уон ­биэстээх уолчаан сайын дьиэ үрдүгэр, хоруобуйа иһигэр дугуйданарым, утуйарым. Сарсыарда эрдэ уһуктан сытан Дмитрий Кустуурап «Аатырбыт снайпер» кинигэтин сөҕөн, тартаран, саха улуу снайперынан киэн туттан, кини курдук буолуохпун баҕаран, утатан ууну ыймахтыыр курдук хаста да төхтүрүйэн аахпытым. Ол сахха, чолохочуус уол бу кинигэни суруйбут Дмитрий Кустуурабы кытта көрсүһүөм, 40-ча сыл бииргэ үлэлиэм, алтыһыам, 90-нун томточчу туолуор диэри «эн-мин» дэсиһэн, окумалбытыттан ылсыһан бокуҥнаһар оҕонньоттор буолуохпут диэн түһээн да батаппат буоллаҕым.

Астына, киэн тутта аахпыт кинигэм дьоруойун – Сэбиэскэй Сойуус тыыннаах Дьоруойун Федор Матвеевич Охлопковы 1967 сыллаахха, тохсус кылаас үөрэнээччитэ, оҕолор өрөспүүбүлүкэтээҕи ту­­ристическай сүлүөттэригэр кытта сылдьаммын, билиҥҥи «Туймаада» стадиоҥҥа көрсүбүтүм. Сэлээппэлээх, көстүүмнээх, хас да киһини кытта турара. Үөрүүбэр кутталбын да умнаммын, сулбу хааман тиийэн: «Федор Матвеевич, здравствуйте!»— диэбиппэр мүчүҥнээн ыла-ыла: «Дорообо, дорообо»,— диэбитигэр эр ылан, түөһүгэр күлүмүрдүүр сулуһун тарбахпынан даҕайан ылбытым. Улуу киһи, уон оҕо аҕата, сып-сылаас ытыһынан кэтэхпиттэн имэрийэн ылбыта…

ӨҺӨС МАЙГЫМ КИҺИ ОҤОРБУТА

– Мин өһөспүн, хадаар­дастахпына— хадаар да киһибин. Ол да иһин, 50-с сыллартан, сахалартан үрдүк үөрэхтээх элбэҕэ суох кэмигэр, МГУ-ну ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрбит исписэлииһи үөһээттэн «табыгаһа суох киһи» курдук көрөннөр, баартыйа обкуомун салалтатын дьаһалынан үүннэ­риэхтээҕэр, наар оройго биэрэ, баартыйабыттан таһаара, атынтан атын тэрилтэҕэ «көскө ыыта» сылдьыбыттара. Дэлэҕэ кырдьаҕас «кыымнар»— баартыйа тылыттан тахсыбат хомуньуустар – «диссидиэн» диэн ааттыахтара, тэйиччи туттуохтара дуо. Оҕо сылдьан, 8 сааспыттан, сэрии, сут-кураан ыар кэмнэригэр, оонньооботох оҕо саастаах бэйэм көлүөнэм курдук, хара өһөспүнэн туруулаһан, аччыктаан, тоҥон-хатан кутуйах хасааһын хасыһан, тутум саҕа үүнэр ньэчимиэн бурдугу баайан, кирпииччэ үктээн, оттоон, сүөһү көрөн, кыһынын былыргы Томпо оройуонун 1000 нэһилиэнньэтин аһатар-таҥыннарар таһаҕас таһыытыгар сылгы, оҕус иччитэ буолан борбуйбун көтөхпүтүм. Түөртээх-биэстээх сылдьан нууччалыы наадабын быһаарса саҥара үөрэммитим, били «алдьархайтан ас таһаарбыт» диэн этэллэрин курдук,— Улуу Дьаалы ол былыргы үйэтээҕини, кыракый уолчааны харахтарын симириктээн тыыннаахтыы көрөн олорон кэпсиир.

