Дьокуускай куоракка Космонавтика күнүгэр, муус устар 12-гэр, Юрий Гагарин аатынан Култуура уонна аныгы ускуустуба киинэ аһыллыаҕа. Манна 500 миэстэлээх киинэ, кэнсиэр көрөр улахан саала, Авиация быыстапката аанын тэлэччи арыйыаҕа. «ВИС» тутуу хампаанньатыгар киирэр “Газэнергомонтаж” саҥа киин ис-тас үлэтин бүтэрэн, иистэнэр массыынатыгар, кафе, куукуна тэрилигэр тиийэ барытын бэлэмнээн, күлүүһү үөрүүлээх быһыыга-майгыга туттарыаҕа.
Олохтоохтор кэпсииллэринэн, Ю.А. Гагарин аатынан Култуура киинэ ааспыт үйэ 50-ус сылларыгар тутуллубута 1990-ус сылларга тыастаах-уустаах эрэстэрээн буолан ньиргийэ сылдьыбыта. 2000 сылларга “Космос” киинэ тыйаатыра баара. Кэлин эргэ таас тутуу эркинэ хайа баран, биир өттө сууллан түһэн, 2016 сыллаахха көтүрбүттэрэ. Ол миэстэтигэр саҥа дыбарыаһы тутан таһаардылар.
Мин ааспыт нэдиэлэҕэ тутааччылар Култуура киинин үлэһиттэригэр анаан үлэ хаамыытын билиһиннэрэр экскурсияларыгар бара сырыттым. Саҥа дыбарыас ыраахтан килэйэн-халайан көстөр, тыйаатыр таҥас ыйыыр сиртэн саҕаланар диэн өс хоһоонун курдук, киирээти кытта гардероб баар. Ол кэтэх өттүгэр үлэһиттэр куруһуок ыытар, дьарыктанар хосторо былааннаммыт. Кирилиэһинэн үөһэ таҕыстахха, киэҥ-куоҥ фойе, салгыы 500 киһи биирдэ батар быыстапкалыыр хос аһыллар.
Үһүс этээскэ античнай амфитеатрга майгынныыр киинэ, кэнсиэр көрдөрөр саала улахана, үрдүгэ киһини сөхтөрөр. Бастакы уонна бүтэһик эрээт үрдүгэ 8 миэтэрэттэн тахса арыттаах. Онон инники олорор дьон төбөлөрө мэһэйдээбэт.
Дьон сынньанарыгар бэрт табыгастаах усулуобуйа тэриллибит. Түөрт этээстээх Култуура уонна ускуустуба киинигэр баһаарынай ирдэбил быһыытынан, хас да лиип, кирилиэс оҥоһуллубут, доруобуйаларынан хааччахтаах дьон киирэрэ-тахсара эмиэ былааннаммыт. Саамай үчүгэйэ — таҕыстыҥ да, оптуобус тохтобула бу турар.
Күн бүгүн тутуу үлэтэ түмүктүүр чааһыгар тиийэн, үлэһиттэр инженернэй ситими холбуу сылдьаллар, бу күннэргэ быылын сууйан-сотон, миэбэллэри туруоруохтара, фудкорт (кофе иһэр, аһыыр сири) тэрийиэхтэрэ.
Куорат баһылыга Сардаана Авксентьева Гагаринскай уокурукка уонна чугастааҕы эргин олорор дьон, ордук ыччат, оҕолор саҥа тутуллубут кииҥҥэ кэлэн, кэрэ эйгэтигэр кыттыһан, ускуустубаҕа уһуйуллан, күннээҕи олохторо сэргэхсийиэ диэн бэлиэтиир. Кинилэргэ анаан дьиэлэриттэн чугас араас интэриэһинэй куруһуоктар, киинэ, кэнсиэр, быыстапка тэриллэн, аныгы култуура хаачыстыбалаах өҥөтүнэн хааччыллыахтара.
Саҥа салайааччы
Евдокия Винокурова, культурология билимин хандьыдаата, СӨ култууратын туйгуна бу соторутааҕыта, олунньу 6 күнүгэр Юрий Гагарин аатынан Култуура уонна аныгы ускуустуба киинин дириэктэринэн ананна. Бу иннинэ Евдокия Петровна Арктикатааҕы култуура уонна ускуустуба институтугар дассыанынан үлэлээбитэ. Култуура менеджменигэр, маркетиныгар, социальнай-култуурунай хайысхатыгар, бу эйгэҕэ хаачыстыба туругар баай уопуттаах.
