Соторутааҕыта Дьокуускайга Алексей Елисеевич Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүтэ 140 сылын бэлиэтээһин түмүктүүр тэрээһиннэрэ ыытылыннылар. Ол курдук, үбүлүөйү тэрийэн ыытыыга бырабыыталыстыбаннай хамыыһыйа уонна “Өксөкүлээх эргимтэтэ” өрөспүүбүлүкэтээҕи уопсастыбаннай тэрилтэ көҕүлээһиннэринэн, ахсынньы 3 күнүгэр “А.Е.Кулаковскай эргимтэтин духуобунай нэһилиэстибэтэ” култуурунай-сырдатар бырайыак чэрчитинэн тахсыбыт саҥа кинигэлэри сүрэхтээһин, ахсынньы 4 күнүгэр А.Е.Кулаковскай пааматынньыгар тыыннаах сибэкки дьөрбөлөрүн ууруу, “Сахамедиа” медиа-кииҥҥэ “Өксөкүлээх Өлөксөй оҕону иитиигэ уонна үөрэтиигэ философията” төгүрүк остуол уонна Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатырыгар Өксөкүлээх Өлөксөй 140 сылын түмүктүүр дьоһуннаах тэрээһин ыытылыннылар.
“Өксөкүлээх Өлөксөй оҕону иитиигэ уонна үөрэтиигэ философията” төгүрүк остуолга кэпсэтиини “Өксөкүлээх эргимтэтэ” өрөспүүбүлүкэтээҕи уопсастыбаннай тэрилтэ бэрэссэдээтэлэ, “Саха сирэ” хаһыат кылаабынай эрэдээктэрэ Прокопий Петрович Бубякин иилээн-саҕалаан ыытта.
Тэрээһиҥҥэ 73 киһи кыттыыны ылла: Өксөкүлээх Өлөксөй сиэнэ Раиса Реасовна Кулаковская, СӨ Наукаларын академиятын, СӨ Үөрэҕин министиэристибэтин, М.К. Аммосов аатынан ХИФУ, Мэҥэ-Хаҥалас Павловскай орто оскуолатын, Таатта, Чурапчы, Өймөкөөн, Ленскэй, Хаҥалас, Нам, Амма улуустарын, Дьокуускай куорат, Хатас, Жатай оскуолаларын бэрэстэбиитэллэрэ, оҕо уһуйааннарын, мусуой, култуура үлэһиттэрэ, суруналыыстар.
Прокопий Бубякин:
— “Өксөкүлээх эргимтэтэ” уопсастыбаннай тэрилтэ аатыттан, сахабыт норуотун сарсыҥҥытыгар кыһаллар, духуобунай лиидэрбит Алексей Елисеевич Кулаковскай-Өксөкүлээх Өлөксөй баай нэһилиэстибэтин үөрэтэр-чинчийэр, тарҕатар манна мустубут бар дьоммутугар эҕэрдэ буолуохтун! Быйыл, Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүтэ 140 сылынан биһиги “Өксөкүлээх эргимтэтэ” уопсастыбаннай тэрилтэбит үгүс үлэни ыытта. Ол курдук, “Үс кут — Үс сэргэ” бырайыакпытынан Саха сирин улуустарынан элбэхтик айаннаатыбыт, эспэдииссийэлэргэ сырыттыбыт, дьону-сэргэни кытта көрүстүбүт, “А.Е.Кулаковскай эргимтэтин духуобунай нэһилиэстибэтэ” култуурунай-сырдатар бырайыак чэрчитинэн 2 саҥа кинигэ күн сирин көрдө, ол сүрэхтэниитэ “Россия —Моя история” мультимедийнэй паркаҕа буолла. Бүгүн бу “төгүрүк остуол” тула сэһэргэһиигэ муһуннубут. Билигин мин тылы, бастатан туран, Мэҥэ-Хаҥалас улууһун Павловскай орто оскуолатын кэлэктиибигэр биэрэбин. Бу Павловскай оскуолатын көҕүлээһининэн, оскуола эрэ буолбакка, нэһилиэк барыта 20-чэ сыл устата Өксөкүлээх Өлөксөй үөрэҕинэн салайтаран, Өксөкүлээхтии олорон кэллэ!
Вера Аркадьевна Тимофеева — Мэҥэ Хаҥалас улууһун Үөрэххэ управлениетын начаалынньыгын солбуйааччы:
—Павловскай оскуолатын кэлэктиибэ, этиллибитин курдук, сүүрбэ сыл анараа өттүгэр бу кэскиллээх үлэтин саҕалаабыта. Күүскэ ылсан, систиэмэлээхтик, хорутан дьарыктаналлар. Үлэлэрин ньыматын, технологиятын түмэн кинигэ оҥорбуттарын бүгүн эһиэхэ көрдөрүөхтэрэ, манна барытын алта түһүмэҕинэн арааран, чопчу суруйбуттар. Кинилэр оскуолаттан салгыы нэһилиэк уонна улуус таһымыгар тахсыбыттара хайҕабыллаах. Өксөкүлээх Өлөксөй Интеллигенцияҕа суругун идиэйэлэрэ олоххо сөпкө туттулланнар, холобура, күн бүгүн биһиги улууспутугар 7 агро-хайысхалаах оскуола үлэлиир. Итиэннэ, идэни биэрэр оскуолалар баар буолуохтаахтар диэн Өксөкүлээх санаатынан салайтаран, улууспутугар идэни биэриигэ 6 оскуола үлэлии-хамсыы олорор. Үөрэх үлэһиттэрин Атырдьах ыйынааҕы сүбэ мунньахтарын резолюциятынан, “Иитии концепциятын” оҥорууга билигин өрөспүүбүлүкэ барыта үлэлии сылдьар. Соторутааҕыта биһиги бу боппуруоска улууспут 31 нэһилиэгин баһылыктарын, активын түмэн сүбэлэстибит. Бу “Иитии концепциятын” сүнньүнэн Павловскай орто оскуолатын, нэһилиэгин бырайыага киириэҕэ.
Бырайыагы аан бастаан саҕалаабыт киһинэн бастыҥ педагог, үлэ бэтэрээнэ Галина Васильевна Егорова буолар, билигин оскуола дириэктэрэ Валерий Валерьевич Петров, үөрэх-методическай үлэҕэ дириэктэри солбуйааччылар Светлана Дмитриевналаах, Сардаана Егоровналаах, үлэ хайысхатын күүскэ тутан, салгыы ситиһиилээхтик баран иһэллэр. Оскуола өрөспүүбүлүкэтээҕи да, федеральнай да экспериментальнай былассаакка быһыытынан таһаарыылаахтык үлэлээн кэллэ. Павловскайдар сөптөөх суолунан, технологиянан баран иһэллэрин олох бэйэтэ дакаастаата.
Николай Гаврильевич Федоров, нэһилиэк баһылыга:
— Мин Павловскай орто оскуолатын 1999 сыллаахха бүтэрбитим. Оскуолабытыгар Кулаковскай ааҕыылара олус көхтөөхтүк ыытыллаллара. Нэһилиэкпитигэр Өксөкүлээҕинэн иитии, үөрэтии, ити курдук, саҕаламмыта сүүрбэччэ сыл буолла. Өксөкүлээх “Оттоку олук алгыһа” айымньытынан – бу Улуу киһибит этиитин ылынан, ону тутуһан аны да сырыттарбыт… Саха киһитигэр ортотунан сылдьыы диэн өйдөбүл баар. Саха толкуйа оннук. Ол —этэҥҥэ сылдьыы диэн аатырар. Бу үөрэх нэһилиэк олоҕор, дьонугар төһүү күүс буолла. Холобур, нэһилиэнньэбит 2005 сылтан 500 киһинэн улаатта. Сүүрбэ үс уопсастыбаннай тэрилтэ, сүүс уон сэттэ ИП баар буолла. Дьон көхтөөх. Сэтинньи 25 күнүгэр нэһилиэкпитигэр улахан тэрээһин буолла, онно Өксөкүлээх Өлөксөй айымньыларыгар, кини үөрэҕэр тирэҕирэн, сүүстэн тахса дакылаат оҥоһулунна, оскуолаҕа аһаҕас уруоктар, кылаас чаастара ыытылыннылар. Онон, Бырайыак ааптардарыгар, оскуола салалтатыгар махталбыт улахан.
Валерий Валерьевич Петров, В.Н. Оконешников аатынан Павловскай орто оскуолатын дириэктэрэ:
— “Оскуола саргытын салайыы соргулаах суоллара” кинигэ күн сирин көрөн, үлэбит уопута тарҕанара олус кэрэхсэбиллээх. Ааптардар Галина Васильевнаҕа, Светлана Дмитриевнаҕа, Үөрэхтээһини сайыннарар уонна квалификацияны үрдэтэр институт эппиэттээх үлэһитигэр Василиса Романовна Шишигинаҕа уонна улууспут баһылыгар Николай Прокопьевич Старостиҥҥа махтал!