Аҕата өлөн, тулаайах хаалбыт Миитэрэй ийэтинээн Кириэс Халдьаайыга, Аллан өрүс үрдүгэр турар Эбэ алаас куулатыгар аҥаар илиилээх инбэлиит Киппирийээн Мылаахтыырап оҕонньордооҕу кытта дьукаах олорбуттара. Кытаанах санаа, өһөс буолуу, олоххо тардыһыы күүһүн тыыннаах холобурунан буолбут кырдьаҕас аҥаар илиитинэн анаан-минээн оҥостубут уһун уктаах килиин сүгэтин угун ахтатыгар кыбытан мас хайытарын, угун бэйэтигэр хам кэлгинэн, соҕотох уҥа илиитин таһынан төттөрү дала­йан хотуурунан от охсорун сөҕө-махтайа көрөрүн билиҥҥээҥҥэ диэри умнубат.

Оччолорго Уус-Ньараҕа көмүс көстөн, хостооһун үлэлэр саҕаланан, олорго таһаҕас таһыытыгар көтөр 5-6 ууга түһэр сөмөлүөттэр Кириэс Халдьаайыга базаланан, тохтоон көрүнэн-истинэн, саппараапкаланан ааһаллара. Дима уол кытыл сыырын таҥнары сүүрэн киирэн, лүөччүктэртэн арахпат, тугу эрэ кэпсэтиһэр, интэриэһиргиир-ыйыталаһар буолан барбыта. Нууччалыы түргэнник өйдүүр, хамаҕатык саҥарар буолан эрэр уолчаанныын бодоруһаннар, бэл, сөмөлүөттэригэр олордон, өрүс устун сүүрдэн хатааһылатар этилэр. Намыһаҕынан көтөн иһэннэр, дьиэтин үрдүгэр тахсан ырбаахытынан далбаатыы турар уолчааны кынаттарынан иҥнэҥнээн эҕэр­дэлээн ааһаллара.

Аны 400-чэкэ ГУЛАГ хаайыы­лаахтарын харабыллыыр Дальстрой лааҕырын үлэһиттэрэ кинилэргэ мэлдьи сылдьаллара, үүт, сүөгэй атыылаһаллара. Миитэрэй кинилэрдиин эмиэ мэлдьи алтыһара, умуһахтан бытыылкаҕа, бөтүөҥҥэ үүт таһаарара. Манньатын кэм­пиэт, бирээнньик биэрэллэрэ, кэпсэтэллэрэ.

– Көр, оннук нууччалыы саҥара үөрэнэн, бэл оскуолаҕа Юмина диэн соҕурууттан саҥа кэлбит учуутал кыыска уруокка тылбаасчыттыыр буолбутум. Кини кэпсээнин, тугу диирин оҕолорго сахалыы, учууталбар оҕолор ыйытыыларын, хоруйдарын нууччалыы тылбаастыырым. Нууччалыы билбэтим буоллар, кэлин МГУ курдук улахан үөрэх кыһатыгар туттарсар да кыаҕа суох буо­луом этэ, — оччотооҕу муор-туор, тулаайах уолчаан эрэйдээх тобуллаҕас өйүн-мэйиитин, үөрэҕи ылынымтыа дьоҕурун сөҕөн кэбиһэҕин.

«Кыымнар» били «кулаах сиэнэ» дииллэрэ оруннаах курдук. Эһэтэ Туйах Ньукуус балтараа сүүсчэкэ сүөһүлээх кыанар киһи этэ. Аҕата тыыннааҕар холкуоска киирбэккэ, уонча сүөһүлээх ха­­һаайыстыбатын тутан биирдэм дьаһанан олорбут. Өлбүтүн кэннэ ийэтэ Дария Тарасовна холкуоска киирбит. Сүөһү тыына тыыннаах бүгүрү үлэһит дьахтар холкуоска бастыҥ сүөһү көрөөччү буолар. Сэрии, сут-ку­раан кырыымчык сылларыгар, кэлин, сэрии кэнниттэн да, ыччат сүөһүнү биир да сүтүгэ суох торолутар, бостууктуу да сылдьан энчирэппэт, сүөһүлэрэ үүрүллүбэккэ, кэнниттэн батыһа сылдьар буолаллара.