«Маннык улахан култуура уораҕайын үлэлэтэргэ бастыҥ уопуту туһанан, дьон сөбүлээн сылдьар, сайдар, сэргэхсийэр, кэрэ эйгэтигэр кыттыһар киинин тэрийиэхпитин баҕарабыт. Хореографияны, муусуканы ситимниир ыччат тыйаатырын, эстраднай гитара, вокал бөлөхтөрүн үлэлэтиэхпит, артыыстар устуудьуйаларын кэҥэтиэхпит. Аныгы үйэ ирдэбилинэн, үлэбитин сыыппараҕа көһөрөн, өр кэмнээх бырайыак быһыытынан, Гагаринскай уокурук олохтоохторун туһунан кылгас киинэ устар санаалаахпыт, кинилэри бэйэлэрин эмиэ кытыннарыахпыт.
Ону таһынан, 11 иистэнэр массыыналаах дьахтар коворкинг-киинэ, интэриэстэринэн кулууп аһыллыаҕа. Оҕолорун куруһуокка аҕалбыт ийэлэр таах олорбокко, бириэмэлэрин туһалаахтык атаарыахтара, иис ньыматыгар үөрэниэхтэрэ, сатабылларын сайыннарыахтара. Итиэннэ олохтоохтор остуол оонньуутугар түмсүөхтэрэ, кыраадыстаах утаҕа суох антикафеҕа сылдьыахтара, сытыы булугас өйү ирдиир интеллектуальнай оонньууларга кыттыахтара.
Ыаллыы сытар икки оскуола оҕолоро араас куруһуоктарга сөбүлээн дьарыктаналларын туһугар табыгастаах усулуобуйаны, доҕордуу сылаас эйгэни тэрийиэхпит», — диэн былааннарын билиһиннэрдэ.
Кэнсиэр көрдөрөр саалаҕа филармонияттан, Опера уонна балет, эстрада тыйаатырыттан артыыстар кэлэн Гагаринскай уокурук олохтоохторугар дьоро киэһэлэри бэлэхтиэхтэрэ диэн эрэнэллэр.
Куоракка саамай улахан киинэ тыйаатыра
Куорат биир улахан киинэ тыйаатырыгар Үрүҥ Күөл, Марха, Сатал, Тулагы, Сыырдаах олохтоохторо сылдьыахтара. Уокурук олохтоохторун интэриэһин, кинилэр санааларын учуоттаан туран, Култуура киинэ үлэтин аттарыаҕа. Аныгы олох сиэринэн мультимедийнэй, тематическай быыстапкалар ыытыллыахтара, устуоруйаны кэпсииргэ аһаҕас уруоктар буолуохтарын сөп. Хореографияҕа ыччат аныгы хамсаныытыгар, бальнай үҥкүүгэ араас саастаах дьону уһуйуохтара.
Күн бүгүн Култуура киинэ биэс эрэ үлэһиттээх. Уус-уран салайааччы Анна Еремеева, хормейстер Татьяна Бомбина, балетмейстер Николай Свешников, режиссер Александр Желобцов, кулууптары тэрийээччи Вера Семенова. Култуура киинин саҥа уораҕайыгар саҥа кэлэктиип таҥыллыахтаах.
Үйэ аҥаара турбут эргэ кулууп көтүрүллэн, судаарыстыбаннай-чааһынай партнерство хайысхатынан Ускуустуба саҥа уораҕайа тутуллан, Гагаринскай уокурук уонна Дьокуускай куорат култуурунай олоҕун сэргэхситиэ, умнуллубат дьоро киэһэлэри бэлэхтиэ турдаҕа.
Санаалар:
4 этээстээх, 5,5 тыһыынча м2 иэннээх дыбарыас
Артем Артемьев, “Газэнергомонтаж” Дьокуускайдааҕы салаатын начаалынньыгын солбуйааччы:
—«ВИС» хампаанньа иһинэн “Газэнергомонтаж” 2015 сыл бүтэһигэр Дьокуускайга 15 социальнай эбийиэги тутарга сөбүлэһии түһэрсибитэ. Ол иһигэр 5,5 тыһыынча м2 иэннээх түөрт этээстээх Юрий Гагарин аатынан Култуура уонна аныгы ускуустуба киинэ тутулунна. Манна бастакы этээскэ – гардероб, фудкорт, иккискэ – 500 киһи батар универсальнай киэҥ хайысхалаах киин, үһүскэ – 500 миэстэлээх киинэ, кэнсиэр көрөр саала баар. Эбийиэги 2016 сыллаахха бырайыактаабыппыт, ыйыллыбыт болдьоҕун быһыытынан, 2019 сыл бүтүүтэ тутан бүтэрдибит. Билигин миэбэлин туруора сылдьабыт.
Саала хайа баҕарар уһугуттан сыана үчүгэйдик көстүөҕэ
Артем Сафонов, “Газэнергомонтаж” тутууну хонтуруоллуур инженерэ:
—Эбийиэги икки сыл туттубут, билигин ис эркинин силигин ситэрэн, инженернэй ситимин холбоон эрэбит. Манна иистэнэр, таҥас сууйар хостор, ыскылааттар баар буолуохтара, Аэропуортан авиация быыстапкатын көһөрүөхтэрэ. Куоракка уонна өрөспүүбүлүкэҕэ саамай улахан киинэ тыйаатыра аһыллыаҕа, ону сэргэ кэнсиэр көрдөрүөхтэрэ. Кириэһилэлэр икки арыттара 1,1 миэтэрэ, саала хайа баҕарар уһугуттан сыана үчүгэйдик көстөр. Эрээт ахсын муоста 50 см үрдээн иһэр, онон инники олорооччулар төбөлөрө мэһэйдиэ суоҕа. Ол курдук бастакы уонна бүтэһик эрээт үрдүгэ 8,7 миэтэрэ арыттаах.
Култуура киинин кафеларын ас астыыр, фруктаттан утах, кофе бэлэмниир тэрилинэн, итиэннэ иистэнэр, таҥас сууйар, куурдар массыынан толору хааччыйыахпыт.
Ону таһынан, Дьокуускайга 203 микро-оройуоҥҥа оҕо уһуйаанын, Бэс Чагдаҕа Аан дойдутааҕы Арктическай оскуоланы тутан бүтэрэн эрэбит. Ол иннинэ 203 микро-оройуоҥҥа Оҕо ускуустубатын оскуолатын, «Smart» бибилэтиэкэни, Айыы кыһата оскуоланы уонна “Светик-семицветик” оҕо уһуйаанын үлэҕэ киллэрбиппит. Бу эбийиэктэри СӨ бырабыыталыстыбатын уонна Дьокуускай куорат дьаһалтатын сакааһынан «ВИС» хампаанньа үбүлээн туттарар.
Үтүө үгэстэрдээх авиатордар кулууптара
Анна Еремеева, Юрий Гагарин аатынан Култуура киинин уус-уран салайааччыта:
— Куосумас куйаарын киһи аймахтан бастакынан баһылаабыт Юрий Гагарин аатын Авиатордар кулууптарыгар 1961 сыллаахха иҥэрбиттэрэ. Уос номоҕор киирбит Култуура киинин нөҥүө салгын тырааныспарын, Гагаринскай уокурук хас да көлүөнэ үлэһиттэрэ ааспыттара. Ырыа-үҥкүү бастакы ансаамбыллара манна төрүттэммиттэрэ.
Култуура киинин үтүө үгэстэрин олохтуурга СӨ култууратын туйгуна, үтүөлээх үлэһитэ Борис Корниенко дьоһун кылаатын киллэрбитэ, кини манна 1982-2013 сылларга хормейстерынан үлэлээбитэ. Кини тэрийбит «Сокол», «Россияночка» норуот ансаамбыллара 1990 сыллаахха «Казактар хордарыгар» кубулуйбута.
1990-ус сылларга «Буревестник» диэн ансаамбыл биллэ сылдьыбыта, онно «Полярные авиалинии» авиахампаанньа генеральнай дириэктэрэ Александр Тарасов бэйэтин кэмигэр ыллыыра, салайааччынан Марина Силкина үлэлээн ааспыта. Култуура киинэ уокурук дьоно эрэ буолбакка, куораттан да кэлэн сөбүлээн сынньанар, мустар сирдэрин быһыытынан биллэр.
Николай Свешников салайааччылаах «Забавушка», «Оникс» үҥкүү ансаамбыллара, Татьяна Бомбина салайааччылаах «Синегорье» вокальнай ансаамбыл куорат уонна өрөспүүбүлүкэ күрэхтэригэр, бэстибээллэргэ ситиһиилээхтик кытталлар. Уруһуй куруһуогун иитиллээччилэрэ аан дойду таһымыгар араас күрэхтэһиилэргэ бириистээх миэстэҕэ тиксэллэр.
Устуоруйаны сэгэттэххэ…
Татьяна Бомбина, Юрий Гагарин аатынан Култуура киинин хормейстера:
—Кулууппут эргэ дьиэтигэр докумуоннары хомуйа сылдьан, көтүрүллүбүт таас дьиэни өссө 1941 сыллаахха туппуттарын туһунан устуоруйа саһарбыт илиистэрин булан ылбыппыт. Ол иннинэ киһи барыта 1961 сыллаах тутуу дии сылдьыбыта.
Маҥнайгы сылларга кулуупка лүөччүктэр пуолкалара дьарыктанара. Таайым кэпсииринэн, аэропуортан куоракка диэри биир эрэ оптуобус сырыыта баара, бу эргин авиатордар дьиэ кэргэттэрэ олороро, бары бэйэ-бэйэлэрин билсэр этилэр. Култуура киинигэр урукку сылларга бибилэтиэкэ, Гагаринскай уокурук управата баара.
Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ», edersaas.ru
Мария Васильева СИА хаартыскаҕа түһэриилэрэ