Ахсынньыттан бэрэсидьиэн Владимир Путин сорудаҕынан, коронавирустан быһыыны маассабайдык биэрии дойду үрдүнэн саҕаламмыта.
Аан бастаан Москваҕа ахсынньы 4 күнүттэн саҕалаабыттара. Электроннай көрүҥүнэн 5 тыһыынча кэриҥэ киһи суруйтарбытыттан, икки күн иһигэр 2 тыһыынча киһи ылбыта. Бастакынан дьону кытта үлэлиир, ыкса алтыһар үлэһиттэр – миэдиктэр, учууталлар, преподавателлэр, социальнай, полиция үлэһиттэрэ ыллылар. Арассыыйа аармыйатыгар эмиэ вакцинация саҕаланна.
Москва мэрэ Сергей Собянин иһитиннэрбитинэн, киин куоракка 7 мөлүйүөн киһиэхэ быһыыны биэрэргэ былаанныыллар. Билигин 70 быһыыны биэрэр пууннары арыйдылар. Ый иһигэр маннык пууннар ахсааннарын 170-ҥэ тиэрдиэхтэрэ. Быһыыны 18-60 саастаах, олоҕурбут ыарыыта суох дьон босхо ылар кыахтаахтар. Кэнники икки нэдиэлэ иһигэр тумуулаабыт, хат уонна оҕону эмтэрэр дьахталлар, ый иһигэр атын быһыыны ылбыт дьон коронавирус вакцинатын ылар бырааптара суох.
Ахсынньы бүтүүтэ Новосибирскайдааҕы “Вектор” киин оҥорбут “ЭпиВакКорона” вацината маассабай туһаныыга тахсыаҕа. Вице-премьер Голикова эппитинэн, билиҥҥитэ 2 мөлүйүөн устуука “Спутник V” быһыы оҥоһуллубут, эрэгийиэннэргэ тарҕатыллан эрэр.
Ханнык вакцина ордугуй?
Доруобуйа харыстабылын аан дойдутааҕы тэрилтэтин (ВОЗ) дааннайдарынан, билигин араас дойдуларга 150-чэ кэриҥэ коронавирустан быһыыны оҥоро сылдьаллар. 48 вакцина оҥоһуллан бүтэн, килиниичэскэй чинчийии ыытыллар, ол иһигэр 11-рэ бүтэһик, үһүс түһүмэҕэр тиийбит. Ол аата быһыыны ылбыт кэннэ, коронавируһунан ыалдьыахха сөбүн-суоҕун чинчийэн баран, атыыга таһаарыахтаахтар.
Аан дойду үрдүнэн 4 препарат үчүгэй көрдөрүүлээҕинэн билиниллибитэ. Бу – Гамалея аатынан кииҥҥэ оҥоһуллубут «Спутник V» уонна Pfizer хампаанньа оҥорбут BioNTech, AstraZeneca, Moderna вакциналара. Арассыыйа уонна BioNTech быһыылара 95% көдьүүстээхтэрин көрдөрбүт буоллахтарына, Moderna 100% көдьүүстээх вакцинаны оҥорбутун, биир да ылбыт киһи ыалдьыбатаҕын туһунан иһитиннэрбиттэрэ. AstraZeneca көдьүүһэ – 70%.
Сэтинньигэ Доруобуйа харыстабылын аан дойдутааҕы тэрилтэтэ (ВОЗ) бу сонуну уруйдуу көрсүбүтэ. Тоҕо диэтэр, бу иннинэ быһыы 50% көдьүүстээх буоллаҕына да, дьоҥҥо биэрэргэ сүбэлиэхпит диэн этэн тураллар.