Павловскайга үлэлии кэлээт да, бу үлэ элбэх киһини түмэрин көрөн сөхпүтүм. Оҕотуттан-оҕонньоругар тиийэ сүбэнэн үлэлиибит. Аҥаардас, хортуоппуйу да хайдах үүннэриигэ араас түгэннэр бааллара. Биир ытык кырдьаҕас этиитин өйдөөн хаалбыппын. Кини киһи дьиҥнээхтик, сүрэҕин-быарын ууран үлэлээтэҕинэ, тугу барытын ситиһэр диир. Ол курдук, холобур, хортуоппуй саамай өлгөм үүнүүтүн, кыһамньытын уурдаҕына, көрүүтүн кыайдаҕына — дьон кураан дьылга ылар диэбитин умнубаппын.
Нэһилиэкпит өссө сайдар кэскиллээх. Гаас туорааһына, тимир суол кэлиитэ олоххо киирдилэр. Онон, ыччат олохсуйар.
Галина Васильевна Егорова, бырайыак ааптара:
— Саха тылын учууталынан 1978 сыллаахха кэлбитим. Бастаан 5-с, онтон салгыы 6-с, 7-с кылаастары үөрэппитим. Саха өркөн өйдөөҕө Өксөкүлээх Өлөксөй тиэмэтигэр дакылаат суруйбутум. Онтон салгыы интэриэһиргээн, үлэбин дириҥэтэн испитим. Биир идэлээхтэрбин көҕүлээн, өр сылларга дьарыктанныбыт. Өксөкүлээҕинэн иитии-үөрэтии, олоруу диэн — бу мин эрэ үлэм буолбатах, оскуола, нэһилиэк барыта үлэлээбитэ. Бу – өрөспүүбүлүкэ методистарын, ордук Василиса Романовна улахан көмөтүн түмүгэ. Салгыы Үөрэх министиэристибэтэ экспериментальнай былассаакка оҥорбута. Өксөкүлээх Өлөксөй айымньыларын сүүрбэччэ араас формаҕа кубулутан, оҕолорго тиэрдиэхпит диэн… биллиилээх педагогтары кытта сүбэнэн үлэлээбиппит. Онон, Феодосия Васильевнаҕа улахан махтал!
Бу отучча сыл тухары Раиса Реасовнаттан саҕалаан, Өксөкүлээх оҕолоро-сиэннэрэ бары сырыттылар. Уопсайа үс кинигэ таҕыста, ону барытын түмэн, холбоон, саҥа кинигэ оҥорон таһаарбыт киһи диэн баҕа санаалаахпын.
Светлана Дмитриевна Пудова, учуутал:
—Биһиги сүүрбэччэ буолан, хамаанданан кэллибит. Киириигэ тест тарҕаппыппыт, ону баһаалыста таһаараҥҥыт, толороргутугар көрдөһөбүт.
Киһи дьон ортотугар сылдьар, дьон сыанабылын ылар, онон, бэйэбитин эмиэ тургутунан көрүнэн, көннөрүнүөхпүтүн сөп эбит.
Биэс күлүүс тылы буллубут. Бүгүн бары идэлээх дьон олоробут. Туох аналлаахпытый? Холобур, учууталлар үөрэтэллэр… Өксөкүлээх Өлөксөй анал туһунан хайдах үөрэппит эбитий?
Киһи бастаан бэйэтин ыраастаныахтаах эбит, аны аттыгар баар дьонугар эмиэ илиитин уунуохтаах—көмөлөһүөхтээх. Бастаан бэйэтигэр, онтон үлэһитигэр.
Абырыыр буол диэбит. Билигин “философия позитивного мышления” диэн баар, ону Өксөкүлээх Өлөксөй “Сүбэ” диэн хоһоонугар суруйан хаалларбыт эбит. Дьэ, онон, тэҥнээн көрдөххө, араас идэлээх киһи, кини анала – дьоҥҥо көмөлөһүү эбит!
“Оттоку олук алгыһа” айымньы. Идеальнай киһи хайдах буолуохтааҕый? Эдэр дьоммутугар алгыс биэрэбит.