САП САҔАТТАН САЛҔАНАН ҮӨРЭХХЭ, СЫРДЫККА

– Соҕотох, сааһырбыт ийэбин көрүөм-харайыам диэн үлэлиир санаалаах сырыттахпына, ийэм эрэйдээх өсөһөн туран, күүһүнэн үөрэххэ ыыппыта. Тырыттыбыт ыстаанынан тобуктара кытара сылдьарын арынан көрдөрө-көрдөрө: «Үлэҕэ дьол баар дииллэрэ сымыйа. Үйэм тухары үрүҥ харахпын өрө көрбөккө үлэлээбитим түмүгэ бу баар. Дьол диэн үөрэххэ буолуо. Миэхэ кыһаллыма, туох да буолуом суоҕа. Хайаан да үөрэнэ бар», — диэн, бастыҥ үлэтин иһин бириэми­йэлэммит сүөһүтүн 6000 солкуобайга атыылаан, онон үптээн-харчылаан Дьокуускайга утаарбыта. Онон, 1944 сыллаахха, 7-с кылаас кэнниттэн эҕэ-дьаҕа буолан, Дьокуускайга педагогическай училищеҕа үөрэнэ киирбитим.

Оччолорго арҕаа түөрт сылы быһа сэрии күүдэпчилэнэ турара. Аас-туор, тииммэт-түгэммэт олох, туохха барытыгар карточнай систиэмэ этэ. Килиэп күннээҕи нуормата үлэһит киһиэхэ 800, оттон устудьуоҥҥа 450 кыраам буолара. Арыы, саахар, туус, о.д.а. бородуукта барыта толуонунан бэриллэрэ.

Баһаартан (билиҥҥинэн ырыынактан) тугу эмэ атыылаһыаххын, истипиэндьийэ харчыта аҕыйаҕа бэрт буоллаҕа. Буулка килиэп 200 солкуобайга атыыланара. Таҥас толуона устудьуоҥҥа төрүт да көрүллүбэт этэ. Уочаракка турааччыларга чугаһаатахпытына, мөлтөх таҥастаахтарбытын «уйди отсюда!» диэн үүрэн ыыталлара. Ол сиэби хаһан уорааччы, талааччы элбэҕиттэн этэ.

Төһө да оннук ыарахан усулуобуйа буоллар, үөрэҕи ылынар дьоҕурдаах Дмитрий Кустуурап бииргэ үөрэнэр, олорор уолаттарыныын үһүө буолан өйөһөн, куомуннаһан туох баардарын, тугу булбуттарын кыттыһан, онон-манан аһаан-үссэнэн, бөрөнөн-сөрөнөн, үһүс сылыгар ийэтэ эмиэ сүөһү атыылаан харчылаан, үөрэҕин ситиһиилээхтик бүтэрбитэ.

ОЛОХ АҺЫЫТА, НЬУЛУУНА БИЛЛЭН БАРБЫТА

Сэрии сылларыгар Дьокуус­кайга криминальнай быһыы-майгы тыҥааһыннаах этэ. Түүнүн араас «шайкалар», баандалар «былааһы ылаллара». Эдэр ыччат, устудьуоннар да икки ардыларыгар мочоолоһуулар, охсуһуулар тахсаллара. Олох эрэ­йин-муҥун, кыһалҕаны бырааптанан, бэрээдэги, сокуону кэһиини күөртээччи хара санаа­лаахтар бааллара мэлдьэх буолбатах. Омсолооҕо, тутар-хабар структуралар өртүлэриттэн күлүгээннээһин, холуобунай дьыала чахчыларын национальнай «кырааскалыы» сатааһын баара. Устудьуон Дмитрий Кустуурап ол сабыдыалын этинэн-хаанынан билэн, саллан-чаҕыйан турар­даах.

– Биир киэһээ 80-ча буолан утуйар хоспутугар милииссийэлэр көтөн түһэн сээкэйбитин, кинигэлэрбитин, тэтэрээттэрбитин ньэҥнийии кытаанаҕа буолла. Бүтэһиккэ уонча уолу, ол быыһыгар миигин эмиэ, тутан илдьэ бардылар. Тиийбит сирбитигэр хос ортотугар хаһан да көрбөтөх улахан остуолум түгэҕэр байыаннайдыы погуоннаах киһи олорор. Ону-маны токкоолоһон баран: «Эн курдук араспаанньалаах баар дуу?» — диэбитигэр: «Баар, культпросвет оскуолаҕа үөрэнэр»,— диэн айахтаттаҕым дии…Сэрииттэн кэлбит фронтовигы, тыаттан киирбит учууталы уонна миигин, өссө кими эрэ сонно тута дьиэҕитигэр барыҥ диэбиттэрэ. Педучуулуссабытыгар үөрэнэ Булуҥтан тахсыбыт алта уолу, ол иһигэр мин тастыҥ убайбын хаа­йыыга утаарбыттара. Биһигини тутуу-хабыы төрдө, кэлин билбиппит, өрөспүүбүлүкэ борокуратууратын эргитиитинэн «Саха сиригэр национализм буулаата» диэн баартыйа Киин кэмитиэтигэр үҥсүү сурук тиийбитин, баартыйа обкуомун оччотооҕу бастакы сэкирэтээрэ И.Е.Винокуров саба охсон, 1928 сыллаах курдук эмиэ биир иэдээннээх уураах тахсыах­тааҕын уҕарыппыттаах,— Дмит­рий Васильевич сымыйанан балылла сыспыт түгэнин, юстиция генерал-лейтенанын иннигэр уу-хаар баһан турбут түбэлтэтин умнубат.

Үөрэхтэрин бүтэрбиттэригэр, 7 эдэр исписэлииһи Таймыыр долганнарыгар учууталлата ыытарга сорудах кэлбит. Биир да иннинэн буолар киһи суох. Төрөппүттэрин, аймахтарын, билсиилээхтэрин көмөтүнэн ким «ыарыһах» ыспыраапкаланан, ким кимэ эрэ ыарыһах буолан, дойдуларыгар наадыйалларынан, о.д.а. араас биричиинэлэринэн тарҕаһан хаалаллар.

— Туспар кыһаллар киһитэ суох буолан, соҕотоҕун туран хаалбыт киһини, миигин утаарбыттара. Ону баара, Туураҕа тиийэн үлэлээн иһэммин, Тунгууска өрүс кытылыгар олохтоохтору кытта бултуу сылдьан халтары­йан хайаттан сууллан эмсэҕэлээммин, дойдубар төннөн кэлбитим,— сэһэргэһээччим сонньуйан ылар. – Ол миэхэ дьол тосхойбутун кэриэтэ буолбута. Дьокуускайга кинигэ издательствотыгар кэриэктэринэн, салгыы эрэдээктэр көмөлөһөөччүтүнэн үлэлээбитим. Манна аан бастаан тылбааска сыстан, олоҕум устата суруксуттуурбунааҕар үгүөрү харчыны аахсар буолбутум. Издательство таһаарар кинигэлэрин аҥаара оччолорго тылбаас этэ. Олох-дьаһах араас эйгэтигэр суруйуулары, оскуолаҕа үөрэх учуобунньуктарын тылбаастаан таһаарарбыт. Аан бастаан төрдүс кылааска аналлаах ССРС устуоруйатын тылбаастаабыппын өйдүүбүн. Түөрт-биэс ый­­даах хамнаһым саҕа элбэх харчыга – гонорар диэҥҥэ тиксэммин соһуйбутум да, үөрбүтүм да.

Анал орто үөрэхтээх, сүүрбэччэлээх Дмитрий Кустуурап ити курдук олох оскуолатыгар балачча үөрэнэн, эриллэн сиппит-хоппут санаалаах-көрүүлээх, санаабытын кубулуппат дьиппиэн майгыланан, эдэр сааһыгар эрэллээхтик үктэммитэ. Эбиитин, сүүрбэтин туола илик хомуньуус да, хомсомуол да буолбатах элэт, баартыйа обкуомун сорудаҕынан от үлэтигэр Мэҥэ-Хаҥаласка боломуочунайынан тахсан, өрүс арыыларыттан куура хаппыт тыа холкуостарыгар оттуур сир бэрдэрэн, саҥа киистэ аспыт бурдук хаһыҥҥа оҕустарбытын көрөн, Сэбиэт бэрэссэдээтэлин уһугуннаран, дьону үмүрү тардан ыһыытаан-хаһыытаан ха­маандалаан сииги быанан тартаран түһэрэн, үүнүүнү быыһатан, былаас амтанын билбиттээх.

ТААТТАЛАРЫ СОҔУРУУ ҮӨРЭХХЭ ЫЫППАТ КЭМНЭРИГЭР

Дмитрий Кустуурап улуу өсөһүгэр таһыччы сымы­йалаан туран, Москватааҕы Судаарыстыбаннай үнүбэрситиэккэ үөрэхэ киирэн турар. Ити 1950 сыллаахха этэ. Саха ин­­тэлигиэнсийэтин чулуу бэ­­рэстэбиитэллэрин буржуазнай националистарынан буруйдуур БСК(б)П Киин Кэмитиэтин Сэкирэтэрийээтин 1928 сыллаах сүлүһүннээх уурааҕа тахсыаҕыттан, Саха сиригэр хаста да төхтүрүйэн «националистары», «норуот өстөөхтөрүн» эрэпириэссийэлээһин долгуна саба халыйбыта өссө да уоста илигинэ, «Таатта дьыалатынан» си­­бээстээн, ити оройуонтан үрдүк үөрэх киин кыһаларыгар биир да киһини ылбат, үөрэттэрбэт кытаанах дьаһал баара. Баартыйа обкуома ону кыраҕытык кэтиирэ.

– Соҕуруу үөрэнэ барааччылар нууччалыы билиилэрин таһымын бэрэбиэркэлээн диктант дуу, сочинение дуу суруйтараллара. Онно бараары хомуна сырыттахпына, Уоһук Чарин диэн билэр киһим: «Нохоо, дьэ, Тааттабын диэн өлөөйөххүнүй. Ыытыахтара суоҕа. Туора сотон кэбиһиэхтэрэ»,— диэн сэрэтэн сэрэппитэ. Кырдьык, оннук буолта. Сочинение суруйа олордохпуна Баһылай Сэмэнэп диэн биллэр хапсаҕайдьыт, учуонай бэрэпэдэбээтэл чугаһаан кэлэн: «Хантан сылдьар киһигиний, доҕоор?»— диэн бэрт ылбаҕайдык ыйыппытыгар: «Куораттан»,— диэн ону эрэ кэтэһэн олорбут киһи курдук, «чап» гыннарбытым. Инньэ гынан, биллэр партийнай үлэһит, баартыйа Бүлүүтээҕи, Намнааҕы райкомнарын бастакы сэкирэтээрдэринэн үлэлээбит Михаил Егорович Кустуровка балыйтаран, кини аймаҕа дии санааннар, үөрэххэ аһарбыттара,— диэн Улуу Дьаалы кырдьаҕас санаата кэлэн астына ахтар.

МАКИНТОШТААХ УСТУДЬУОН

Дмитрий Кустуурап МГУ-га үөрэммит сыллара улахан олоҕун саамай сырдык, эрчимнээх эдэр сааһын сөҕүрүйбэт чаҕылхай кэмнэрэ. Баардаах баара өтөн, үөрэҕин сэргэ «холтууралаан» «Росполиграфиздат» сакааһынан сойууһунай өрөспүүбүлүкэлэр, уобаластар издательстволара таһаарар кинигэлэрин ырытан рецензия суруйара. Ол курдук Ростовскай уобалас, Кубань, дойдутун Саха сирин издательстволара таһаарбыт үлэлэрин ырытан гонорар бөҕөтүн аахсара. Биир рецензия 400 солкуобай сыаналааҕа. Оттон истипиэндьийэтэ 100 солкуобайы кыайбата. Инньэ гынан «диагональ» диэн аатырар, барбах тойоттор тиктэрэр матырыйаалларынан көстүүмнээх, макинтоштаах МГУ устудьуонун кылаан­нааҕа буола сылдьыбыта. Дьиҥинэн, бу иһэ истээх, КГБ-лар сорудахтарынан контрреволюционнай ис хоһоонноох кинигэлэри, литератураны аһарбат, та­­һаарбат хонту­руоллааһын дьаһал этэ. Өлүү түбэлтэлээх диэбиккэ дылы, Саха издательствота таһаарбыт кинигэтигэр «политическай» диэн ааттанааччы алҕас көстөн, «Росполиграфиздат» Саха сиринээҕи кинигэ издательствота мөлтөхтүк үлэлиир, салалтаны уларытыҥ диэн обкуомҥа анаан-минээн сурук ыыппыттаах.

(Салгыыта тахсыаҕа)

Иван Ксенофонтов, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0