Сунтаар улууһун баһылыга Анатолий Григорьев уонна улуус баһылыгын социальнай боппуруостарга, имиджевэй бэлиитикэҕэ солбуйааччы Гаврил Еремеев Түбэй Дьаархан Ыгыаттатыгар, Сиэйэҕэ, Бүлүүчээҥҥэ, Куокунуга сылдьан бэтэрээннэри кэлэн иһэр Улуу Кыайыы 75 сыллаах үбүлүөйүнэн эҕэрдэлээтилэр.
edersaas.ru
Улуус дьаһалтата Кыайыы 75 сыллаах үбүлүөйдээх сылыгар анаан оройуон бүддьүөтүттэн 6 мөл. солк. үбү көрбүт. Онон сэрии бэтэрээннэригэр 75 тыһ., тыыл бэтэрээннэригэр, огдооболорго 15 тыһ., сэрии толоонугар баран өлбүт тулаайахтарга 10 тыһ. уонна сэрии сылын оҕолоругар 3 тыһ. солк. биэриэхтэрэ.
Билигин улууспугугар уоттаах сэрии икки эрэ бэтэрээнэ, сэрии кыттыылааҕын уон огдообото бааллар. Өрүс суолун баттаһа Анатолий Григорьев Ыгыаттаҕа уонна Сиэйэҕэ олорор бэтэрээннэри бэйэтинэн тиийэн итиитик-истиҥник эҕэрдэлээтэ. Бастаан Ыгыаттаҕа тиийэн Варвара Григорьевна Федороваҕа сырыттылар. Ытык кырдьаҕас 87 сааһыгар сылдьар эбит. 8 оҕо тапталлаах ийэтэ, үгүс сиэн эбээтэ эбит.
Сиэйэҕэ тиийэн уоттаах сэрии кыттыылааҕа Прокопий Афанасьевич Степановы эҕэрдэлээтилэр. Кини төһө да 98 сааһыгар сырыттар, дьиэ үлэтигэр күүс-көмө буолар эбит. Сэриигэ хайдах барбытын, сэриилэспитин туһунан бэрт сэргэхтик кэпсээтэ. Күн аайы тиэргэнигэр тахсан, сибиэһэй салгынынан тыынар эбит. Ытык кырдьаҕас бэрт сэргэх. Баһылык киниэхэ 100 сааскар тиийиэхтээххин диэн ис сүрэҕиттэн баҕа санаатын эттэ.
Наталия Ивановна Петрова уонна Анна Николаевна Илларионова иккиэн Нөөрүктээйиттэн төрүттээхтэр. Н.И.Петрова 9 оҕолоох, үгүс сиэннээх, хос сиэннээх дьоллоох киһи эбит. Онтон А.Н.Илларионова сэрии буолар сылыгар уоннаах кыыс эбит. Үйэтин тухары оҕо саадыгар поварынан үлэлээбит. Кэргэн тахсан 6 оҕоломмут. Билигин 89-һа. Биһиги кэлэрбитигэр бэйэтэ эрдэ туран, алаадьы астаабыт этэ.
Бүлүүчээн нэһилиэгэ улууспутугар уһун үйэлээх дьоннордооҕунан биллэр. Ол курдук манна 100 саастарын үс киһи аһарбыта: Иванова Елена Васильевна, Борисова Александра Николаевна, Данилов Софрон Матвеевич. Кинилэр бары «Үйэ саас» бэлиэнэн наҕараадаламмыттара.
Билигин манна үс сэрии кыттыылааҕын огдооболоро олороллор: Васильева Ульяна Иннокентьевна, Егорова Евдокия Васильевна, Егорова Екатерина Васильевна.
У.И.Васильева сааһа 90-на. Сопхуоска оробуочайынан үлэлээбит. 3 оҕолоох, 10 сиэннээх, 7 хос сиэннээх. Е.В.Егорова барыга бары көхтөөх киһи эбит. Кини Дьоруой Ийэ, 12 оҕолоох. Сиэннэрин, хос сиэннэрин ааҕан сиппэккин. Өссө кини алгысчыт, ырыаһыт эбит. Бары тэрээһиннэргэ көтүппэккэ сылдьар эбит. Арай билигин суостаах ыарыы туран, дьиэтигэр олорор. Сааһа 91-рэ. Ытык кырдьаҕас хаһан да ачыкыны кэппэтэҕим диэн ыалдьыттары сөхтөрөр. Кини «алмазнай мозаиканан» араас дьэрэкээн ойуулары оҥорор, тиһэр эбит. Сытыы да харахтаах киһи ылсыбат дьарыга.
Е.В.Егорова 7-ис кылаас кэнниттэн үлэлээн барбытын туһунан этэр. Барыта 40 сыл ыстаастаах эбит. 1955 сыллаахха куоракка кооперативнай атыы-эргиэн биир сыллаах үөрэҕин бүтэрбит. 1962-1988 с.с. дойдутугар атыыһыттаабыт. Екатерина Васильевна үтүө суобастаах үлэтин иһин, ССРС потребительскай кооперациятын туйгуна бэлиэни ылбыт.
Билигин, олорон кэлбит олоҕун анааран көрөн баран, хас биирдии киһини үлэ эрэ өрө таһаарыаҕа диэн бүк эрэллээх. Үлэ эрэ киһини киэргэтэрин кини тус олоҕо туоһулуур.
Кини бииргэ төрөөбүт убайа, 30 сааһыгар Ильмень күөлгэ буолбут кырыктаах кыргыһыыга сырдык тыына быстыбыт эбит.
Дьахтар быһыытынан дьолун көрсөн, кэргэнинээн 50 сыл бииргэ олорбуттар, үс оҕоломмуттар.
Дьэ, ити курдук ытык кырдьаҕастарбыт сэрии кэмигэр төрөөн үгүс эрэйи-муҥу көрөн, сорохторо аччыктаан, олоххо тардыһыылара күүстээх буолан киһи-хара буолан, сирдээҕи олоххо тус суолларын булан, чахчы даҕаны дьоллоох олоҕу олордулар. Биһиги — билиҥҥи кіөлүөнэ дьон, кинилэртэн холобур ылыах тустаахпыт.
Гаврил АНДРЕЕВ, edersaas.ru