«Спутник V» быһыыны РФ доруобуйаҕа харыстабылын министиэристибэтэ өссө атырдьах ыйыгар килиниичэскэй чинчийии икки түһүмэҕин түмүгүнэн регистрациялаабыта. Бу икки түһүмэххэ аҕыйах баҕалаах дьоҥҥо биэрэн баран, кэтээн көрөллөр. Үһүс түһүмэҕэр тыһыынчанан киһи кыттыахтаах. Киин үлэһиттэрэ ахсынньы бүтүөр диэри 40 тыһыынча киһиэхэ биэрэн, чинчийиилэри ыытары эрэннэрэллэр. Быһыыны ыларга тылламмыт дьон социальнай ситимнэргэ аһаҕас бөлөхтөрү арыйан, чинчийии хайдах ыытылларын суруйа тураллар.
Арассыыйа бастаабытын кэнниттэн, атын дойдулар эмиэ ыксаатылар. Маассабайдык таһаарарга төһө да көҥүл ыла иликтэрин иһин, Pfizer хампаанньа АХШ-ка, Европаҕа ыскылааттарга илдьитэлээн эрэллэр дииллэр.
AstraZeneca быһыыта төһө да көдьүүһэ намыһаҕын иһин, сыаната эмиэ намыһах (10 дуоллар) буолан, атын дойдулар атыылаһалларыгар эрэх-турах сананаллар. Сылга 3 миллиард устууканы оҥорорго былаанныыллар.
Арассыыйаҕа омук вакциналара бэриллиэхтэрэ дуо? Pfizer хампаанньа быһыытын Арассыыйаҕа регистрациялыан баҕарарын биллэрбитэ. Ону тэҥэ, CanSino Biological диэн Кытай бөдөҥ фармацевтическай хампаанньата “Петровакс” диэн Арассыыйа хампаанньатын кытары килиниичэскэй чинчийии оҥорорго дуогабар түһэрсибиттэрэ. Кэлин “Петровакс” базатыгар кытайдар сылга 40 мөлүйүөн устуука быһыыны оҥорорго былаанныыллар.
Хайдах үлэлииллэрий?
РФ бырабыыталыстыбата коронавируһу утары быһыыны олоххо суолталаах эмтэр испииһэктэригэр киллэрбитэ, ол аата сыанатын судаарыстыба хонтуруоллуур. Сотору кэминэн өссө икки вакцинаны таһаарарга бэлэмнэнэллэр: “Вектор” киин “ЭпиВакКороната” уонна Чумаков аатынан иммунобиологическай эмтэри оҥорор, чинчийэр научнай киин вакцината. Бу быһыылар уратылаахтар.
«Спутник V» («Гам-КОВИД-Вак») – бу вакцинаҕа коронавирус геномун чааһын киһи аденовируһугар геннэй инженерия көмөтүнэн киллэрбиттэр. Бу киһиэхэ куттала суох аденовирус “өстөөх” генын илдьэ организмҥа киирдэҕинэ, иммунитет көмүскэнэн, “антитела” диэннэр үөскүүллэр, Т-килиэккэлэр күүһүрэллэр. Бу быһыы уратыта – икки араас аденовируснай вектордаах, онон быһыы иккитэ бэрилиннэҕинэ, көдьүүһүн улаатыннарар.
“Спутнигы” миэдиктэргэ биэрбиттэрэ. Научнай киин маассабайдык оҥорон таһаарар кыаҕа суох, онон “Биннофарм», «Генериум», «Фармасинтез», «Р-Фарм» хампаанньалары кытары дуогабардаһан, мөлүйүөнүнэн устууканы оҥоруохтаахтар. Ону тэҥэ, омук дойдуларыгар таһаарарга эмиэ былааннаналлар. Индияҕа 100 мөлүйүөн устууканы атыылыырга дуогабардаахтар үһү. Бразилия, Соҕуруу Корея, Казахстан, Беларусь ылыахтарын баҕараллар.
«Вектор» оҥорбут “ЭпиВак-Короната” — пептиднай (кылгас сыаптаах белоктаах) вакцина. Манна дьиҥнээх коронавирус пептида суох, бэйэлэрэ синтетическэй пептиды оҥорон баран, белогунан холбууллар. Синтетическэй буолан, туох да куттала суох дииллэр, ол иһин аллергиялаах, сааһырбыт, мөлтөх иммунитеттаах дьоҥҥо бэриллиэн сөп үһү. Сэтинньигэ чинчийии үһүс түһүмэҕэ саҕаламмыта. Ахсынньыга 50 тыһыынча устууканы оҥорон, мөлтөх доруобуйалаах дьоҥҥо биэрэн саҕалыахтаахтар. 2021 сылга маассабай оҥорон таһаарыы былааннаммыт.
Чумаков аатынан научнай киин вакцината – манна “өлөрүллүбүт”, эбэтэр мөлтөөбүт коронавируһу киллэрэллэр. Ол аата “цельновирионнай” диэн ааттанар. Чумаков киинигэр маннык ньыманан полиомиелиты, клещ энцефалитын утары быһыылары оҥороллор. Сэтинньигэ кыылларга чинчийиилэрин бүтэрэн, баҕалаах дьоҥҥо биэрэн, бастакы түһүмэхтэрин саҕалаабыттара. Олунньуга маассабайдык оҥорон таһаарар былааннаахтар.
Аан бастаан — миэдиктэргэ
Саха сиригэр ахсынньыга 800 устуука быһыы кэлэн, бастатан туран, «кыһыл зонаҕа» үлэлии сылдьар быраастарга бэрилиннэ. Ону тэҥэ, «Вектор» киин быһыытын 1200 дозаны дойду үрдүнэн биир бастакынан сакаастаатылар. Маны эмиэ миэдиктэргэ биэриэхтэрэ. Өрөспүүбүлүкэҕэ коронавирустан быһыыны маассабайдык биэриини олунньуттан саҕалыахтара.
Ангелина Васильева, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска: интэриниэттэн.
Эспиэр санаата
“Вакцина эрэ тохтотуоҕа”
Александр Мясников, кардиолог-быраас, тэлэбиидэнньэ ыытааччыта:
— Коронавирус ойуутугар көстөр болчуохтарынан хатаастан, тыҥа чуолаҕастарыгар сыстар, килиэккэҕэ киирэр (вирус килиэккэ тас өттүгэр олорор кыаҕа суох). Онон ити болчуохтарын суох гынар сорук турар.
“Спутник” аденовирустарга олоҕуран оҥоһуллубут. Аденовирус болчуохтарыттан иммунитет “антитела” оҥорор, кинилэр коронавирус болчуохтарын утары үлэлииллэр. Бу вакцина эрэллээх, кыратык кыраадыс үрдүөн, укуолламмыт сирэ ыалдьыан сөп. Аденовирустан куттанар наадата суох, кини тыыннаах буолбатах. Oxford уонна AstraZeneca вакциналара эмиэ бу ньыманан оҥоһуллубуттар.
Тыыннаах, ол эрээри мөлтөөбүт вирустардаах быһыы күүстээх, ол эрээри, мөкү өрүттэрэ эмиэ күүстээх буолуохтарын сөп. Оттон “ЭпиВакКорона” быһыы искусственнай, укуолунан бэриллэр, “антитела” үөскүүллэр. Маннык ньыманан Америкаҕа “Нонавакс” быһыыны оҥороллор. «Moderna” уонна «BioNTech” вакциналар ордук эдэрдэргэ көдьүүстээхтэр.
Кытайга Sinovac уонна Sinopharm диэн икки вакцинаны оҥороллор. Укуолунан 3 нэдиэлэ иһигэр бэриллэр. Коронавирус тыҥаҕа киирбит буоллаҕына, вакцинаны муннунан киллэрэр ордук. Саамай наадалаах сиргэ миэстэтигэр иммунитеты күүһүрдэр. Маннык вакциналары эмиэ оҥоро сылдьаллар.