«Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр 2020-2024 сылларга тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыы итиэннэ тыа хаһаайыстыбатын бородууксуйатын, ас-үөл ырыынагын сүрүннээһин» судаарыстыбаннай бырагыраама барылын дьүүллэһии ыытылла турар.
edersaas.ru
Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтигэр соторутааҕыта тэриллибит дьүүллэһиигэ үүт соҕотуопкатын тэрийиигэ сүрүннээн маннык этии киирдэ: кэтэх ыалтан үүтү туппакка эрэ, сыл ахсын ыанар ынах ахсыгар 30, хотугу улуустарга 40 тыһыынча солкуобайы биэриэхэ, ким баҕалаах үүтүн субсидията суох, соҕотуопсук сыанатынан 10 солкуобайга туттарыан сөп диэн. Оттон тэриллиилээх хаһаайыстыбаларга киилэ үүт субсидиятын 10 солкуобайынан үрдэтэн, 45 солкуобай оҥорон, тутуллар сыананы кытары холбоон, үүт сыанатын 55 солкуобайга тиэрдэргэ, ону таһынан 25-тэн элбэх ынахтаахтарга ыанньык ахсыгар 20-лии тыһыынча солкуобай субсидияны көрөргө, өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн 80 тыһыынча туонна үүтү соҕотуопкалыырга эппиттэр.
Бу этиигэ мин санаам маннык:
1. Былырыын 76 тыһыынча туонна үүт соҕотуопкаламмыта, ол аҥаарыттан ордугун кэтэх ыаллар туттарбыттара. Эһиилгиттэн, бу этии олоххо киирдэҕинэ, биир да ыал үүтүн 10 солкуобайга туттарбата чуолкай. Оччотугар 80 тыһыынча туонна үүтү соҕотуопкалыыр былаан туолбат.
2. Көмө аҥардас ыанньык ахсааныгар бэрилиннэҕинэ, кэтэх ыаллар лаппа ночоотураллар. Холобур, Чурапчы Төлөйүн олохтооҕо, урукку сопхуос чөмпөйүөн ыанньыксыта Владимир Захаров уон ынаҕыттан 20 туонна үүтү туттаран, 900 тыһыынча солкуобайы аахсара билигин 300 тыһыынча солкуобайынан бүтэригэр тиийэр. Тыа сиригэр хамнастаах үлэ аҕыйаҕыттан, үгүс ыал аҥардас үүт харчытынан харах таһаарынан олорор. Кинилэр ынах төбөтүгэр көрүллэр харчы сыл бүтүүтэ эрэ кэлэр буоллаҕына, ыарахаттары көрсүөхтэрэ.
3. Бу этии олоххо киирдэҕинэ, туох өйдөөх-санаалаах киһитэ кэҥкэлэй аһылыктаах улахан боруода ынаҕы иитэ сатыай? Борооскутугар сабыллан, тыһаҕаһыгар төрүүр кыра ынаҕы иитэрэ быдан барыстаах буолар. Оччотугар племенной үлэ тохтуура, сүөһү боруодата кэхтэрэ саарбахтаммат.
4. Кэтэх хаһаайыстыбаларга аҥардас ыанар ынах ахсаанынан көмө оҥоһуллар буоллаҕына, баҕарбатаргын даҕаны, албын-көлдьүн айбардыа. Ыаллар үүттэрин бааһынайдар, кэпэрэтииптэр нөҥүө 55 солкуобайга туттара сатыахтара суоҕа дуо? Ол хайдах хонтуруолланыай? Эбэтэр уон ынахтаах бааһынай аймахтарын ынаҕын «эбинэн» 25 ынахтанным диэ суоҕа дуо?
5. Маннык балаһыанньа киирдэҕинэ соҕотуопкалыыр тэрилтэлэр үүттэрэ аҕыйаан, эргитэр үптэрэ кыччаан улаханнык оҕустарыахтара.
Бу этиини өйөөччүлэр: “Кэтэх ыаллар үүттэрин бэйэлэрэ астаан үрдүк сыанаҕа батаран барыһырыахтара”, — дииллэр. Төрүт сымыйа. Билигин тыаҕа сэппэрээтэрдээх да ыал ахсааннаах, ким да арыылаан барыһырбат. Үүт түргэнник буорту буолар бородууксуйа буолан, ордук кырыы сирдэргэ элбэх үүтү-сүөгэйи кыайан батарбаккын. Онон маннык этии олоххо киирдэҕинэ бары өттүнэн ночооттоох, сүөһү ахсаана да, бородууксуйа оҥоһуллуута да өссө эбии таҥнары түһүөхтэрэ.
Бу тыа сирин дьонун эрэ буолбакка, иҥэмтэлээх, олохтоох эккэ-үүккэ наадыйар бары дьону барыларын таарыйар кыһалҕаҕа үгүс киһи санааҕытын этиниҥ, туруорсуҥ. Мөккүөртэн кырдьык үөскүүр.
«Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru. сайтка анаан Уйбаан Пономарев, Чурапчы.