Билигин бу “Оттоку олук алгыһыттан” тахсыбыт, отучча ыйытыылаах тест баар. Ону көрүөҕүҥ…
Барашкова Жанна Федоровна, Чурапчы улууһун Бахсы орто оскуолатын учуутала:
— 2002 сыллаахха биир үөрэнээччибинээн, Өксөкүлээх “Оттоку олук алгыһа” айымньытын ылан, СӨ Конституциятын, РФ Конституциятын уонна “Всеобщая декларация прав человека” докумуону кытта тэҥнии тутан, ырытан көрбүппүт — букатын дэгиттэр, универсальнай моральнай кодекс тахсан кэлбитэ! Ол курдук муударай айымньы эбит! Киһи хайдах буолуохтааҕын бу мантан, бу хоһоонтон булуохха сөп!
(Үөрэнээччи Анна Протодьяконова “Байанай Алгыһын” ааҕан иһитиннэрэр).
“Кулаковскай ааҕыыларын” ыытарбытыгар Атос Реасович, Раиса Реасовна, Людмила Реасовна көмөлөспүттэрэ. Уханнык махтана саныыбыт. Өксөкүлээх Өлөксөй “Научные труды” кинигэтин үөрэх бырагырааматыгар киллэрэн олоробут, бу улахан көмө матырыйаал!
(Үөрэнээччи “Куоска” хоһоону ааҕар.“Сайын кэлиитэ” видеосюжет көрдөрүллэр).
Өксөкүлээх кыыһы-уолу аналынан иитиигэ анал бырайыак оҥорбута, ол сүнньүнэн “Сүүһүн туолбут эмээхсин ырыатын” уонна “Кыраһыабай кыыс” айымньыны ырыппыппыт. Оҕолор бэйэлэрэ түмүк оҥостоллор.
(Оҕолор эбэлэрин, эһэлэрин тустарынан, кинилэр туох идэлээхтэрин кэпсииллэр).
Үөрэнээччилэр түмүк оҥороллор. Киһи анала – үөрэнэн, сөптөөх идэни баһылаан, ыал буолан, үлэлээн-хамсаан, ньир-бааччы олоруу!
Прокопий Бубякин:
—Махтал! Павловскай оскуолата сүүрбэччэ сыллаах үлэтин билиһиннэрдэ. Онлайн-трансляцияҕа үлэлиибит, ол интернет-ситимигэр тахса турар.
Өксөкүлээх Өлөксөй сылын түмүгүнэн өссө тугу оҥоробут? Этиилэргитин баһаалыста киллэриҥ.
Феодосия Габышева, СӨ үөрэҕин миниистирин бастакы солбуйааччы:
— 2003 сыллаахха, Өксөкүлээх Өлөксөй 125 сыллаах үбүлүөйэ бэлиэтэнээтин кытта, үөрэх миниистиринэн кэлбитим. Записной киниискэбэр суруммуппун – “Ньуучча ньургунун кытта туруулаһар доҕор буол! Саха талыытын кытта саймайдаһар атас буол!”… Итинник, киһи сыалын туруорунарыгар кини айымьылара көмөлөһөллөр, ардыгар уустук, мунаарар кэмнэргэр өйөбүл буолаллар. Олус туһалаах. Биһиги, биир идэлээҕим Атос Реасовичтыын, Людмила Реасовналыын элбэхтик бииргэ алтыспыппыт. Былаан, баҕа санаа, оҥорор үлэ, биллэн турар, элбэх. Үчүгэйэ баар – эдэр ыччат иилэ хабан ылла, этиилээх тахсаллар. Бүгүн учууталлар, оҕолор Өксөкүлээх айымньыларын олус үчүгэйдик ырыттылар.
Биһиги билигин Норуоттар икки ардыларынааҕы Арктическай оскуоланы аһаары сылдьабыт. Саамай чыпчаала – норуоттар икки ардыларынааҕы таһымнаах үөрэҕи манна, Саха сиригэр олорон, оҕолорбутугар биэриэхпит. Кинилэр салгыы аан дойду 120-тэн тахса араас бастыҥ вузтарыгар киирэн үөрэниэхтээхтэр. Онно, иитии философиятыгар киллэрэргэ, Андрей Андреевич Мартынов олус үчүгэй этии киллэрбитэ, ол концепциябытын оҥорорбутугар бэрт көмөлөөх буолуоҕа. Иккиһинэн, “Арктика оҕолоро” норуоттар икки ардыларынааҕы бырайыак оҥорон, Ил Дархан таһымыгар көмүскээтибит. Үлэбитигэр Өксөкүлээх Өлөксөй киэҥ хайысхалаах үлэтинэн, айымньыларынан, санааларынан сирдэтинэбит. Салгыы күргүөмнээхтик үлэлиэҕиҥ! Павловскай орто оскуолатын кэлэктиибэ, энтузиаст, көхтөөх, инникигэ сыаллаах, дьулуурдаах дьон тугу баҕарар кыайалларын итэҕэттилэр. Барыгытыгар махтал!
Евдокия Поликарпова, ХИФУ профессора, филологическай наука доктора:
— Бары ытыктыыр киһибит, үгүспүт учууталбыт Василий Никитич Протодьяконов, Өксөкүлээх Өлөксөйү билиҥҥи олоххо сыһыаран көрөн үөрэтэр наада диэбитэ. Ол көстөр — Павловскай оскуолатын үлэтигэр. Учууталларга махтал! Хайдах курдук ыччаттары үөрэтэн таһаарбыппытый диэн киэн туттабыт! Биһиги, норуот, үтүө сирдьиттэрдээх буоламмыт, күөрэйэн тахса туруохпут! Сулуспут тахсан иһиэ! Түмсүүлээх буолуоҕуҥ!
Виталий Власов, Олоҥхо тыйаатырын дириэктэрэ:
— Алексей Кулаковскай, Реас Кулаковскай, Людмила Кулаковская үлэлэрин салгыыр далаһа хайдах уурабыт диэн санааҕа чопчу икки этиилээхпин. Маҥнайгыта, Өксөкүлээх Өлөксөй үөрэҕирии, култуура нөҥүө сайдыахпыт диэбитэ. Кини оҕолорго кэпсээннээх. Итиэннэ, 27 улуу айымньытын кылгас гына киэп-халыып оҥорон, систиэмэ, сомоҕо-домох оҥорон, оҕолорго кини өтө этиитин, тылын күүһүн, сирдьит — суолдьут буоларын, тиэрдиэхтээхпит. Ону дьоммут-сэргэбит барыта ааҕыаҕа.
Иккиһинэн, Өксөкүлээх Өлөксөй сиэнэ Людмила Реасовна Кулаковская, хомойуох иһин, биһиги кэккэбититтэн туораата, халлааммытыгар биир чаҕылхай сулус умулунна… Людмила Кулаковская үлэтин салгыы хайдах үйэтитэбит диэн толкуйга – Өксөкүлээх Өлөксөй, Реас Кулаковскай, Людмила Кулаковская –үһүөннэрин трилогия, ол эбэтэр биир халыып оҥорон, үлэ суруйдахха, салгыы кини үйэтийиэҕэ.
Онон, Людмила Реасовна үлэтин салгыы үлэлииргэ, бэйэтин хаан дьоно кыттыгастаах бөлөх наада. Бу, “Үс кут – Үс сэргэ” курдук бырайыактарынан эдэрдэр үлэлии сылдьалларын киһи ытыктыы истэр. Кинилэргэ биһиги көмөлөһүөхтээхпит.
Екатерина Петровна Чехордуна, филологическай наука кандидата:
— Өксөкүлээх айымньылара олус күүстээхтэр. Ыччаппытын иитиигэ сүрүн тирэхпит буолаллар, онон, норуот олоҕор бу айымньылары туһанар механизмнары булуоҕуҥ.
Өксөкүлээх Өлөксөй ааҕыыларын үбүлүөйдээх эрэ сылларыгар буолбакка, дьону сомоҕолуур инниттэн, куруутун тэрийиэххэ, ону оҕолортон саҕалыыр кэскиллээх!
Иван Кондаков, “Норуот педагогиката” ассоциация бэрэссэдээтэлэ:
— Павловскай оскуолатын уопутун видео-уруок оҥорон, киэҥник тарҕатар наада. Энтузиастарга махтал!
Прокопий Бубякин: — “Төгүрүк остуол” түмүгүнэн Өксөкүлээх Өлөксөй Академиятын тэрийэр, саас конференция ыытар хайдаҕый? Санааҕытын баһаалыста этиҥ.
Василиса Шишигина, Үөрэхтээһини сайыннарар уонна идэни үрдэтэр институт доцена:
— Павловскай оскуолатын үлэтин научнай салайааччы быһыытынан үлэлэһэн кэллим. Икки кинигэни таһааран, бу оскуола уопутун балачча тарҕаттыбыт. Өксөкүлээх Өлөксөй улуу айымньылары айбыта. Олоҕун барытын норуотугар анаабыта.
