«Бүппэт түбүктэн үп-харчы, тохтообот үлэттэн эт-ас кэлэрэ бэрт бөҕө буоллаҕа», – дэһэллэр кэтэх хаһаайыстыбаҕа сүөһү көрөөччүлэр. Ити оруннаах этии. Сүөһү көрөөччү төгүрүк сыл бүппэккэ түбүгүрэр, тохтообокко үлэлиир.
edersaas.ru
Билиҥҥи туругунан кэтэх хаһаайыстыбаҕа сыспай сиэллээҕи, ураа муостааҕы иитэр ыал ахсаана, кэлиҥҥи сылларга холоотоххо, элбээтэ эрээри, биир кэм. Ити эмиэ бу күн аайы «ол ыараата, бу ыарыйда, ол ыһылынна, ол албыннатта, бу сымыйалаата» диэн бөрүкүтэ суох сонуннарга холуйдахха, үтүө сонун буолар. Бу орто дойду олоҕун үлтү күлүмэхтэтэн дьон-сэргэ кэмэ суох элбэх мустан, ыҥырыа уйатыныы дыыгынас-күүгүнэс буолан, ытыллар-буккуллар кэмигэр куораттан тыаҕа көспүт киһи, ыал ахсаана үксээтэ. Дьон, төрүт дьарыгы өрө туттахпытына, туох да буккааһа (химията) суох аһылыгынан хааччыннахпытына, дьаҥтан-дьаһахтан көмүскэллээх буолар эбиппит диэни бигэтик өйдөөтө.
Сүөһүнү иитии – дьиэ кэргэн бөҕөргүүрүгэр тирэх
Ол курдук, быйыл сайын 22 ыал үрүҥ илгэни туттаран, дьиэ кэргэнигэр эбии үп-харчы киллэриннэ. Муҥутуур элбээбитэ күҥҥэ 800 лиитирэҕэ тириэрдэ сырыттылар.
Кинилэртэн биирдэстэрэ, Агафья, Валерий Черноградскайдар үүт туттарбыттара ыраатта. Валерий бэйэтин өйдүөҕүттэн хороҕор муостаах туһугар кыһаллыбыт, үлэлээбит, түбүгүрбүт киһи буолар. Ол да иһин буолуо, бука күн бүгүн да үүтү-аһы үрүлүтэ сүүрдэ, оттуу-мастыы сылдьар. Киниэхэ ытаһа буолан ыкса ылсан үлэлиир кэргэнэ Агафья холоонноох доҕорун өйөөн, өйдөөн, дьиэ-кэргэн сүөһү иитиитин иннин-кэннин, араас элбэх албастарын, өбүгэ саҕаттан кистэлэҥнэрин билэллэр. Быйылгы сылга кыстыыр отторун оттоон олороллор.
Флюра Тимербаевна, Георгий Семёнович Оконешниковтар эмиэ быйылгы кыстыкка бэлэмнэр, үүттэрин туттаран үп-харчы эбинэллэр.
Кэтэх хаһаайыстыбалаахтар бары даҕаны, «бэйэҕэр эрэллээх эрэ буоллаххына, бу үлэни кыайаҕын» диэн санаалаахтар. Оттон судаарыстыба өттүттэн көмө мөлтөһүөр диэн сыаналыыллар. Кэлин сылларга хата үүтү тутуу син сааһыланан, үүт туттарааччы саатар отун-маһын көрүнэригэр, күннээҕи олоҕор туттар харчыланар. Ол эрэн, көмө – субсидия, араас анал бырагыраамалар бааллара буоллар, бука элбиэхтэрэ эбитэ буолуо, сайдыыга, кэҥээһиҥҥэ барыахтар этэ. Сүөһүлээх киһи от биэрэ-биэрэ үүт эрэ ыыр буолбатаҕа биллэр. Үүт үрүлүйэ сүүрэригэр, эмис эт дэлэйэригэр үчүгэй усулуобуйа наада. Оттообут оккун сытыппакка-ымыппакка кыбыыны, далы булларарга тиэхиньикэ, бэнсиин, сэлээркэ уо.д.а. ирдэниллэр. Ити курдук, киһи ааҕан сиппэт күннээҕи түбүк, күнү-түүнү аахсыбакка үлэ наада. Ону ылбычча киһи кыайбат, тулуйбат.
Сүөһүнү, сылгыны тутар, көрөр дьоннор суруллубатах быраабыланан үгүс өттө дьиэ кэргэннэр, ол аата төрүт үгэспит дьиэ-кэргэн сайдыытыгар, үүнүүтүгэр, дьиэ кэргэн ис тутула бөҕөргүүрүгэр эмиэ улахан суолталаах.
Үлэ диэн баран муннукка ытаабыт дьон
Хатаска сүөһүлээх дьону көрөр эбит буоллахха, бары да эдэр-сэнэх эрдэхтэриттэн үлэ диэн баран муннукка ытаабыт дьон. Эдьиийдии-балыстыы Наталья, Тамара Нохсоровалар, кэргэннии Мария, Андрей Соболевтар, Александра, Леонид Евдокаровтар, Мария, Николай Сивцевтэр, Любовь, Спартак Окороковтар, Мария, Павел Дьяконовтар, Николай Петров, Татьяна, Константин Жирковтар, Евдокия, Николай Поповтар, Анна, Павел Пестеревтэр, Кирилл Дьячковскай, Клавдия, Филипп Охлопковтар, Валентина, Геннадий Ивановтар, Анна, Иннокентий Саввиновтар, Дария, Валентин Соровтар, Акулина, Дмитрий Андреевтар, Александра, Николай Осиповтар, Оксана, Егор Соболевтар, Лилия, Степан Ларионовтар, Вероника, Семён Петровтар, Клара, Егор Петровтар, Марианна, Руслан Кондратьевтар, Александра Павлова, Надежда, Виталий Алексеевтар, Матрёна, Иннокентий Сергеевтэр, Ольга, Дмитрий Никифоровтар, Валентина, Анатолий Никифоровтар, Анфиса, Пётр Гороховтар, Валентина, Михаил Павловтар, Варвара, Михаил Дьяконовтар, Елена, Федот Николаевтар уо.д.а.
Сорохтор үүттэрин туттарбакка, үүттэн тахсар уонунан араас аһы астааннар, үс-түөрт көлүөнэ дьоннорун хааччыйаллар. Ол эмиэ, биллэн турар, дьиэ кэргэн экэниэмикэтигэр төһүү күүс буоларын ааһан, доруобуйаҕа туһалааҕа мөккүөр буолбатах.
Бу күннэргэ өрөспүүбүлүкэ үөһээ салалтата таһаарбыт саҥа ыйаахтара, ыйыылара, быһаарыныылара олоххо киирдэҕинэ, кырдьыга даҕаны, интэриэс үөскүөн сөп. Онно көрдөххө, ыанньык сүөһүлээх киһи бойуоҕуруох курдук, сайдар, кэҥиир аартыкка тахсарыгар төһүү күүс баар буолуох курдук.
“Саха сирэ” хаһыакка, edersaas.ru саайтка анаан Наталия Руфова.