Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Роспотребнадзор управлениета Саха сирин ырыынагар килиэп-буулка уонна бурдук-куруппа оҥоһуктар хаачыстыбаларын уонна доруобуйаҕа куттала суох буолууларын тиһигин быспакка бэрэбиэркэлиир.
2021 сыллаахха килиэп-буулка оҥоһуктарга -– 806 чинчийии оҥоһулунна. Ол иһигэр, физико-химиичэскэй — 349, санитарнай-химиичэскэй — 35, микробиологическай көрдөрүүлэргэ 413 чинчийии.
Лаборатория чинчийиилэрин түмүктэринэн, бэрэбиэркэлэммит килиэп-буулка оҥоһуктарга патогеннай микроорганизмнар, токсичнай элэмиэннэр, пестицидтэр, генно-модифицированнай организмнар (ГМО), радионуклидтар булуллубатылар.
Бородууксуйаны оҥорорго уонна атыыга тахсыбыт сүрүн кэһиилэргэ киирсэллэр: тэрилтэлэр санитарнай-тиэхиньиичэскэй туруктара мөлтөҕө, үлэһиттэр мэдиссиинискэй чинчийиини ааһар болдьохторун тутуспаттара, салаа исписэлиистэринэн ситэри хааччыллыбата, килиэп-буулка сууларыгар маркировка сөп түбэспэтэ.
Туһанааччыларга наадалаах сүбэлэр
— Килиэп-буулка уонна бурдук-куруппа бородууксуйалара киһиэхэ күүһү-уоҕу, эрчими биэрэргэ сүрүн төрүөтүнэн буолаллар уонна организмы углеводтарынан, белоктарынан, битэмииннэринэн, органическайа суох биэсэстибэлэринэн хааччыйаллар.
— Доруобай диетаҕа туорахтаах үүнээйилээх аһылыктары киллэрэр туһалаах. Тоҕо диэтэххэ, кинилэр наһаа элбэх калорийа суохтар, эрчими биэрэллэр.
— Макро- уонна микроэлеменнар тиийбэттэрин кытары сибээстээх ыарыылары сэрэтии биир хайысхатынан битэмииннэринэн уонна микроэлеменнарынан баай аһылыгы сиэһин буолар.
— Доруобуйа харыстабылын бүтүн аан дойдутааҕы тэрилтэтэ углеводтары сөпкө туһанарга этиилэри киллэрдэ. Ол сиэринэн, туһалаахтык аһыыр туһугар остуолгар күн аайы углеводтаах аһылык, ол эбэтэр хааһы (эбиэс куруппата, гречка, киноа, булгур, перловай куруппа, күрэҥ ириис), биир кэлим туорахтан (цельнозернай) оҥоһуллубут килиэп уонна мокуруоннар баар буолаллара наада. Ол оннугар үрдүк суортаах бурдуктан оҥоһуктартан туттунуохха сөп.
— Чинчийиилэр көрдөрбүттэринэн, туорахтаах үүнээйи састааптаах бородуукталар куртах-оһоҕос ыарыылара биллэ аҕыйыырыгар уонна хааҥҥа холестерин намтыырыгар көмөлөһөллөр.
— Килиэби атыылаһарга оруос, уотурба, мэлиллибит бурдук састааптаах уонна битэмииннэринэн, минеральнай биэсэстибэлэринэн байытыллыбыт оҥоһуктарга сүрүн болҕомтону ууруохха сөп. Маннык бородууксуйа киһи сууккаҕа битэмииннэргэ уонна минеральнай биэсэстибэлэргэ наадыйыытын 20-75% толуйар.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ», edersaas.ru