Курбуһах “көмүс” ыала — Курилкиннар

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Уус Алдан улууһун Курбуһах нэһилиэгэ сис ыалынан баай. Ол да иһин нэһилиэк салалтата 50-тан тахса сыл олорбут ыалларыгар анаан 2006 сылтан саҕалаан “Көмүс кинигэ” диэн бэртээхэй ааттаах кинигэни таһааран, өр сылларга бииргэ олорбут ыалларыгар анаан бэчээттээн таһаарбыт. Бу кинигэҕэ үйэтитиллэр ыаллар ааттара сотору-сотору эбиллэн иһэрэ – нэһилиэк кэскиллээҕин туоһута.

 Нэһилиэк дьаһалтатын сүрүннүүр исписэлииһэ Денис Гуляев иһитиннэрбитинэн, 2021 сылга Курбуһах нэһилиэгэр 4 эдэр ыал дьоллорун холбообуттар. 15 оҕо күн сирин көрбүт. Олохтоох  дьаһалта тэрийбит биир интэриэһинэй тэрээһинэ болҕомтобун тарта.  Ааспыт сылга биир түөлбэттэн ыал буолан олорбуттара 50 сыл буолбут үс  ыалы дьиэлэригэр тиийэн эҕэрдэлээбиттэр. Ытык ыалларга Ил Дархан Айсен Николаев Махтал суругун, бэлэх туттарбыттар уонна нэһилиэк “Көмүс кинигэтигэр” үөрүүлээх быһыыга-майгыга илии баттааһынын сиэрин-туомун оҥорбуттар.

“Биһиги нэһилиэкпитигэр 50 сыл бииргэ олорбут сүүрбэччэ ыалы тэҥэ 60 сыл бииргэ олорбут үс “бриллиантовай” ыаллаахпыт. Онон сис ыалынан баай нэһилиэкпит”, — диэн бэлиэтиир Денис Михайлович.

Курилкиннар – ураты ыал

 Курбуһах нэһилиэгэ үс учаастактан турар: Окоемовка (200-тэн тахса киһи), Балаҕаннаах  (60-тан тахса киһи) уонна Уус Күөлэ (600-тэн тахса киһи). Окоемовка 9 кылаастаах, Балаҕаннаах 4 кылаастаах, Уус Күөлэ орто оскуолалардаах. Уус Күөлүгэр өссө “Быһыттаах” диэн 40-ча дьиэлээх туспа түөлбэ баар эбит. Манна сопхуос саҕана пиэрмэ турбут буолан, сүрүннээн тыа хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ олохсуйан хаалбыттар. Ол да иһин буолуо, бу кыракый түөлбэҕэ “көмүс сыбаайбалаах” үс ыал олорор. Рудольф уонна Елизавета Веревкиннар, Иван уонна Татьяна Пестряковтар, Василий уонна Ирина Курилкиннар 50-тан тахса сылларын бииргэ олорор Курбуһах нэһилиэгин дьоллоох сис ыаллара. Кинилэртэн Курилкиннары кытта кэпсэттим.

Биһиги 1970 сыллаахха холбоспуппут. Быһыттаахха ол сыл кэлбиппит.  Бастаан ыалга дьукаах олорбуппут. 1975 сыллаахха бу олорор дьиэбитин туттан киирбиппит. Мин сааһым тухары тырахтарыыстаабытым, кэргэним Ирина Егоровна бастаан утаа оҕо саадыгар уонча сыл ньээҥкэлээн баран, “Лена” сопхуоска ыанньыксытынан үлэлээбитэ.  Үс оҕолоохпутуттан уолбут өлбүтэ.

Икки кыыспыт ыаллар. Уонча сиэннээхпит, хос сиэннээхпит. Мин – 73-һүм, кэргэним 74-дэ. Иккиэн инбэлииттэрбит. Мин икки харахпынан көрбөт буолан, 1-й группалаахпын, кэргэним истибэт буолан, 3-с группалаах инбэлиит, — диэн бэйэлэрин туһунан билиһиннэрэр ыал аҕата Василий Васильевич.

Оҕо саастан – бииргэ

 Окоемовкаҕа олорор бииргэ үөскээбит оҕолор Васялаах Ира 52 сыл бииргэ олорон, “кыһыл көмүс сыбаайбабытын бэлиэтиэхпит” диэн санаан көрбөтөхтөрө чахчы. 17-лээх Василий Иринатын окко сылдьан “кыыс киэнэ мааныта, кэрэтэ аттыбар сылдьар эбит дии…” диэн бэлиэтии көрбүт. Оччолорго оскуола оҕолоро төрөппүттэрин кытта биригээдэнэн сылдьан сопхуоска оттуур этилэрэ буоллаҕа. Ирина 8-с кылааһы бүтэрэн баран, “Лена” сопхуоска ыанньыксыттыы барар. Василий 1969 сыллаахха оскуоланы бүтэрэн баран, эмиэ сопхуоска оробуочайынан үлэлии киирэр. 20-тин туолаат, таптыыр кыыһынаан ыал буоларга сананаллар.

1971 сыллаахха биир оҕолоох эдэр аҕа аармыйаҕа ыҥырыллар. 1973 сыллаахха сулууспалаан кэлээт, тырахтарыыһынан үлэлээн саҕалыыр. Ити кэмтэн тыраахтарыттан биэнсийэҕэ тахсыар диэри арахсыбат. “Тулаайах аҥардаах дьон холбоһон баран, бэйэ бэйэбитин баччааҥҥа диэри өйөһөн олорбут. Кэргэним – мин хараҕым. Мин – кини кулгааҕынабын.

1992 сыллаахха диэри хараҕым глаукома буолан, эпэрээсийэ бөҕөнү ааспытым. 2000 сыллаахха аҥар харахпын ылбыттара. 2010 сыллаахха олох көрбөт буолбутум. Арааһа, үлэбиттэн сыыстаран бу ыарахан ыарыы буулаата быһылаах. Сааһым тухары гараастан тахсыбатах киһи, сыт-сымар, буруо-тараа ортотугар хараҕым ууланыар, аһыйыар диэри үлэлиирим. Аны 80-с сылларга сүөһүгэ дулҕа кырбааһыныгар үлэлээбитим. Онно быыла, кирэ-хаҕа, ол эмиэ дьайыан сөп. Билигин таһырдьа хаамабын, дьиэм кыра ис-тас үлэтин оҥоробун. Дьиэбэр маспын-мууспун бэйэм киллэрэбин. Оһохпун оттобун. Хайаан сытан тахсыахпыный? Билигин хаардаах буолан, тэлгэһэм иһигэр көҥүл сылдьабын. Сайын куһаҕан. Атаҕым хайысханы билбэт. Кыһын хаарынан сирдэтэбин. Ханан туох турарын билэбин. Сайын тэлгэһэбэр мунабын. Кыра кыыспыт аттыбытыгар олорор. Онон сиэннэр күн аайы киирэ-тахса көмөлөһө сылдьаллар.

Олоххо тардыһыы

 Олох уустугуттан сорох киһи санаата түһэн, олоҕун өссө уустугурдуон сөп. Оттон Василий Васильевич аныгы сайдыылаах үйэ бары үтүөтүн туһана сылдьар киһи буолан, олоҕун олус интэриэһинэй ис хоһооннуура сөхтөрдө. Ол… интэриниэтинэн сакаастаан, араас кэпсээннэри холбоон истэр! Бу туһунан кини маннык кэпсиир:

Сарсыарда 6 чааска оһохпун оттоот, араадьыйабын холбуубун. Күннээҕи олоҕум саҕаланнаҕа ити. Дьиэм ис-тас үлэтин оҥоро сылдьан интэриниэтинэн плеербэр кэпсээн истэбин. Көрбөттөр саайтарыттан интернетинэн сакаастаан кэпсээн арааһын истэбин. Бэйэлэрэ саҥаран таллараллар. Онно мин “бу маны истиэм” диэн эттэхпинэ, холбууллар. Онон күнү быһа Аҕа дойду сэриитин, гражданскай сэрии тиэмэлэригэр сыһыаннаах араас кэпсээни хото истэбин. Санаабын түһэрбэппин, бэйэбэр дьарыктаах буолан, күн солото суох сылдьабын.

Инбэлиитим быһыытынан ПВР-плеер, араадьыйа, төлөпүөн уонна чаһы ылбытым. Ол онтум абырыыр.

Маһынан оттуллар дьиэ кыһалҕата

Курилкиннар 40 кв м иэннээх дьиэлэрин маһынан оттон олороллор. Сарсыарда 6 чаастан саҕалаан, киэһэ 20 чааска диэри күнү быһа оһохторун отуннахтарына, дьиэлэрэ сылыйар. Оттор мастарын атыылаһаллар.

— Былырыын икки “лесовоһунан” кыстаабыппыт. Ол онно балтараа бырысыап мас киирэр. Сыаната – 3 тыһыынча солкуобай. Хайыттарарга – 3 тыһыынча солкуобай. Дьаһалтаҕа дэлээнэ сурутттаран баран, мас кэрдээччилэргэ сакаастыыбыт. Эрэлбит эрэ баһылыкпытыгар Владимир Петровка. Кини билигин куоракка киирэн, тустаах салайааччылары кытта көрсөн, биһиги түөлбэбитин ититиигэ холбуур соруктаах үлэлии сылдьар.

Өр сылларга Уус Күөлүн эргийэ хааман нэһилиэк киинигэр тиийэрбит. Оҕолуун-кырдьаҕастыын эрэйдэнэр этибит. Ордук тымныы кэмҥэ кыһалҕа кыһарыйара. Хата, норуот көҕүлээһинин бырагырааматыгар киирсэн, күөл ортотугар 200 м муостаны тутан, сырыыбыт биллэ түргэтээтэ. Онон олохтоох дьаһалта бэркэ үлэлиир диэн астынабыт. Ол муоста ортотугар олорор сирдээх. Кэргэмминээн сайын онно тиийэн дьаарбайа таарыйа, салгын сиэн, олоро түһэн кэлэбит, — диэн кэпсиир Василий Васильевич.

Кэпсэтии бара турар

 Олохтоох дьаһалта баһылыга Владимир Петровка эрийэн, “Курилкиннар кыһалҕаларын ыйыталастым. Ититии тиһигэ киириитэ олох кыаллыбат дуо?”диэн. Владимир Николаевич СӨ ОДьКХ министиэристибэтигэр ити боппуруоһу быһаарса сылдьарыгар түбэстим.

Быһыттаахха 40-ча чааһынай дьиэ баар. Бу түөлбэҕэ биир да социальнай эбийиэк суох буолан, уустуктардаах. Сүрүннээн ити түөлбэҕэ сэбиэскэй кэмҥэ пиэрмэҕэ үлэлээбит кырдьаҕас ыаллар олороллор. Күөл уҥуор турар буолан, ититэр тиһик турбаларын тардыы уустуктардаах. Кырдьаҕастар олорор дьиэлэрин хочуолунайыттан ситим тардыаххын, кыамтата кыра. Онон билигин туһааннаах тэрилтэ салалтатын кытта көрсөн, ити хочуолунай кыамтатын улаатыннаран, быһыттаахтар кыһалҕаларын быһаараары туруорса  сылдьабын, — диэн санаатын үллэһиннэ баһылык. Онон Курилкиннар уонна Быһыттаахха олорор кырдьаҕастар кыһалҕалара хонтуруолга сылдьарыттан ааранан мин кытта үөрдүм. Аны Курбуһах “көмүс ыалын” биир боппуруос мунаардар. Кэпсэтиибит түмүгэр Василий Васильевич: «Биһиги 50 сыл олорбуппуппут көмүс бэлиэтигэр туох эрэ анал бэлиэ баар курдук өйдүүбүн ээ. Биһиэхэ ол бэриллибэтэ дии? – диэн ыйытта. Олохтоох дьаһалта сүрүннүүр исписэлииһэ Денис Гуляев “сыл саҥатыгар эрэ үбүлүөйдүүр ыалларга биэрэллэр эбит. Сыл бүтэһигэр бэлиэтээччилэргэ ол бэлиэ тиийбэт үһү, аҕыйах оҥоһуллар эбит” диэн эттэ. Онон бу буоппуруоһу эмиэ салгыы быһаарсыахпыт.

… Ити курдук, Василий уонна Ирина Курилкиннар, олоххо тардыһыылара күүстээх буолан, Курбуһах “Көмүс ыалын” кинигэтигэр үйэтитиллэн, оҕолорун уонна сиэннэрин тапталларыгар угуттанан, дьоллоохтук быр-бааччы олороллор.

Елена ПОТОЦКАЯ, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0