Саҥа дьыл саҕана бүтүн өрөспүүбүлүкэни аймаан дьулаан быһылаан тахсыбыта. АГАТУ оройуонугар бэйдиэ сылдьар ыттар ХИФУ преподавателин өлөрбүттэрэ. Ол күн, ахсынньы 29 күнүгэр Дьокуускай куорат баһылыга Евгений Григорьев суһал быһыы-майгы эрэсиимин биллэрбитэ.
Куоракка бэйдиэ сылдьар ыт ахсаанын аччатар сыалтан анал биригээдэлэр тэриллэн, быстах кэмҥэ тутар пууҥҥа илдьэн туттарыы үлэтин саҕалаабыттара. Очиченко уулуссатын 57 нүөмэригэр баар пууҥҥа ыт ахсаана тыһыынчаҕа тэҥнэспитэ, онон Автодрожнай уокурукка ангар дьиэҕэ быстах кэмҥэ ыттары тутар пууну туппуттарa.498 нүөмэрдээх «Кыылга эппиэтинэстээх сыһыан уонна Арассыыйа Федерациятын сокуоннарын аакталарыгар уларыйыылары туспа киллэрии» Федеральнай сокуон 2018 сыллаахха ахсынньы 27 күнүгэр тахсыбыта. Бэлиэтээн эттэххэ, бу сокуон киириэҕиттэн бэйдиэ сылдьар ыттар боппуруостара өрөспүүбүлүкэбитигэр улахан кыһалҕаҕа уонна иэдээҥҥэ кубулуйбута. Кыылы көрүүгэ-истиигэ болҕомтолоох, эппиэтинэстээх уонна амарах сыһыаны ирдиир сокуон.
Бу сокуону Судаарыстыбаннай Дуума дьокутаата Владимир Бурматов киллэрбитэ. Кини өйүүр сокуонунан, бэйдиэ сылдьар ыттарычииптээн, бииркэлээн баран төттөрү нэһилиэнньэлээх пууннарга көҥүлбосхо ыытыы диэн. Бэлиэтээн эттэххэ, биһиэхэ, Саха сиригэр, улахан тымныылар турдахтарына, бэйдиэыттар үөрүнэн сылдьан ас көрдүүр кыһалҕатыгар түһэллэр. Кинилэр булчут хааннара уһуктан, киһиэхэ да саба түһэллэрин кэрэйбэт буолаллар. Оннук түгэннэр кэлиҥҥи сылларга аһары элбээн, бу ааспыт күһүҥҥүттэн социальнай ситимнэргэ ыттар саба түһүүлэрин видеоҕа устуулара киэҥник тарҕаммыта. Хомойуох иһин, бу сокуон киириэҕиттэн бэйдиэ сылдьар ыт ахсаана аһары элбээбитэ уонна киһи өлүүлээх иэдээҥҥэ тиэрдибитэ.
Тохсунньу саҥатыгар Дьокуускай куорат дьаһалтатыгар ити 498 нүөмэрдээх Арассыыйа үрдүнэн кыылга амарах сыһыан туһунан сокуоҥҥа уларытыылар тустарынан Куорат дууматын дьокутааттара, куорат баһылыга Евгений Григорьев, бэтэринээрийэ департаменын салайааччыта, «Помоги выжить” аһымал пуонда дириэктэрэ уонна Судаарыстыбаннай Дуума дьокутаата Галина Данчикова кыттыылаах улахан мунньах буолбута. Бу иһитиннэриилэр Куорат дууматын дьокутааттара көҕүлээһиннэринэн ыытыллыбыта. Дьокутааттарбыт ити Федеральнай сокуоҥҥа ханнык уларытыылары киллэрэр туһунан этии көтөхпүттэрэ, ол курдук, бастатан туран, бары хаһаайыннаах ыттары регистрациялыыр, чииптиир бэрээдэги олохтуур уонна иккиһинэн, итуонна иккиһинэн, ити сокуонтан «төттөрү көҥүл ыытыы» туһунан тыллары суох гынар туһунан киллэрбит этиилэрин тохсунньу 17 күнүгэр буолбут СӨ Судаарыстыбаннай Мунньаҕын Ил Түмэн) пленарнай мунньаҕар ити Федеральнай сокуоҥҥа уларытыылары
киллэрии туһунан боппуруоһу аны кэлэр мунньахха көрөргө көһөрдүлэр.
CАХА СИРЭ «ЖИВОДЕРДАР» ДОЙДУЛАРА ДУО?
Инстаграм ситимигэр баар happy_friend_animals кыыллары аһынар, харыһыйар сирэйгэ биһиэхэ буолар быһыыны-майгыны барытын утары сырдата олороллор. Сахабыт сиригэр төһөлөөх элбэх араас омук олороруй, онуоха сахалар «живодердар” диэн дьон суруйууларын ааҕан киһи хараастар. Биһиги томороон тымныылаах кыһыммытыгар кыстаабат, ыарахан усулуобуйабытыгар олорбот дьон-сэргэ кыһалҕа аҥаар эрэ өттүн көрөн суруйара, сыана быһара хомолтолоох. Чахчы ыттары тутааччылар өлөрбүттэрин дуу, суоҕун дуу, эчэйбит ыттар быстах кэмҥэ тутар пууҥҥа киллэриллибиттэрин сураһаары, «Помоги выжить”дириэктэрэ Екатерина Безрученкоҕа сибээскэ таҕыстыбыт.