Холобур, кини “Төрүү илигиттэн төттөрү төлкөлөммүт” диэн айымньытыгар, төрөппүттэр оҕобутун хайдах иитэбит, диэн кэпсэтиилэрэ баар. Билигин “Эркээйи” бырагыраама иккис тыынын ылан, саҥаттан оҥоһулла сылдьар. Оҕону ийэ иһигэр сылдьыаҕыттан сайыннарыы, олоҕун түстээһин диэн. Салгыы систиэмэлээхтик иитии… Ону ийэ-аҕа хааччыйыахтаах. Ити өйдөбүл барыта, эппиппит курдук, Өксөкүлээх Өлөксөй “Төрүү илигиттэн төттөрү төлкөлөммүт” айымньытыгар баар. Ону Галина Васильевна аан бастакынан өйдөөн көрбүтэ, иитэр-үөрэтэр үлэтин онон салайыммыта – өҥөтө манна сытар! Бу уопут салгыы тарҕаннын.
Өксөкүлээх Өлөксөй өтө көрүүтүн туһаныаҕыҥ!
Розалия Дягилева, Өймөкөөн улууһа:
— Томтор бөһүөлэгэр Чысхаан аатынан мусуойга үлэлиибин. Өймөкөөммүт историятын хомуйабыт. Өксөкүлээх Өлөксөй Өймөкөөҥҥө, табанан, атынан айаннаан, хаста даҕаны кэлэ сылдьыбытын билэҕит. Ол туһунан, биэс-алта кырдьаҕаһы баттаһан, ахтыы ылбыппыт. Үрэх Төрдө диэн сиргэ балтараа сүүс киһилээх ыһыах ыспыт, онно Үс сэргэни туруорбут. Онтон ортоку сэргэтэ суох, сыла ортоку сэргэҕэ баара дииллэр. Биһиги сэргэбит барыларыттан синньигэһин иһин, олус үчүгэй, сиэдэрэй ойуулаах-мандардаах. Күрүө-хаһаа туппуппут, хонон-өрөөн ааспыт балаҕана маллыын-саллыын баар, турар.
Оҕону иитиигэ Өксөкүлээх айымньыларын суолтата сүдү. Оскуолалар бары үөрэтиҥ, Өксөкүлээхтии олоруҥ!
Лидия Петровна Шамаева, “Айыы кыһата” оскуола дириэктэрэ:
—Бүгүн мин Павловскай оскуолатын үлэтин истэн, киэн тутуннум. Маннык кэскиллээх үлэ киһини кынаттыыр!
Айымньылары олус бэркэ ырыталлар, ис кистэнэ сылдьар санаатын тиэрдэллэр эбит. Бу барыта бүгүҥҥү олоххо эппиэт буларга көмөлөһөр. Киһи бэйэтин ыраастаннаҕына, санаатын бөҕөргөттөҕүнэ, дьонугар тиэрдиэхтээх , ол аата кини дьону абырыыр, ол аата олоҕун толору олорор. Маны, хас биирдии биридимиэти биэриигэ туһанан, оҕолорго өйдөтөр наада.
“Айыы кыһатын” үөрэнээччилэрэ, учууталлара сайын аайы эспэдииссийэҕэ сылдьабыт. Чурапчыга, Бүлүүгэ, Өймөкөөҥҥө тиийдибит – Өксөкүлээх Үс сэргэни, үрүҥнэри-кыһыллары эйэлэһиннэрээри туруорбут эбит, диэн… Граннары олохтоон, Ытык сирдэрбитигэр туристическай маршруттары оҥорор уонна кыайыылаахтарга үбүнэн көмөлөһөр наада.
Марианна Николаевна Борисова, Дьокуускай куорат оскуолаларын саха тылын учууталларын методхолбоһуктарын салайааччы:
— Павловскай учууталларыгар махтал, үлэлэлэрэ ситимнээх, үчүгэй. Бу уопуту бары оскуола туттуон наада.
Мин этиилэрим манныктар:
Өксөкүлээх Өлөксөй айымньыларын үөрэтэр Духуобунай академия тэрийэр наада;
Оҕолорго сөптөөх гына, айымньыларын нуучча, атын да омук тылларыгар тылбаастаан бэлэмниэххэ;
Кини айымньыларыгар сөптөөх быһаарыылаах тылдьыт наада; Павловскай оскуолатын уонна нэһилиэк уопутун өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн тарҕатарга.
Татьяна Жиркова, “Чуораанчык” сурунаал эрэдээктэрэ:
— Өксөкүлээх Өлөксөй эргимтэтэ. Оҕо сурунаала манна туох сыһыаннааҕый? Мин санаабар, тыа сиригэр оҕо билитиэкэлэрэ хайаан даҕаны баар буолуохтаахтар. Олохтоох нэһилиэнньэ сурунаалга сурутуохтаах. Айымньылары биһиги сурутуу нөҥүө оҕоҕо тиэрдиэхтээхпит. Оҕоҕо аналлаах изданиеларбыт – “Чуораанчык”, “Колокольчик” сурунааллар, “Кэскил”, “Юность Севера” хаһыаттар. Сурутууга Үөрэх министиэристибэтэ күүс — көмө буолара наада.
Гаврил Торотоев, М.К.Аммосов аатынан ХИФУ РФ Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттарын тылларын уонна култуураларын институтун дириэктэрэ:
— Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Духуобунай академия тэриллиитин өйүүбүн. Хамсааһын саха омугун түмүөҕэ! Итиэннэ, “Россия — мин историям” мультимедийнэй паркаҕа Өксөкүлээххэ аналлаах истиэндэ баар буолуохтаах, онно Өксөкүлээх Өлөксөй сыдьааннара быһаччы кыттыаххытын наада.
Өксөкүлээх айымньыларын толору ситэ хото ырыта-илдьиритэ иликпит. “Научные труды” — манна итэҕэл, устуоруйа – барыта баар. Өксөкүлээх Өлөксөй омуктан киирии тыл сахатыйыахтаах диэбитэ, икки аҥаар тыһыынча тыллаах тылдьыт оҥорбута. Биһиги буоллар, ханнык тыл хайдах сурулларыгар өссө да мөккүһэ сылдьабыт.., онон, ол тохтуурун туһугар, Өксөкүлээхпитин өссө сыныйан үөрэтиэхтээхпит.
Павловскай оскуолатын кэлэктиибигэр махтал!
Акулина Николаевна Кузьмина, Чурапчытааҕы спортивнай интэринээт-оскуола учуутала:
— Биһиги спортивнай оскуола буоларбытынан, Өксөкүлээх Өлөксөй айымньыларын оҕолорго тиэрдэрбитигэр, спортка ханыылыы тутан, ис философиятын үөрэтэбит. Коркин оскуолатын үөрэнээччилэрэ, улуу омуктар албастарын алкыйан ыланнар, эрчиллэн, өссө сайыннаран, спортивнай чыпчаалларга тахсыахтаахтар диэн… Өксөкүлээхтии олорорго Павловскай оскуолатын методикатын олус сэргээтим. Бэрт элбэҕи биэрэр бастакы кинигэтэ аҕыйах ахсаанынан тахсыбыта, билигин суоҕун кэриэтэ, онон, уруоктарынан хаттаан бэчээттэнэрэ буоллар, дьэ, туһалаах буолуо этэ, дии саныыбын.
Прокопий Бубякин:
—Билигин тылы Өксөкүлээхтии олорор нэһилиэк баһылыгар биэрэбин. Чахчы, Сордоҥноохтор олус бэркэ дьаһанан олороллор. Бөһүөлэк ыраас, хайа диэки хайыс – барыта бэрээдэк. Нэһилиэнньэ арыгыттан-табахтан аккаастанан, үлэни, үөрэҕи, култуураны- духуобунаһы өрө тутар.
Иван Максимов, Өксөкүлээхтии олорор Өймөкөөн улууһун Сордоҥноох нэһилиэгин баһылыга:
—2012 сылтан Өксөкүлээхтии олоробут. Тыа хаһаайыстыбатын, култуураны, үөрэҕириини хабан, биэс сыл үлэлээтибит. “Үс кут — Үс сэргэ” бырайыактарга кытынныбыт. Өксөкүлээх Суругун ырытан баран, олус сөхтүбүт. Өксөкүлээхтии олорууга, инники биэс сыллаах бырагыраамабытын суруйдубут.
Ол айымньылары ааҕыы эрэ буолбатаҕа биллэр… Ол гынан баран, хас биирдии киһиэхэ, оҕоҕо Өксөкүлээхтии олорорго, Өксөкүлээх айымньыларыгар өйдөбүл — кинигэ сурулуннаҕына – дьэ ол өссө үчүгэй!
Людмила Моисеевна Горохова, Хаҥалас улууһа, Покровскай 1-гы оскуолата:
— “Биһиги Улуу дьоммут Ытык санаалара” диэн научнай-практическай конференцияҕа кыттан турабын. Онно бастакы бэрэсидьиэммит Михаил Николаев кыттыыны ылбыта, кини Өксөкүлээх Өлөксөй айар үлэтин олус үрдүктүк сыаналыырын бары билэбит… Оскуоланы бүтэриигэ инники өттүгэр КГЭ-ҕэ омук тыла киирэр буолла, онон, Өксөкүлээх Өлөксөй оҕолорго аналлаах айымньыларынан сахалыы-нууччалыы-омуктуу тылларынан хомуурунньукта оҥоруоҕуҥ диэн ыҥырыы таһаарабын.
Маргарита Константинова, педагогика бэтэрээнэ:
—Мин этиилэрим: Кулаковскай ааҕыыларын салгыы ыытарга; Дьиэ-кэргэҥҥэ иитии диэн уураах тахсан турар, бырабыыталыстыбаҕа. Үөрэхтээһиҥҥэ. Кулаковскай үлэлэригэр дьиэ кэргэҥҥэ оҕону иитии-үөрэтии диэни, онно киллэрэн биэрэргэ; Өрөспүүбүлүкэ таһымыгар салайааччылары үөрэтэр институт баар, онно, Өксөкүлээх “Саха интеллигенциятыгар суругун”, атын да ытыктанар дьоммут үлэлэрин үөрэтэн, салайааччыларбыт билиилэрин-култуураларын, таһымнарын үрдэтинниннэр, үлэлэригэр туһанныннар.
Раиса Реасовна Кулаковская, РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ:
— Өксөкүлээх Өлөксөй, бары суруйааччылар, бары философтар, эһиги нөҥүө дьоҥҥо, ыччакка, дьиэ кэргэҥҥэ тиийэллэр, онон учууталлар, маннык үчүгэйдик үлэлиир буоллаххытына, эһиги үлэҕит олус махталлаах!
Эһэм да, аҕам да, учуутал диэн аан дойдуга саамай наадалаах, күндүттэн-күндү, мааныттан-мааны идэ, дииллэрэ. Онон, аҕам биэс оҕотун учуутал оҥорбута. Мин Павловскай оскуолатыгар сүгүрүйэбин. Галина Васильевна, Людмила Реасовна эйигин олус таптыыра-ытыктыыра, махтанара. Биһиги бары махтанабыт!
Күн-дьыл ааһан истэҕин аайы, Өксөкүлээх Өлөксөй үөрэҕэ өссө бэйэбитигэр тиийэн кэлэн иһэр. Ханнык да эйгэ буоллун – тыа хаһаайыстыбата, мэдиссиинэ, үөрэх, култуура – барытыгар биһиги киниттэн хоруйу ылабыт. Ол иһин, саха норуота түмсүүлээх буоллахпытына, тылтан дьыалаҕа тиэрдэн иһэр буоллахпытына, биһиги былааннаабыппытын барытын олоххо киллэриэхпит!
Ол гынан баран, итэҕэс-быһаҕас да ханна барыай?! Аҕам наар, “оо, тыыннаахпар аҕам туһунан киинэ устан көрдөрөллөрө буоллаар…”, диирэ… Билигин, Саха тыйаатыра, Олоҥхо тыйаатыра барахсан, “Сэттэ мэтириэти” туруорбутун, дьон олус да үчүгэйдик, истиҥник ылынна. Ити наһаа үөрдэр! Киинэ да оҥоруохха сөп дии саныыбын.
Өксөкүлээх института Людмила Реасовна баар буолан аһыллыбыта, ону, кини барда диэн дуу, хайдах дуу, сабар буоллахтарына –хомойобут! Институт куруутун баар буоллун, Академия баар буоллун!
Уонна этиэм этэ, бар дьоҥҥо барыларыгар мусуойдаахтар, оттон Өксөкүлээх Өлөксөйгө баччааҥҥа диэри мусуой суох. Кулаковскайдар бэлэмнэммиппит ыраатта. Ярославскай мусуойугар аҕабытыгар аналлаах быыстапка оҥорбуппут, ону да аҕалан туруоран кэбистэххэ – Кулаковскай мусуойа бэйэтэ бэлэм!
Прокопий Бубякин: — Барыгытыгар махтал! Бүгүҥҥү “төгүрүк остуол” бу кэпсэтиинэн эрэ бүппэт, туһааннаах резолюция ылыныахпыт. Өксөкүлээх Өлөксөй төрөөбүтэ 145 сылын көрсө, бырагыраамабыт оҥоһуллан эрэр, онон, салгыы түмсүүлээхтик үлэлиэҕиҥ!
Татьяна МАРКОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru