Красноярскай кыраайга долган тылын уонна култууратын күннэрэ буолла. Бу тэрээһиҥҥэ Саха сиригэр олорор долганнар ассоциацияларыттан баран кытыннылар. Сиһилии А.Е.Кулаковскай аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин генеральнай дириэктэрин бастакы солбуйааччы Розалия Колосова иһитиннэрдэ.
—Саха сиригэр олорор долганнар ассоциацияларын бэрэссэдээтэлэ Елена Тимофеева салайааччылаах дэлэгээссийэҕэ ХИФУ Хотугулуу-Илиҥҥи норуоттар тылларын уонна култуураларын институтун дириэктэрэ Гаврил Торотоев, А.Е.Кулаковскай аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин генеральнай дириэктэрин бастакы солбуйааччы Розалия Колосова, Саха сирин долганнарын ассоциациятын бырабылыанньатын чилиэнэ, Анаабыр улууһун Үрүҥ Хайа оскуолатын долган тылын уонна култууратын учуутала Пелагея Туприна бааллар.Анаабырынан айаннаан тиийэр судургу буолуох этэ. Ол эрээри, дьыл бу кэмигэр айан-сырыы суола суох буолан, бөлөхпүт Красноярскайынан көтөн, тэрээһин буолар сэлиэнньэтигэр түөрт күн айаннаан тиийдибит.
Аара, Красноярскайга, Арассыыйаҕа биир бөдөҥ, Сибииргэ биир саамай кырдьаҕас кыраайы үөрэтэр, тэриллэн үлэлээбитэ 130 сылын туолбут түмэлгэ сырыттыбыт. Бу кыраай төрүт олохтоохторун култуураларын, олохторун-дьаһахтарын сэһэргиир бэртээхэй экспозицияларын сэргээтибит.Тэрээһин буолар сэлиэнньэтигэр (нууччалыы Хатанга, сахалыы Хатаҥа дэнэрэ дуу) биһигини норуот айымньытын киинин үлэһиттэрэ туустаах килиэбинэн уонна кыһыллыбыт балыгынан күндүлүү көрүстүлэр. Биһигини тыа сирин дьоно хайдах көрүнэн олороллоро, сибээстэрэ, суоллара-иистэрэ, интэриниэттэрэ, култууралара, ыччат уонна оҕолор төрөөбүт тылларынан кэпсэтэллэрэ барыта интэриэһиргэттэ. Үс күннээх тэрээһин олус үчүгэйдик, сэргэхтик салҕанан барда. Бөһүөлэк устун бэртээхэй экскурсия тэрилиннэ, Таймыырдааҕы оройуон балыыһатын үлэтин-хамнаһын, иһин-таһын сыныйан көрдүбүт-иһиттибит, «Таймыыр кэрэ сирдэрэ» кыраайы үөрэтэр музей холбоһуктаах дириэксийэтигэр, Сибэтиэй-Богоявленскай храмыгар, бөһүөлэк култуурунай-сынньанар комплексыгар, 1 №-дээх орто оскуолаҕа, оскуола-интэринэккэ, оҕо саадыгар уонна норуот айымньытын киинигэр сылдьан үлэни-хамнаһы сиһилии билистибит.
Маны сэргэ, «Аныгы үйэ усулуобуйатыгар долганнар култуурунай нэһилиэстибэлэрин сайдыытын инники дьылҕата, кэскилэ» уонна «Долган тыла уонна үгэстийбит култуурата» диэн «төгүрүк остуолларга» киэҥ кэпсэтии таҕыста. Дэлэгээттэр дакылаттара болҕомтону тарта. Ону сэргэ үлэ үөрүйэҕин атастаһыы олус интэриэһинэй буолла. Гаврил Торотоев «Тыл уонна култуура нэһилиэстибэтин цифровизациялааһын» диэн ХИФУ ЮНЕСКО кафедратын бырайыагын билиһиннэрдэ, институт үлэтин туһунан кэпсээтэ. Елена Тимофеева Хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох норуоттар промышленнай тэрилтэлэри уонна бырайыактары кытары хардарыта сибээстээх үлэлэрин туһунан Саха сирин долганнарын ассоциациятын үлэтин холобурунан сэһэргээтэ. Мин Саха сирин Хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох норуоттарыгар оҥоһуллар судаарыстыбаннай өйөбүл туһунан А.Е.Кулаковскай аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин үлэтин холобуругар олоҕуран билиһиннэрдэ. Пелагея Туприна Үрүҥ Хайа орто оскуолатыгар долган тылын уонна култууратын үөрэтии туһунан сырдатта. Оттон красноярскайдар үлэлэрин-хамнастарын, төрөөбүт тылларын уонна култуураларын харыстыыр, сайыннарар туһугар туох үлэ ыытылларын кэпсээтилэр.
Дьыалабыай көрсүһүү түмүгүнэн, бу сэлиэнньэ уонна Үрүҥ Хайа икки ардыларыгар биир сүбэнэн тэрээһиннэри былаанныыр туһунан кэпсэтии ыытылынна. Хотугу аҕыйах ахсааннаах төрүт олохтоох норуоттар социальнай-экономическай балаһыанньаларын өрө көтөҕөргө үлэ үөрүйэҕин атастаһыы, Хотугу норуоттар үгэстийбит салааларын (таба иитиитэ, булдунан, балыгынан дьарыктаныы) сайыннарарга туһуламмыт үлэни тэрийиигэ көмөлөһүү оҥоһуллара былааннанна. Маны таһынан, олохсуйан олорор сирдэрин-уоттарын, Хотугу төрүт олохтоох аҕыйах ахсааннаах норуоттар үгэстийбит дьарыктарын, о.д.а. боппуруостары хайа да өртүттэн олус сэҥээрэн, сэргээн кэпсэттилэр, санааларын үллэһиннилэр.
Олус үчүгэй уонна туһалаах, кэскиллээх боппуруостары көтөхпүт бэртээхэй тэрээһиҥҥэ кыттан, олус астынан кэллибит. Түгэнинэн туһанан, сэлиэнньэ баһылыгар Александр Кулешовка, баһылыгы бастакы солбуйааччы, сэлиэнньэ төрүт олохтоох аҕыйах ахсааннаах норуоттарын ассоциациятын бэрэссэдээтэлигэр Анна Беттигэ, бөһүөлэктэр үгэстийбит идэлэрин сайыннарыыга уонна олохторун-дьаһахтарын хааччыйыыга отдел начаалынньыгар Александра Федосееваҕа олус истиҥник көрсүбүттэригэр, сэргэх тэрээһини тэрийбиттэригэр сүһүөхтээх бэйэбит сүгүрүйэн, хоолдьуктаах бэйэбит хоҥкуйан тураммыт улахан махталбытын тиэрдэбит.