Куома Чааскын бэйэтинэн алҕаабыт бырааһа

Бөлөххө киир:

Олоҕун 60 сылын талан ылбыт идэтигэр, бар дьонугар, кинилэр кыһалҕаларын чэпчэтиигэ анаабыт киһи биһиги ортобутугар аҕыйаҕа буолуо. Үгүстэр үлэттэн-хамнастан, күннээҕи кыһалҕалартан сылайан, биэнсийэҕэ тахсалларын күүтэллэр, «кырдьар сааспар сынньаныам» диэн ыра санаа оҥостоллор. Онтон Екатерина Романовна Рахлеева сарсыарда аайы үлэтигэр бырааһынньыкка барар курдук тиэтэйэр.

«Мин дьоҥҥо көмөлөһөрбүттэн астынабын, үтүөнү оҥоруу миэхэ күүһү-сэниэни биэрэр уонна эрчими эбэр. Тугу да гыммакка дьыбааҥҥа таах сыттахха, ыарыыҥ барыта көбөр, сүһүөхтэриҥ дьаралыйаллар. Оттон киһи элбэхтик хаамар, үлэлиир, уопсастыбаҕа туһаны аҕалар буоллаҕына, өссө да уһуннук олоруоххун баҕараҕын», – бүгүҥҥү сэһэргэһээччим санаатын үллэстэр.

Екатерина Романовна олоҕо чэпчэкитэ суох этэ. Кини икки саастааҕар, Сталин саҕанааҕы репрессия үгэннээн турдаҕына, аҕата холкуос баайыттан биирдии ытыс бурдугу тулаайахтарга түҥэтэн, дьиэ кэргэниттэн арахсар тыйыс дьылҕаламмыта. Ийэтэ барахсан сэрии ыар сылларыгар биэс оҕотун бэйэтэ иитэргэ күһэллибитэ. Кырачаан Катяны оскуолаҕа «тороскуус кыыһа» дии-дии сирэй-харах анньаллара, ыыстыыллара. Ол гынан баран, булгуруйбат санаатын күүһүнэн дьон ортотугар сылдьары, медицинскэй сиэстэрэ, акушерка, онтон терапевт-быраас идэтин ылары ситиспитэ.

Дьиэ кэргэниттэн үс бииргэ төрөөбүт кыыс эмчит идэтин талбыта. Рахлеевтар эмчит династияларын уопсай ыстаастара 500 сылтан таҕыста. Екатерина Романовна идэтин кини уола, м.н.к., ХИФУ Медицина институтун доцена, СӨ үөрэҕириитин туйгуна, үрдүк категориялаах терапевт-быраас Александр Порфирьевич Слепцов салҕыыр.

Дьону үтүөрдэр күүс

Екатерина Рахлеева 1936 с. Таатта улууһун Уолба с. төрөөбүтэ. Кини ытыктыыр биир дойдулааҕа, норуокка киэҥник биллэр уонна талааннаах эмчит Фома Чашкин алгыһын ылбыта. «Эн сырдык дууһалааххын, ыраас сүрэхтээххин, дьону эмтээн үтүөрдэр дьоҕурдааххын», – диэн ытык кырдьаҕас үтүө санаатын тириэрдибитэ.

Екатерина Романовна Томпо оройуонун уустук усулуобуйатыгар төрүүллэрэ бу кэлбит дьахталларга сатыы, мотуордаах тыынан, атынан айаннаан тиийэрэ уонна күн сиригэр саҥа киһиэхэ күн сирин олоҕун бэлэхтиирэ. Кинини хаһан баҕарар күнүстэри-түүннэри ыҥыраллара. Бэл, сотору кэлиэхтээх үөрүүттэн эбэтэр долгуйууттан аһыы утаҕы испит эр дьон эмчити ыҥыра кэллэхтэринэ, кинилэри кытары мотуордаах оҥочоҕо да олорсорго күһэллэрэ, олоҕун толук уурара.

«Мин ыарыһах миэхэ кэлиэн иннинэ куруук кинини ыраахтан билэбин, кинини туох долгутарын таайабын. Хараҕыттан, хаамарыттан, туттарыттан-хаптарыттан сэрэйэбин. Мин быһаарбыт ыарыым үксүгэр УЗИ түмүгүн кытта сөп түбэһэр», – диэн Екатерина Романовна истиҥник мичээрдиир.

«Биирдэ Аҕа дойду Улуу сэриитин кэннинээҕи сылларга сэллиги эмтиир диспансерга 12 саастаах оҕо өлбүтэ. Мин кырачаан киһи көмүскэс көрдөөбүт харахтарын хаһан да умнубаппын. Оччолорго хайдах эмтиири билэрбит эбитэ буоллар, быыһыахтаах этибит. Бу хомолтолоох түгэнтэн сылтаан, мин Дьокуускайга үрдүк медицинскэй үөрэҕи баһылыырым наадатын бигэтик өйдөөбүтүм», – диэн сэһэргэһээччим оччотооҕу ыар сыллары санаан кэлэр.

Ити кэмҥэ эдэркээн фельдшер дьону, чуолаан оҕолору, хайаан да эмтээн быыһыырга бэйэтигэр андаҕар бэриммитэ.

Үрүҥ халааттаах аанньал кинини үөрэппит, иккис ийэтин кэриэтэ буолбут киһинэн Валерия Александровна Раданы ааттыыр. Сэллиги эмтиир балыыһа оччотооҕу кылаабынай бырааһа эдэр кыыһы Кыһыл кириэс уопсастыбатын медицинскэй сиэстэрэлэрин кууруһугар, онтон медицинскэй училищеҕа уонна СГУ факультетыгар үөрэттэрэ ыыппыта. Бу сыллар тухары устудьуонка кыыһы үп-харчы да өттүнэн өйөөрү, сытар балыыһаларга араас быстах үлэҕэ ыҥырара. Үтүө санаалаах Валерия Радан көмөтүнэн кыыс үөрэҕи бүтэрбитэ уонна терапевт-быраас буолбута. Тута ыарыһахтар билиниилэрин уонна ытыктабылларын ылбыта.

60 сыл тухары биир идэҕэ

Екатерина Рахлеева СГУ медицинскэй факультетын бүтэрэн баран, 27 сыл Дьокуускай куорат 3 №-дээх поликлиникатыгар биир учаастакка терапевынан үлэлээбитэ. Ыарыһахтарын уонна кинилэр дьиэ кэргэттэрин барыларын көрөн билэрэ. Сайсаар оройуонугар хаартан-самыыртан иҥнибэккэ, түүннэри-күннэри ыарыһахтарыгар тиийэрэ. Бэл, ытырыыктарынан биллэр ыттар кини кэллэҕинэ, чуумпуран хаалаллара. Киһи кыайан тиийбэт аадырыстарын киниэхэ эрэ хааллараллара. Тоҕо диэтэххэ, Е.Рахлеева бүтэһик ыҥырыыга тиийбэккэ уонна ыарыһаҕы көрбөккө эрэ дьиэтигэр барбатын билэллэрэ. Кини Сайсары уокуругун хас биирдии чааһынай дьиэтигэр тиийэрэ, наада буоллаҕына, үрдүк олбуордары да нөҥүөлээн, мичээрдээбитинэн дьиэ киирэн кэлэрэ.

Билигин даҕаны үтүө санаалаах эмчити чугастааҕы ыаллара, аймахтара ыҥыра тураллар. «Мин дьоҥҥо көмөлөһөртөн дьоллонобун, кимиэхэ да көмөҕө аккаастаабаппын», – диэн 80 сааһын аһарбыт ытык киһи сэһэргиир.

Хаппырыыс, наар мөккүөргэ тииһэр ыарыһахтары терапевтар ылыахтарын баҕарбаттара эмиэ баар буолара. Оннук дьону ханнык баҕарар балаһыанньаттан тахсар, биир тылы сатаан булар Рахлееваҕа «атаараллара». «Мин дьону кытары иирсибэппин, үҥсэргииллэрин, этинэллэрин тулуйан истэбин. Төһө кыайарбынан көмөлөһөбүн, ыксаабакка аа-дьуо кэпсэтэбин, оччоҕо ханнык баҕарар иирсээн быһаарыллар», – диэн истиҥник мичээрдиир.

Куорат «бастыҥ терапева»

Екатерина Рахлеева «Бастыҥ терапевт» диэн куораттааҕы куонкуруска кыттара уонна бастакы бочуоттаах миэстэлэри ылара. Ол да иһин, күн бүгүҥҥэ диэри дьаныардаах үлэтинэн ыарыһахтар тапталларын уонна билиниилэрин ылар.

Ыраас киһи ыраас эйгэтэ

Дьокуускайдааҕы индустриальнай-педагогическай колледж медицинскэй пууна мэлдьи ыраас, чуумпу, нус-хас эйгэлээх. Бу эйгэ хаһаайкатынан номнуо 20 сыл үлэлиир сэбиэдиссэй Екатерина Рахлеева буолар.

Хас биирдии устудьуон картотеката долбуурдарга кичэллээхтик ууруллаллар. Быһыы национальнай халандаарынан устудьуоннарга быһыы биэрэллэр, сыстыганнаах ыарыылартан сэрэтэллэр. Сотору-сотору ыарыһахха бастакы көмөнү оҥорорго, тус гигиенаны уонна чөл олоҕу тутуһарга лиэксийэлэри, бэсиэдэлэри оҥороллор. Устудьуоннар үлэ быраактыкатыгар барыахтарын иннинэ доруобуйаларын көрдөрөллөр. Онон кинилэр доруобуйалара эрэллээх илиигэ баар.

Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru уонна Марианна ТЫРТЫКОВА суруйуулара. 

Кини эдэр эмчиттэргэ сүбэлэрэ:

Дьону кытары иирсимэ, үтүө санаанан сыһыаннас, ыарыһахтарга ханнык баҕарар балаһыанньаҕа көмөлөс. Тоҕо диэтэххэ, кинилэр балыыһаҕа көмө көрдөөн кэлэллэр.

— Туругас-олоругас, сыыдам сырыылаах буол. Бу хаачыстыбалар идэҕэр дьоҕургун сэргэ, доруобуйа харыстабылыгар бэйэҥ кылааккын киллэрэргэр көмөлөһүөхтэрэ.

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0