III. Евдокия Яковлевна — “Иккис Бөтүрүөбүс”
Оҕону киһи быһыытынан иитии-үөрэтии, төрөппүттэрин суохтаппат туһугар үлэни-хамнаһы тэрийии ыстаарсай иитээччи эбээһинэһэ этэ.
Дмитрий Петрович Коркин Интэринээт-оскуола томторугар олорор, үлэлиир кэмнэригэр
сэрии кытаанах тыынын билбит, Аҕа Дойду Улуу сэриитин толоонуттан тыыннаах эргиллибит,
Кыайыыны уһансыбыт үтүө дьон үлэлээбиттэрэ:
“Кыһыл Сулус” уордьан кавалера, РСФСР үөрэҕириитин туйгуна Петр Егорович Спиридонов, “Албан аат” III ист., Аҕа дойду сэриитин I ист., “Хотугу сулус” уордьаннар кавалердара, САССР үтүөлээх учуутала Иван Михайлович Павлов, Аҕа дойду сэриитин 1-2-с истиэпэннэрдээх уордьаннарын кавалера, норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Роман Христофорович Кривошапкин, Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа, САССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ Лука Афанасьевич Дьяконов, Булуҥ, Чурапчы улуустарын бочуоттаах олохтооҕо, РФ үөрэҕириитин туйгуна Роман Романович Абрамов уонна
РСФСР үөрэҕириитин туйгуна Евдокия Яковлевна Барашкова. Бу дьон Дмитрий Петрович идиэйэлэрэ олоххо киириилэригэр улахан оруоллаахтар.
Күн бүгүн үтүө үгэс салҕанар. Николай Николаевич Гуляев салайааччылаах Чурапчытааҕы спортивнай интэринээт-оскуола кэлэктиибэ өрөспүүбүлүкэбит 26 улууһуттан түмсүбүт оҕолору – Сахабыт сирин сарсыҥҥытын иитэр-үөрэтэр. Оттон Куоркун оскуолата сайдыытын туһугар олохторун анаабыт дьиэ кэргэттэр — Постниковтар, Коркиннар, Шадриннар доҕордуулара, ыаллыы олоруулара үлэ тахсыытыгар өссө суолталаах эбит диибит билигин. Кинилэр бэйэ-бэйэлэригэр бары өттүнэн туох кыалларынан мэлдьи сүбэ-ама, күүс көмө буолсаллара.
Постниковтар ийэлэрин Евдокия Яковлевнаны уолаттар «Иккис Бөтүрүөбүс» диэн ааттыыллара үһү. Кини хараҕыттан наһаа толлоллор эбит, сэмэлээн көрбүт хараҕар түбэспэт буола сатыыллара, оттон хайгыы көрбүт, үөрбүт харахтара кинилэргэ туохтааҕар да улахан наҕараада курдуга. Билигин санаатахха, оччолорго иитээччилэрэ уолаттарга-кыргыттарга инникитин үтүө ыал буоларга бастыҥ хаачыстыбалары иҥэрэн, олоххо бэлэмнээн, такайан эрдэҕэ.
—Сахаларга былыр-былыргыттан, ытыктыыр дьонун санаатын билэ, кинилэргэ тэҥнэһэ сатыыр наар баар буолара. Биһиги интэринээт-оскуолабытыгар Евдокия Яковлевна уонна Константин Сергеевич Постниковтар оннук дьиэ кэргэн этилэр: дьон санаатын туталлара, түмэллэрэ. Быһаарыы ылыныылаах түгэннэргэ үгүстүк: «Евдокия Яковлевна туох диэбитий, Константин Сергеевич тугу сүбэлиирий?”, — диэн буолара.
Хайа баҕарар кылааска Евдокия Яковлевна кыргыттарга сыһыана олох ураты буолара, сүрдээх ирдэбиллээх, сүбэлээх-амалаах. «Ити эт-хаан өттүнэн сайдыылаах уолаттар түргэн-тарҕан, мэник буолаллар, онон бэрээдэк кыргыттартан тутулуктаах. Кыргыттар эһиги уолаттары кытта өрө туста сылдьар, охсуһар-этиһэр буоллаххытына, эһиги аттыгытыгар ким үчүгэйдик көстө сатыаҕай?! Кыыс оҕо хайаан даҕаны кэрэ буолуохтаах. Уолаттар эһиги аттыгытыгар биир да куһаҕан тылы саҥарыа, мөкүлэрин көрдөрүө суохтаахтар. Туох барыта кыыстан тутулуктаах», — диэн үөрэтэрэ. Куннээҕи эрэсиими, үөрэххэ — дьарыкка хаачыстыбалаах сыһыаны күүскэ ирдиирэ. Интэринээккэ каникул кэмигэр оҕо дьаҥнаатаҕына Евдокия Яковлевна бэйэтинэн баран көрөрө. Кини билиҥҥи үйэ киһитэ эбитэ буоллар, үлэни тэрийэр менеджер быһыытынан аатырыаҕа хаалбыт. Интэринээт-оскуолаҕа Евдокия Яковлевна уонна Константин Сергеевич дьиэлэригэр саамай элбэх үөрэнээччи кэлэн, бэйэтин дьиэтигэр курдук сылдьара, минньигэс астарын аһыыра. Ханна да үөрэнэ, үлэлии сылдьан, Чурапчыга оскуола-интэринээккэ бу Постниковтарга, «Иккис Бөтүрүөбүс” дьиэтигэр тиийдэххэ, ийэлии олус амарах сыһыана уоскутара. «Чэ, тоойуом киир, дьиэҕэр кэлбит киһи…” диэн үөрэ-көтө көрсөрө. Туох баар кыһалҕабытын, туох баар үөрүүбүтүн аан бастакынан бу дьиэ кэргэҥҥэ кэпсиир этибит. Оннук чугас дьон этэ, — диэн санаатын үллэстэр үөрэнээччилэрэ, иитиллээччилэрэ, “Хотугу сулус” Телерадиоакадемия салайааччыта, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Татьяна ГОГОЛЕВА.
Билигин, интэринээт-оскуола хас биирдии үөрэнээччитэ, кини ситиһиитэ — Сахабыт сирин, Бүтүн Арассыыйа, элбэх норуоттаах ССРС 20-с үйэтин историята диэтэххэ омун буолбатах. Чурапчы спортивнай интэринээт-оскуолатын оҕолорун аан дойдуга тиийэ ситиһиилэрэ үгүс үлэттэн уонна сыраттан тахсар. Онно учууталлар, иитээччилэр, тириэньэрдэр ааттара барыта бииргэ ааттанар.
Интэринээт-оскуола саамай улахан ситиһиитэ иитиллии боппуруоһа күүстээҕэр сытар, дииллэр исписэлиистэр. Евдокия Яковлевна курдук иитээччилэр бэйэлэрэ ураты иитэр методикалаахтара, ирдэбили бэрт мындырдык, интэринээт усулуобуйатыгар сөп түбэһэр гына туруораллара. Ол туһунан иитиллээччилэрэ олус истиҥник -сылаастык ахталлар.
Павел Пинигин, ХХI Олимпиада чөмпүйүөнэ:
—Оскуолбыт ситиһиитэ — КИҺИ буолан иитиллэн тахсыыбыт!
Вячеслав Карпов, оҕолорго ССРС бастакы чөмпүйүөнэ:
—Чурапчыга үөрэммит интэринээт-оскуолабыт биһигини сомоҕолуур. Эн ханнык да выпуск буол – интэринээппит хааһыта быстыспат ситимниир!
Варвара Иванова, доруобуйа харыстабылын туйгуна, Александр Иванов,
ХХI Олимпиада үрүҥ көмүс призера:
— Дмитрий Петрович туруоруммут сыала-соруга олоххо киириитэ интэринээт хас биирдии оҕотун бэрээдэгиттэн, режими тутуһуутуттан тутулуктааҕа, оттон ол барыта — сүрүн иитээччибит үлэтэ. Мин онус кылааска үөрэнэ сырыттахпына Мииринэйтэн Саша үөрэнэ кэлбитэ.
Кинилиин доҕордоhoн барбыппытыгар, иитээччибит биһиги ыраас оҕолуу сыһыаммытыгар олус харыстабыллаахтык сыһыаннаспыта.
Мин испэр наhаа махтанар этим. Оскуола кэнниттэн Сылаҥмар ыанньыксыттаабытым.
Онтон Сашам баар Алма-Ата куоратыгар үөрэнэ тиийбитим.
Ыал буолбуппут кэннэ иитээччибит суругунан элбэхтэ сүбэлиир этэ…
Евдокия Яковлевна мин туспар, ийэтэ суох диэн, олус кыһаллара. Тулаайах оҕолор
16 сааспытыттан оскуолабытыгар уборщицанан үлэлээтилэр диэн үлэ киниискэлээх бүтэрэммит, надбавкабыт, үлэбит ыстааһа уонна хамнаспыт мунньуллан, олохпутугар төһүү күүс буолбута.
Ону тэҥэ кинигэни умсугуйан ааҕарга, баайарга үөрэппитэ. Кэргэн, ийэ, эбээ буоларга бэлэмнээбит эбит. Евдокия Яковлевнабытын ийэттэн атыннык санаабаппыт.
Симон Бойнов, милиция полковнига, милиция туйгуна:
—Мин интэринээккэ 6-с кылаастан олорбутум…
Чурапчыга Ньурба Аканатын интэринээтиттэн 8-с кылааска үөрэнэ, дьарыктана кэлбитим.
Интэринээккэ олорор оҕолорго иитээччилэрбит, повардарбыт, завхозтарбыт..,
биһигини киһи буоларга такайбыт үтүө дьоммут буолаллар. Кинилэргэ махталым муҥура суох. Оттон воспитательбит Евдокия Яковлевна биһиэхэ ийэбитин солбуйбут истиҥ киһибит этэ.
Сааһыран баран саныыбын,
иитээччибит барахсан, сарсыарда туруоран, киэһэ утутан, манаан олорон уруок аахтаран, таҥаспыт ырааһын, халыҥын-чарааһын көрөн-истэн, ийэлэрбитин суохтаппатаҕа. Оннооҕор биирдэ аллараа Чурапчыга күрээн киирэн танцылаан кэлбиппитигэр, түүн биир чааска күүтэн олорор эбит этэ. Мөҕүллэр буоллубут, Бөтүрүөбүскэ этэрэ буолуо диэн куттаныы бөҕөтө… Ону хата, “бу уолаттар бачча ыраахха, бу тымныыга бачыыҥканан тоҥмотугут,
атаххыт үлүйбэтэ дуо”, — дии турара харахпар бу көстөр…
Билигин саныыбын ээ, биһиги иитээччилэрбит, учууталларбыт, тириэньэрдэрбит бу ыраах атын сиртэн сылдьар оҕолор этэҥҥэ буоларбыт туһугар үлэ чааһа диэн суох, күнүстэри-түүннэри биһиги киһи буоларбыт туһугар
кыһаллан үлэлээннэр, Интэринээт-оскуолабыт аар саарга аатырдаҕа.
Олохпут кинилэр алгыстарынан ситиһиилэнэн,
үлэһит, ыал буолан дьоллоннохпут!
Мин тириэньэрбэр Дмитрий Петровичка,
иитээччибэр Евдокия Яковлевнаҕа,
кини кэргэнигэр Константин Сергеевичка, үгүс
биһиги кэмнээҕи үлэһиттэргэ Махталбын тыыннаахтарыгар эппэтэхпин диэн билигин да хомойобун…
Николай Жирков, РФ уопсай үөрэхтээһинин бочуоттаах үлэһитэ, Макаренко аатынан «Педагогикаҕа килбиэнин иһин» мэтээл кавалера:
—Куоркун хамаандатын ураты эйгэтигэр үөрэнэн-иитиллэн, өй-санаа өттүнэн сайдыбыт эбиппит биһиги көлүөнэ!
Михаил Друзьянов, ССРС спордун маастара, спорду тэрийээччи, краевед,
коллекционер:
—Үйэҕэ биирдэ кэлэр Улуу тириэньэр, кытаанах бэрээдэк, чэгиэн, чөл, чиэһинэй буолуу ирдэбиллээх кэлэктиибигэр уһаарыллыбыппыт.
Александра Семеновна Коркина, Д.П.Коркин кэргэнэ:
— Дмитрий Петрович соҕотох киһи кэлэктиибэ суох тугу да ситиспэтин билэрэ уонна оҕолоругар ону тоһоҕолоон өйдөтөрө.
Гея Дмитриевна Коркина,
Д.П.Коркин кыыһа,
үрдүк категориялаах учуутал:
—Аҕам дьону ытыктыырга, киһини сэнээбэт буоларга, кыаммакка-кыраҕа, кырдьаҕаска көмөлөһөргө үөрэтэрэ, онно бэйэтэ холобур буолара.
ХХХ
Д.П Коркин аатынан олимпийскай эрэллэри иитэр спортивнай оскуола-интэринээт үгүстэн биир үтүө үгэһинэн, сыл аайы бастыҥ выпускникка Е.Я.Барашкова аатынан бириэмийэни туттарыы буолар.
Бу бириэмийэни Евдокия Яковлевна оҕолоро, сиэннэрэ олохтообуттара. Кини баара эбитэ буоллар, быйыл 2020 сыл кулун тутарга 90 сааһын туолуохтаах этэ. Ийэлэрин, эбээлэрин үбүлүөйдээх сылыгар ыччаттара кинигэ бэлэмнээтилэр.
Сүрүн хаартыскаҕа: РСФСР үөрэҕириитин туйгуна Евдокия Яковлевна Барашкова.
Татьяна МАРКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru