Таатта улууһун Ытык Күөл сэлиэнньэтигэр СӨ култууратын туйгуна Матрена Николаевна Вырдылина аатынан оҕолорго «Кустук» өрөспүүбүлүкэтээҕи драм-көрүүлэр күөн күрэстэрэ алтыс төгүлүн буолла. Тэрээһин Арассыыйаҕа тыйаатыр сылын чэрчитинэн үрдүк таһымнаахтык ыытылынна. Биһиэхэ бу туһунан улуустааҕы култуура салаатын салайар Гаврил Вырдылин кэпсээтэ.
Бу драматическай дьүһүйүүлэри көрүү куонкуруһугар кыттаары Былатыан Ойуунускай аатынан норуодунай тыйаатырга улуустартан, нэһилиэктэртэн уопсайа 15 кэлэктиип, 189 оҕо мустубут. Күүтүүлээх уонна долгутуулаах тэрээһин үөрүлээхтик арыллыытыгар СӨ бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев, улуус баһылыга Михаил Соров, нэһилиэк баһылыга Егор Павлов, улуустааҕы култуура салаатын начаалынньыга Гаврил Вырдылин, үөрэх салаатын начаалынньыгын солбуйааччы Мира Луковцева түһүлгэҕэ мустубут ыалдьыттары, оҕолору эҕэрдэлээбиттэр, ситиһиилэри баҕарбыттар.
—Дьүүлүүр сүбэ хас биирдии нүөмэри болҕойон көрдө-иһиттэ итиэннэ бары куонкурустаһааччылар өрүү да буоларын курдук, болҕомтолорун ууран, кыһаллан бэлэмнэммиттэрин бэлиэтээтэ. Күрэстэһии, көһүтүллүбүтүн да, сэрэйиллибитин да курдук, сытыытык барда. Бары кэлэктииптэр эрбии тииһин курдук эгил-тэгил эристилэр.
Драм-көрүү түмүгүнэн, «Бастакы хардыы» анал ааты Чөркөөх орто оскуолата ылла (сал.М.Лукачевская). Чөркөөхтөр Таатта улууһун култууратын салаата туруорбут бирииһин туттулар.
«Остуоруйаны бастыҥ туруорууга» Хара Алдан оскуолата тигистэ (сал. О.Лаптева). Ил Түмэн дьокутаата А.Еремеев анаабыт бирииһин тутан үөрдүлэр.
«Бастыҥ хореографическай туруоруу» — Дьүлэй орто оскуолата буолла (сал.О.Сыромятникова, С.Андросов). Кинилэргэ Вырдылиннар аймах бириистэрэ туттарылынна.
«Уол оҕо оруолун бастыҥ толорооччу» аатын быйыл Ытык күөл орто оскуолатын үөрэнээччитэ Слава Плотников ылан үөрүү-көтүү буолла (сал.В.Винокурова). Киниэхэ Ил Түмэн дьокутаата, «Өлүөнэ очуостара» национальнай паарка дириэктэрэ А.Семенов бирииһин туттардылар.
«Бастыҥ характернай оруол» — Лариса Тимаеваҕа тигистэ. (сал. М.Владимирова). Аллараа Бэстээхтэн кэлбит кыыс Таатта улууһунааҕы дьокутааттар сэбиэттэрин бэрэссэдээтэлэ В.Охотин бирииһин тутта.
«Бастыҥ көстүүм» — Ытык Күөл орто оскуолата, 4 «Б» кылаас (сал. М.Алексеева). Оҕолор Мухиннар аймах ааттарыттан бирииһи тутан үөрдүлэр-көттүлэр.
«Эр киһи оруолугар бастыҥ» аатын Аллараа Бэстээхтэн кэлэн кыттыбыт Эрсан Бесоев ылан эҕэрдэ эриэккэһин тутта (сал. М.Владимирова). Киниэхэ ааттаах-суоллаах уус Э.Вырдылин-Бырдыка Уус бирииһэ туттарылынна.
«Бастыҥ уус-уран арыйыы» диэҥҥэ бу сырыыга Тыараһатааҕа «Ыллык» театральнай бөлөх тигистэ (сал. Г.Полускина). «Ыллыктарга» Ил Түмэн дьокутаата А.Семенов бирииһэ бэлэхтэннэ.
«Муусуканан бастыҥ киэргэтии» — Төхтүрдээҕи оҕо искусствотын оскуолата ааттанна (сал. Е.Вензель). Кинилэр «Кустук» драматическай тыйаатыр выпускниктарын ааттарыттан бэлэххэ тигистилэр.
«Дьахтар бастыҥ оруола» ааты Лилия Чехченноноваҕа анаатылар, Тыараһа (сал. Г.Полускина). Лилияҕа В.Н.Вырдылина биир кылааска үөрэммиттэрин ааттарыттан бириис туттарылынна.
«Бастыҥ режиссерскай үлэҕэ» Төхтүртэн кэлбит Альберт Вензель тигистэ. Кини Ил Түмэн дьокутаата В.Лебедев бирииһин тутта.
Быйылгы күөн күрэс үрдүк аатыгар — Гран-прига Аллараа Бэстээхтэн кэлбит «Феникс» оҕо театральнай устуудьуйата (сал.М.Владимирова) тиксэн үөрүү-көтүү өрөгөйө буолла. Кинилэргэ дохсун ытыс тыаһыгар доҕуһуоллатан М.Н.Вырдылина оҕолорун бирииһэ туттарылынна.
Маны сэргэ, бэртээхэй викторина ыытылынна. Викторина түмүгэр Чөркөөх орто оскуолата бэлэмнээбит бириистэрэ туттарылыннылар.
Тэрээһин өрө көтөҕүллүүлээхтик, сэргэхтик ыытылынна. Тэрийээччилэр ааттарыттан, түгэнинэн туһанан, бары көмөлөспүт, өйөөбүт дьоммутугар барҕа махталбытын тиэрдэбит, — диэтэ Гаврил Гаврильевич.
* * *
Матрена Николаевна Вырдылина 1951 сыллаахха Таатта улууһугар күн сирин көрбүтэ. Тыараһа аҕыс кылаастаах, Чөркөөх орто оскуолаларыгар үөрэммитэ. Дьокуускай куоракка культуура училищетыгар ситиһиилээхтик үөрэнэн режиссер идэтин ылбыта. Гаврил Гаврильевич Вырдылинныын ыал буолан Чөркөөххө олохсуйбуттара. Тоҕус оҕону күн сирин көрдөрөн атахтарыгар туруорбуттара. Матрена Николаевна талан ылбыт идэтинэн бэриниилээхтик, ситиһиилэхтик, өрө көтөҕүллэн үлэлээбитэ.
Чөркөөххө «Кустук» оҕо драматическай тыйаатырын өрөспүүбүлүкэҕэ бастакынан төрүттээбитэ. Элбэх көлүөнэ оҕо Матрена Николаевнаҕа такайыллан, уһуйуллан, саха, нуучча классиктарын айымньыларын үлүһүйэн ааҕан, санаа үллэстэн, бэйэ көрүүтүн тиэрдэн, олус үчүгэйдик дьарыктаммыттара, билиилэрин-көрүүлэрин хаҥаппыттара. Дьон-сэргэ иннигэр тахсан толлубакка саҥара, санааларын сайа этэ үөрэммиттэрэ.
«Кустуктар» 2002 сыллаахха Владивосток куоракка «Театральнай саас» Бүтүн Арассыыйатааҕы күрэхтэһиигэ Былатыан Ойуунускай «Дьулуруйар Ньургун Боотур» олоҥхо-испэктээгин көрдөрөн, 33 кэлэктииптэн инники күөҥҥэ тахсан, Гран при аатын ылбыттара. Бу да кэнниттэн, салгыы улууска, өрөспүүбүлүкэҕэ ыытыллар тэрээһиннэргэ, куонкурустарга ситиһиилээхтик кыттыбыттара. 2007 сыллаахха Матрена Николаевна СӨ бастакы бэрэсидьиэнэ Михаил Николаев оҕо сааһын туһунан «Хотугу хотой оҕо сааһа» испэктээги туруора сылдьан, орто дойду олоҕуттан соһуччу туораабыта.
Ийэлэрин үлэтин уоллара Гаврил Гаврильевич салҕаабыта. Дьокуускайга Саха академическай драматическай тыйаатырыгар, Ньурбаҕа, Хаҥаласка, Аммаҕа ситиһиилээхтик гостуруоллаабыттара. Улуустары кытары үлэ үөрүйэхтэрин атастаспыттара, ыкса сибээһи олохтообуттара. Вырдылиннар дьиэ кэргэн күн күбэй ийэлэрин Матрена Николаевна туһунан «Оҕолорго анаммыт олох» диэн кинигэни таһаарбыттара.
Биһиги корр., «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru