Василий Курнев: «Тус бэйэм алмаас бырамыысыланнаһыгар элбэх саха ыччатын үлэҕэ ылары туруорсубутум»
“Мин силиэсэртэн саҕалаан, Анаабырдааҕы хайаны байытар кэмбинээт дириэктэригэр, «АЛРОСА-Ньурба” генеральнай дириэктэригэр тиийэ үүнэн-сайдан тахсыбыт, билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор, саха киэн туттар киһитин туһунан кэпсиэхпин баҕарабын.
edersaas.ru
Василий Курнев Ленскэй улууһун Орто Наахара нэһилиэгэр учуутал уонна оробуочай дьиэ кэргэнигэр күн сирин көрбүтэ. Бииргэ төрөөбүт быраата Алексей Мииринэйдээҕи хайаны байытар кэмбинээт «Интернациональнай» руднигар геологическай отдел начаалынньыгынан үлэлиир. Бииргэ төрөөбүт эдьиийдэрэ, балтылара төрдүөн учууталлар. Василий Тарасович «АЛРОСА» бэтэрээннэрин сүбэтин бэрэссэдээтэлэ. СӨ гиирэ спордун федерациятын салайааччыта. Гиирэ спордунан өрөспүүбүлүкэҕэ 2000 тахса киһи дьарыктанар. Арассыыйа таһымнаах 14 спорт маастара баар. Саамай чаҕылхайдара Михаил Саввинов аан дойду, Европа чөмпүйүөнэ буолбута. Эдэр сылдьан бииргэ күрэхтэспит табаарыһа, сүрүн тренер Василий Дьячковскай сыратынан 2018 сылга Саха сирин хамаандата Азия чөмпүйүөнэ үрдүк ааты ылары ситиспитэ.
45 СААСПАР ИККИСТЭЭН ҮӨРЭММИТИМ
– Өссө СГУ геолого-разведочнай факультетын бэһис кууруһугар үөрэнэ сылдьан, үлэлии барыахпын баҕарар сирбиттэн, «Якуталмаз» тэрилтэттэн, ыҥырыы кэлэрин кэпсэппитим. Кыһыҥҥы каникулум кэмигэр аймахпытын Анатолий Тарасович Попову, идэлээх сойуус бэрэссэдээтэлин көрсөн, үлэҕэ киириэхпин баҕарарым туһунан эппитим. Ол курдук, 1984 сыллаахха Удачнайдааҕы хайаны байытар кэмбинээккэ 5 разрядтаах слесарынан киирбитим, сири дэлби тэптэрэр тэрил алдьаннаҕына өрөмүөннүүр этим. Оччолорго алмааһы аһаҕас ньыманан хостууллара, билигин сир аннынааҕы рудникка киирдилэр. Бииргэ үөрэммит, үлэлээбит уолаттарбыттан Спартак Лаврентьев Айхаллааҕы хайаны байытар кэмбинээт дириэктэрин солбуйааччыта, Валентин Филиппов Удачнайдааҕы кэмбинээт сүрүн инженерэ буолбуттара.
Силиэсэринэн үлэлии сырыттахпына, миигин бэлиэтии көрөн, учаастактааҕы геологынан, карьер, кэмбинээт кылаабынай геологынан анаабыттара. Итинник 15 сыл Удачнайга үлэлээбитим, олоҕум саамай кэрэ кэмнэрэ онно ааспыттара. 90-с сылларга Удачнайдааҕы хайаны байытар кэмбинээт «АЛРОСА» хампаанньа 90% ордук алмааһын биэрэрэ. Онон үлэбит эппиэтинэстээх, тыҥааһыннаах, ыарахан этэ. 1999 сыллаахха хампаанньа эксплутационнай геологияҕа отделын начаалынньыга буолбутум. Онтон бииргэ үлэлиир аҕа табаарыстарым сүбэлэринэн, иккистээн үөрэнэ барбытым. Онон 45 сааспар Дьокуускайга кэлэн, ГРФ киирэн, сир анныгар күндү тааһы хостуур ньымаҕа үөрэнэн, идэм хайысхатын кэҥэтэн биэрбитим, – диэн кэпсиир Василий Тарасович.
БИИР МӨЛҮЙҮӨН КАРАТТААХ БОРОДУУКСУЙА
Үөрэҕин бүтэрбитин кэннэ, кинини Анаабырга сүрүн инженеринэн ыыппыттара. 2004 сыллаахха үс тэрилтэ үлэлиирэ: «Нижнеленскэй», «Анаабыр Алмаастара» уонна Анаабырдааҕы хайаны байытар кэмбинээт. Эбэлээх бөһүөлэккэ түһэ сытан, айылҕа баайдаах икки сири туһаҕа таһаарарга үлэлии сылдьан, Василий Курневтаах биир сезоҥҥа мөлүйүөн караттаах алмаас бородууксуйатын биэрбиттэрэ. Үрэх кытыытын кыһын дэлби тэптэрэллэр уонна эскаватордар сир кырсын устан ылаллар, оттон сайын хайаны байытар кэмбинээт үлэһиттэрэ кэлэн, күндү тааһы хостоон ылан, сортировочнай сыахтарга туттараллар. 2004 сыллаахха Василий Тарасович Анаабырдааҕы хайаны байытар кэмбинээт дириэктэрэ буолуоҕуттан үлэтэ тэтимирэр. 2007 сыллаахха Вячеслав Штыров Эбэлээх бириискэ дириэктэринэн, эһиилигэр «АЛРОСА-Ньурба» генеральнай дириэктэринэн анаабыта. Онтон Ньурбатааҕы хайаны байытар кэмбинээт кылаабынай инженеринэн, кэлин дириэктэринэн үлэлии олорон, бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсыбыта.
«ГЕОЛОГИЧЕСКАЙ СУЛУУСПАҔА — САХА ЫЧЧАТА»
– Тус бэйэм алмаас бырамыысыланнаһыгар элбэх саха ыччатын үлэҕэ ылары туруорсубутум. «АЛРОСА» геологическай сулууспатыгар элбэх саха ыччата үлэҕэ киирбитэ. Оттон бэйэм үлэлии кэлэрим саҕана, эксплуатационнай геологияҕа сахалартан соҕотох этим. Үлэни кыайыахха эрэ наада. Холобур, Ньурбатааҕы хайаны байытар кэмбинээт 33%-на – сахалар. Улахан аҥаардара Саха сиригэр төрөөбүт олохтоох дьон. Хамнас үлэ көдьүүһүттэн быһаччы тутулуктаах. Ситиһиилээхтик үлэлээтэххинэ, улахан хамнаһы ылаҕын. Ол эрэн дипломнаах эдэр исписэ лиис оробуочай үлэҕэ уопута суох. Уонна кини хайдах бүтүн учаастагы салайан үлэлэтэр? Онон үрдүк үөрэхтээх киһи кэллэҕинэ, син биир хара үлэҕэ туруораллар онтон хайдах үлэлиирин көрөн-истэн баран, биирдэ салгыы таһаараллар. Билиҥҥи ыччат тута үрдүк дуоһунаһы, улахан хамнаһы ылыан баҕарар. Мин дириэктэр буолуохпар диэри 25 сыллаах үлэ көрүдүөрүн ааспытым. Дириэктэр буолуон баҕалаах дьон бастаан сыах иһигэр маастар, учаастак начаалынньыга, кылаабынай инженер үлэтин ааһан баран, дьэ, онтон биирдэ хампаанньа управлениетыгар киирэн, эппит сирдэригэр дьиэ кэргэнинэн көһө сылдьан, үлэҕэ миккиллиэхтэрин наада.
Ньурбаҕа үлэлии сылдьан, биир саха уолун учаастак начаалынньыгынан туруора сатаабытым, ону киһим: “15 күн үлэлиибин, 15 күн сынньанарым ордук”, – диэн кыккыраччы аккаастаан кэбиспитэ. Салайар үлэҕэ киирдэххинэ, сир аннынааҕы рудникка дьон үлэтин, доруобуйатын туһугар, кини кэргэнин, төрөппүттэрин иннигэр эмиэ эппиэттиигин. Саахал, дэлби тэбии таҕыстаҕына, аан бастаан салалтаттан ыйыталлар, – диир Василий Тарасович.
Аны геолог кэргэнэ, декабристар ойохторун курдук, кэргэнин ханна ыыталлар да, онно оҕолорун кытта батыһа сылдьар. Малын сып-сап курдук хомунан, саҥа сиргэ дьиэтээҕи сылаас эйгэни тэрийэн иһэр, кэргэнин дьиэтигэр сороҕор ыйы-ыйдаан көрбөт, ону өйдүүр-өйүүр дьахтар табыллан уонна тулуйан олорор. Онон Василий Тарасович санаатын үллэстэр эрэллээх кэргэнигэр махтала муҥура суох. Олоҕун аргыһа Галина Николаевна Мэҥэ Хаҥаластан төрүттээх, биолог-химик идэлээх, кэргэнин кытта көһө сылдьан, оҕо саадыгар, мусуойга, национальнай култуура киинигэр, социальнай харалтаҕа үлэлээбитэ. – Биллэн турар, харчы баар, дьиэ кэргэммин иитэбин эрээри, кэргэним дьиэҕэ олоруон баҕарбат этэ. Киһи син биир дьон ортотугар, олох үөһүгэр сылдьыан наада. Уолбун үс саастааҕыттан карьерга илдьэ сылдьан, киһи хайдах үлэлээтэҕинэ хамнас кэлэрин көрдөрөн улаатыннарбытым. Уолбут оскуоланы бүтэрэрин саҕана үлэтэ суох дьон ахсаана элбээн, сэдэх идэни талан, маркшейдер идэтигэр киирбитэ. Кыыспыт эмиэ геолог идэлээх, Мииринэйгэ алмааһы араартыыр-наардыыр (сортировкалыыр) сыахха үлэлээбитэ, онтон идэтин уларытан, экэниэмикэ билимин хандьыдаата буолан, үөрэх эйгэтигэр көспүтэ.
ҮЛЭТТЭН ДУОҺУЙУУ
Биирдэ Василий Тарасович дьиэ кэргэнин кытта муораҕа сынньанан баран, Удачнайга кэлбитигэр, сөмөлүөттэн тахсаатын кытта, үлэтигэр илдьэ барбыттар. Дьиҥэр, уоппуската бүтүө өссө биир ый баар этэ. «Былааммыт туолумаары ыксал буолла, сибилигин үлэҕэр тахсаҕын!», – диэн өтөрү-батары этэн кэбиспиттэр. Онон хас да нэдиэлэ устата утуйар уутун умнан, түүн дьуһуурустубалаан, сарсыарда планеркаҕа үргүлдьү сылдьан, былааннарын толорбуттар. Үлэ түмүгүттэн дуоһуйууну кини онно билбитэ. Бу биир киһи олоҕо саха киһитэ баҕардаҕына кыайбатаҕа суох, боростуой хара үлэһиттэн саҕалаан, үлэ үктэллэрин эрэллээхтик дабайан, хайаны байытар кэмбинээт дириэктэригэр тиийэ үүнэн-сайдан тахсыан сөп эбит диэн ырылхайдык туоһулуур.
Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru