Кинигэни илиигэ тутан ааҕартан ордук үчүгэй суох

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

Ааҕааччыбыт Ийэ тыл күнүнэн санаатын үллэстэр. Манна ааҕыҥ.

Олунньу ый 13 күнэ — Ийэ тыл күнэ. Маннык бырааһынньык олохтоммутун саха дьоно үөрэ — көтө, уруйдуу — айхаллыы көрсүбүппүт. Ол кэмтэн ыла Сурук — бичик күнэ, Ийэ тыл күнэ диэн киэҥ далааһыннаах тэрээһиннэр ыытыллар буолбуттара. Бу күн саха таҥаһын кэтэн баран, сахалыы тылынан дорҕоонноохтук хоһоон ааҕабыт, тойук туойабыт, чабырҕахтыыбыт, оһуохайдыыбыт, куолулуубут, саха тылын туһунан эссе суруйабыт. Үөрүөх иһин, маннык тэрээһиннэр уһуйаан оҕолоругар, оскуола үөрэнээччилэригэр, ыччаттарга, улахан дьоҥҥо  — барыларыгар ыытыллаллар. Дьэ бу үчүгэй! Этэргэ дылы, биир күн саха буолан сандаарабыт! Оттон дьиҥ ис өттүн ылан көрөр буоллахха, сахабыт тылын төһө өрө тутабытый, кини сайдар саҕахтарын анааран көрөбүтүй? Хомойуох иһин, сахабыт тыла салгыы сайдарын туһугар, бу глобализация үйэтигэр иҥэн-сүтэн хаалбатын туһугар дириҥник хорутан үлэлээһин суох! Аҕыйах ахсааннаах тыл уонна литэрэтиирэ үнүстүтүүтүн үлэһиттэрэ, саха тылын уонна литэрэтиирэтин учууталлара, сорох сирдэргэ бибилэтиэкэрдэр эрэ үлэлэһэллэр диэтэхпинэ, бука, сыыспатым буолуо!

Ийэбит  үүтүн кытта эппитигэр — хааммытыгар иҥмит тылбытын — сахабыт тылын умнан эрэбит, көйгөтүтэр буоллубут, сахалыы саҥарартан кыбыстабыт. Саҥарар да эбит буоллахпытына, нууччалыы-сахалыы, бэл, оннооҕор английскайдыы булкуйан саҥарабыт. Быыкаа саҥа тылланан эрэр оҕолорбут ютубка «билиэн» бараннар, нууччалыы , английскайдыы саҥараллар. Эдэр төрөппүттэрбит онтон үөрэллэр, киэн тутталлар:» Мин оҕом нууччалыы, английскайдыы саҥарар», — дииллэр. Ол түмүгэр оскуолаҕа сатаан ситимнээн саҥарбат, үлтү буккуллан хаалбыт оҕолор киирэллэр. Куоракка саха уһуйааннарыгар сылдьар оҕолорбут  бэйэ-бэйэлэрин кытта нууччалыы кэпсэтэллэр. Иитээччи оҕолор өйдөөбөттөр диэн, бэйэтэ да билбэтинэн нууччалыы тылга көһөн хаалар. Аны төрөппүттэрбит сахалыы уһуйааҥҥа оҕолорун аҕала-ыла кэлэллэр уонна оҕолорун кытта нууччалыы кэпсэтэллэр! Дьэ уонна бу кыракый оҕо хантан сахалыы билиэй, ийэ тылынан саҥара үөрэниэй?! Хайҕатаары, бу оҕолорбут бары сахалыы ааттаахтар. Урукку курдук Сардаана, Туйаара, Саргылаана диэн буолбатах, аныгылыы сахалыы диэххэ сөбө дуу, Сайаара, Сарыада, Сайа, Сандаара, Айыллаана диэн. Бу сахалыы ааттаах, сахалыы дьэрэкээн хоруоҥканан киэргэтиилээх былаачыйалаах Куобут төрөөбүт төрүт тылын билбэт, саҥара да сатаабат. Сахабыт уолаттара кыыс, кыысчаан диэн тылы туттубат да буоллулар. Ол оннугар «кытц», эбэтэр, култуурата суох эрэттэри үтүктэн, «тёлка» дииллэр. Итилэри мин эт кулгаахпынан истибит буолан этэбин. Батсаап суруйсууларын туһунан этэ да барыллыбат: тылы токурутуу, быһатытыы, жаргон тылынан саҥарыы  манна тобус — толору! Бэл, оннооҕор ыал ийэлэрэ, эбээлэрэ » блин» дии сылдьаллар! Ити мин элбэхтэн аҕыйаҕы холобурдаатым.

2020 сыл бүтүүтүгэр бэртээхэй сонуну истибиппит: Саха эрэгийиэнэ саамай ааҕар эрэгийиэн буолла диэн. Истэргэ кэрэ! Үөрүүлээх сонун! Улуу Арассыыйа балай да элбэх эрэгийиэннэриттэн чопчу Саха сирэ бастаабыта кырдьык үчүгэй, киэн туттуоххун туттаҕын. Дьэ бэрт! Ааҕар эбиппит! Оттон бу ааҕааччыларбыт сахалыы тылынан төһө ааҕалларый? Ону ким эмит ырытан көрбүт дуо? Ырытыы хайаан да наада. Билиҥҥи бириэмэҕэ хайа да хайысхаҕа ырытыы  мөлтөөтө дииллэрин истэбин.

Улуустарынан арааран, ырытан көрүөххэ наада, ханнык улуус элбэх ааҕааччылаах эбитий, олортон хастара төһө сахалыы кинигэни аахпытый, өссө нэмийэн, хас  ааҕааччы саха классик суруйааччыларын айымньыларын аахпытый, ону чуолкайдыахха. Дьэ, оччоҕо дьиҥнээхтик биллэн тахсыа этэ, сахабыт тылын төһө билэрбит, сыаналыырбыт, өйбүтүгэр-сүрэхпитигэр иҥэрэрбит!

Билигин үгүс эдэр дьон :”Биһиги электроннай кинигэни ааҕабыт, кинигэни илиигэ тутан ааҕар наһаа былыргы”, — дииллэр. Аныгы технологиялар өҥөлөрүнэн туһанар туох да куһаҕана суох гынан баран, биир бэйэм саныырбынан, кинигэни илиигэ тутан олорон ааҕар саҕа үчүгэй суох. Кинигэҕэ интэриэһи оҕоҕо иҥэриигэ, төрөппүт оруола улахан. Төрөппүт бэйэтэ ааҕар буоллаҕына, оҕо ону көрө сылдьан, бэйэтэ да билбэтинэн кинигэ абылаҥар ылларар. Биһиги оҕо эрдэхпитинэ, төрөппүттэрбит кыһыҥҥы уһун киэһээлэргэ кинигэни дорҕоонноохтук аахтаран истэллэрэ. Дьэ, онно кыраһыын лаампатын сырдыгар мин аан бастаан арыйбытым саха чулуу суруйааччыларын айымньыларын. Ойуунускай, Эрилик Эристиин, Күндэ, Түгүнүүрэп, Амма Аччыгыйа, Николай Якутскай — бу уран тыл маастардарын кинигэлэрэ биһиги көлүөнэ оҕо сааспыт «Кыһыл көмүс долбуурун» тугунан да сыаналаммат «баайдара»!

Түмүкпэр этиэм этэ: өскөтүн эн ийэ тылыҥ сүмэтин, «сөрүүн сүөгэй курдук сүрэҕи-быары сөрүүргэтэр» дьикти үчүгэй абылаҥын билиэххин баҕарар буоллаххына, саха саарын суруйааччыларын аах, кинилэртэн үөрэн, кинилэринэн умсугуй!

Елена Прокопьева, РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ

Хаартыска: ru.dreamstime.com

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0