— Пууҥҥа хаһааҥҥытааҕар даҕаны элбэх ыт киирбит. Тохсунньу 19 күнүнээҕи туругунан, 1000 ыт баар. Күн ахсын 10-25 ыты тутан аҕалаллар. Ыттары туталларыгар эчэтии туһунан этэр кыаҕым суох. Дьон санаата араастаһар. Миэхэ баар ыттар бары доруобайдар, этэҥҥэлэр. Федеральнай таһымҥа тахсыбыт айдаан туһунан эттэххэ, бастакы күннэргэ ыты тутааччылар уопуттара суохтарыттан сыыһа-халты хамсаммыт буолуохтарын сөп. Биһиги ыттары кулун тутарга диэри тутан туруорар санаалаахпыт. Уопсайынан даҕаны, кыһын тымныыга таһаара сатаабаппыт. Ыттарга элбэх харчы көрүллүбүтүн курдук ааҕаллар даҕаны, сэтинньи, ахсынньы ыйдааҕы икки хантараак төлөбүрүн ыла иликпин диэн этиэхпин наада. Хата, аһылыктарын барытын эрдэ дьаһайбытым. Саха сиригэр «живодердар” олороллор дии санаабаппын, биһиги усулуобуйабыт ыараханын эмиэ учуоттуохха наада.
ДЬОКУТААТ САНААТА
Павел Ксенофонтов, Ил Түмэн дьокутаата:
— Ил Түмэн дьэллик ыттары көрөр сокуоҥҥа уларытыыны киллэрэри аныгыскы мунньахха көһөрбүтүгэр, дьон сэргэ айманна. Тоҕо бу элбэх кыһалҕаны аҕалбыт сокуону түргэнник уларыта охсорго үлэ барарын тохтоттугут диэн ыйыталлар. Ис иһигэр киирдэххэ, 498-c сокуону уларытарга икки сылтан ордук үлэ барда. Сокуон 2018 сыл ахсынньы ыйга ылыллан, 2019 сыл тухары бэлэмнэммит кэмэ буолан, сүрүн ыстатыйалара 2020 сылтан үлэлээн барбыттара. Ол иһин 2021 сылга уларытыы киирэрэ уустук этэ. Сокуон аччаабыта биир сылтан
ордук үлэлиэхтээх. Ол кэннэ хайдах дьайарын көрөн баран уларытыыны ылыныахтарын сөп. Саха сиригэр эрэ буолбакка, Уһук Илин уонна Арассыыйа атын да олохтоохторугар Сардаана Слепцова ыттартан эмсэҕэлээн күн сириттэн барбыта олус хомолтолоох буолла. Ол иһин бу сырыыга Ил Түмэн бэйэтэ эрэ этии киллэрбэккэ, бары күүһү түмэн уларытыыны олоххо тирэхтээхтик хамсанан, эбии Судаарыстыбаннай Дуума дьокутааттарын, атын эрэгийиэннэри кытта дьүүллэһэн, чочуйан баран киллэриэххэ диэн буолла. Оннук гыннахпытына, быдан таһаарыылаах буолуо этэ диэн эрэллээхпит. Дойду араас куораттара биһигини өйүүллэр. Күн бүгүн Улан Удэ, Магадан, Петропавловскай -Камчатскай, Новосибирскай, Нижнэй Новгород, Элиста, Самара, Челябинскай, Калининград, Йошкар-Ола, Казань, Мурманскай, Киров, Ульяновскай, Волгоград биһигини кытта биир
санаалаахтарын биллэрбиттэрэ. Онон Саха сирин дьоно, дьокутааттар кимтэн эрэ куттаннылар дуу, дьон олоҕун туһунан толкуйдаабаттар дуу дии санаамаҥ.
Липецкэй куорат волонтера Иван Прокофьев:
— Биһиги Саха сиригэр тохсунньу 16 күнүгэр иккиэ буолан кэлбиппит. Саха сиригэр кыыллары өлөртүүллэр, ыттары эчэтэн туран туталлар диэни истэн, бэйэбит көмөбүтүн оҥорорго быһаарыммыппыт. Дьокуускай куоракка биһигини олус сэргэхтик көрүстүлэр. Ыраас, сырдык куорат эбит. Куорат дьаһалтатын кытта көрсөн, кыыллары тутар пууннары
кэрийэ сылдьабыт.
Автодорожнай уулусса 1/4 аадырыһыгар баар сылаас ангаарга кыыллары быстах кэмҥэ тутар пууну суһаллык бэлэмнээбиттэр, уопсайа 320 ыт батар гына оҥоһуллубут.
Билиҥҥи туругунан, бу пууҥҥа 144 ыт баар, бу нэдиэлэҕэ тиэхиньикэбитин ылылынна да ыттары тутуунан «Жилкомсервис» МУП дьарыктаныах тааҕын туһунан эттилэр.
Киһи олоҕо туохтааҕар да күндү. Олорор сирбитигэр туохтан да куттаммакка, ыт саба түһүө диэн сэрэхэчийбэккэ сылдьыахтаахпыт.
Ульяна Захарова.