Кэрэ эйгэтигэр дьиэ кэргэнинэн

Бөлөххө киир:

“Тускул” Култуура киинин камернай саалатыгар “Дууһабыт иэйиитин арыйан” диэн ааттаах ини-бии Анатолий, Афанасий Колочевтар айар киэһэлэрэ буолан ааста.Кинилэр 5 оҕолоох Екатерина Константиновна, Петр Николаевич Колочевтар дьиэ кэргэттэригэр төрөөбүт, Хатаска улааппыт, үүммүт-сайдыбыт дьон буолаллар. Аҕалара Горнай улууһан Күөрэлээҕиттэн, ийэлэрэ төрүт Хатастан төрүттээхтэр. 

edersaas.ru


Дьиэ кэргэн оҕолоро бары да сүрдээх дьоҕурдаах, билиигэ-көрүүгэ тардыһыылаах, тахсыылаах үлэлээх, дьоһун олохтоох, дьиэлээх-уоттаах, оҕолоох-уруулаах, көлүөнэ ситимэ сиэн оҕолордоох силис-мутук тардыбыт дьоннор. Аҕалара Бүөтүр бары өттүнэн талааннаах, сахалыы номоҕон, холку, саҥата-иҥэтэ суох үлэлии-хамсыы, бүтэрэ-оһоро, оҥоро-тута сылдьар идэлээҕэ. Кэлин бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсан баран сүрэҕэр, дууһатыгар иитийэхтээбит санаатын, оҕолорун дьиэтин тутарыгар толору туһаммыта. Ол курдук, дьиэни тутан таһааран баран, дьиэ ис бараанын барытын бэйэтин илиитин иһиттэн таһааран хас биирдии дьиэ туспа тыыннаах, барыта лип-лап, үйэлээх гына оҥорбута. Онно оһуор-мандар да баар, туттарга-хаптарга табыгастаах биэсэлкэлэр, миэбэлгэ тиийэ баар. Ийэлэрэ Екатерина ис-иһиттэн ырыа дууһалаах, куруутун киҥинэйэн ыллыы сылдьар идэлээх эбит. Оҕолор Хатас муусукаалынай оскуолатын араас кылааһыгар үөрэнэн, 5 оҕоттон иккитэ култуура эйгэтин идэ быһыытынан талан, Полина вокальнай кэлэктииптэр салайааччылара, Афанасий хореограф буолбуттар. Аҕалара Бүөтүр урут уус-уран самодеятельность кэнсиэрдэригэр кулуупка үҥкүүлээн аҕай биэрэр эбит. Аны ол кэнниттэн таансыга хорумуоскаҕа оонньуур үһү.


Култуура эйгэтигэр иитиллиилэрэ оҕо саастарыттан буоллаҕа, онно ордук төрөппүттэрэ сабыдыаллааҕа биир маннык түгэнтэн ырылыччы көстөр дии саныыбын. Екатериналаах, Петр ыал буолан дьиэ туттубут үөрүүлэрин малааһынын кэннэ киирбит харчынан бас-көс киһи аҕалара миэбэл атыылаһа киирэн баран… сабыс саҥа пианино атыылаһан тахсыбыт! Дьиҥэ ол кэмҥэ оҕолор кыралар эбит, ким да ити үнүстүрүмүөҥҥэ оонньуоҕа биллибэт эбит. Ол да буоллар, кэрэҕэ, үтүөҕэ тардыһыы күүһэ пианиноны атыылаһыннардаҕа. Кэлин ол пианино дьиэ кэргэн киэн туттар мала буолан, дьиэ саамай мааны муннугар турдаҕа. Оҕолор да, сиэннэр да оонньоотохторо аҕай.
Афанасий Петрович 2019 сыллаахха ахсынньы 21 күнүгэр, төрөөбүт күнүгэр “Тускул ” КК айар киэһэтин ыытан турардаах. Дьэ, онно бары да киһи дьулуурдаах-тулуурдаах, олоххо интэриэстээх буоллаҕына билиитин-көрүүтүн, тэнитэн дириҥэтэн атын хайысхаҕа ситиһиилээхтик, дириҥ силистээхтик үлэлиэн сөп эбитин дьиҥ чахчы итэҕэйбиппит. Ол курдук, кини үҥкүү тэтимин, хамсаныы абыралын … сатаан саҥарарга үөрэтэргэ туһаныахха диэн санааттан эбии үөрэхтэри үөрэнэн билигин ситиһиилээх үлэлээх логопед быһыытынан биллэр. Омос санаатахха, үҥкүү уонна сатаан саҥарыы сибээһэ ыраах курдук. Ол гынан, ол оннук буолбатаҕын Афанасий Петрович бэри диэн бэркэ билэр. Аны кини логопед быһыытынан үлэтин сүрүн уратыта сахалыы дорҕооннору кытта үлэтэ буолар. Логопедия Арассыыйаҕа наука, теория да быһыытынан, быраактыка да быһыытынан научнай үлэлэр баһыйар үгүс өттө нуучча дорҕооннорун тутулугун тутуһар, онон кини бу хайысхаҕа (саха тылыгар) үлэлиир тарбахха баттанар аҕыйах исписэлиистэртэн биирдэстэрэ буоларыттан биһиги хатастар киэн туттабыт.


Дорҕоону кытта үлэлиир киһи ырыаҕа кэлэриттэн соһуйбаппыт, онон Афанасий олус үчүгэйдик ыллыырын “ээ, кини ыллаан бөҕө буоллаҕа” диэбит курдук ылынабыт. Аны аан бастаан идэлээх үлэһит буолбут хайысхатын күн бүгүҥҥүгэ диэри бэриниилээхтик илдьэ сылдьар. Ол курдук, СӨ Ис дьыалаҕа министиэристибэтин бэтэрээннэрин “Созвездие” диэн кэлэктиибигэр хореграфтыыр, уопсастыбаннай ноҕурууска быһыытынан ситиһиилээхтик салайар. Аата да этэринии (созвездие) со диэннээх буоллаҕына, ол аата биир эрэ хайысха буолбатах, бу кэлэктиипкэ сүрдээх үчүгэйдик ыллыыр, ырыаны ускуустуба көрүҥүн быһыытынан сайыннарар -үүннэрэр дьоннордоох. Аны маны таһынан Афанасий оччоттон-баччаҕа диэри артыыс быһыытынан кимиэхэ даҕаны сирдэрбэтэҕэ. Инньэ гынан, «Саха» НКиК сериалларыгар оонньуур, “Кыргыттар” диэҥҥэ сүрүн оруоллартан биирдэстэрин уобараһын итэҕэтиилээхтик арыйан көрөөччү биһирэбилин, интэриэһин ылыан ылбыта.Үҥкүүтүгэр үөрэтээччи эрэ буолбакка үҥкүүнү туруорааччы быһыытынан эмиэ ураты туспа буочардааҕынан биллэр. О.э иис курдук иистэнээччи эрэ буолбакка, таҥас быһааччы баарын курдук икки атын атын хайысханы олох бэркэ алтыһыннарар.
Онтон Анатолий култуураҕа кэлиитэ Афанасийтан олох атын суол. Оскуолаҕа сылдьан төрөппүттэрэ ирдииллэринэн син муусукаалынай оскуолаҕа үөрэммит, ол эрээри, ол онон бүппүт. Онтон үлэ-хамнас, оҕо-уруу, дьиэ-уот уо.д.а. түбүк-сабык, күнтэн күн баран испит, «хайдах эрэ ырыаттан ыраах сылдьыбыт эбиппин» диэн билинэр. Ол эрэн, Анатолий көхтөөх, түргэн-тарҕан, туругас-олоругас, сырдык, сылаас эйгэлээх, үөрүнньэҥ. Онтон үөрүү-көтүү көтөлө элбэх киһини ырыаҕа, ырыа эйгэтигэр киллэрдэҕэ. Кэпсээнэ да оннук:
“Дьэ ол курдук, бары улаатан, үлэлээн-хамсаан, оҕолонон-урууланан биэнсийэҕэ тахсар сааспыт кэлбитин билбэккэ да хааллыбыт. Арай, биир икки үбүлүөй кэннэ эҕэрдэбит хайдах эрэ чуҥкук, биир баҕайы … арай ырыанан ситэрдэххэ хайдах буолуоҕай диэммин ырыа үөрэттим. Ол Н.Николаева үбүлүөйэ этэ. Дьэ, эҕэрдэлиир түгэммит бу тигинэтэн кэллэ, эҕэрдэлээтибит уонна ырыаны Анатолий Колочев бэлэхтиир диэн буолла. Дьэ доҕоттор, долгуйан уҥуоҕум сап-салыбырас, илиим хамсыыр, сүһүөҕүм илигириир, сүрэҕим айахпынан тахсан барыах курдук… Ол да буоллар, ыллаатым, ырыам 2-3 көппүлүөтүгэр “колеябар” киирдим, хата дьонум ытыс тыаһа бөҕө”.
Ити 2-3 сыллааҕыта этэ. Ити икки ардыгар сүрэҕэр-дууһатыгар илдьэ сылдьыбытын утаппыттыы үлэлээн номнуо 2 ырыалаах. Ордук сөбүлээн А.Алексеев, В.Ноев, А.Барашкова, П.Семенов айымньыларын толорор. Тыыннаах дорҕоонунан ыллыырын ордорор. “Дорҕоон” устуудьуйаҕа тиийэн П.Герасимов, Д.Готовцев курдук тыыннаах дорҕоон мэтрдарыгар тиийэн уһуллан, онно ыллаан бэйэтигэр эрэлэ улаатан, саха ырыатын тарҕатааччы, үтүөкэн толорооччу. Анатолий тыйаатырга эмиэ чугас, Хатас норуодунай тыйаатыра устубут »Тап-тал» диэн О.П.Гаврильева суруйбут «Эҕэрдэ, кыргыттар» диэн айымньытынан уһуллубут киинэҕэ биригэдьиир оруолун кыайа-хото тутан оонньообута. Тыйаатыр А.Е Кулаковскай »Куорат кыргыттара» испэктээгэр эмиэ сүрүн оруоллартан биирдэстэрин — аҕа оруолун итэҕэтиилээхтик көрдөрбүтэ.
Ини-биилэр күн бүгүн оҕо саастарыгар курдук иннэлээх саптыы бииргэ тиһиллэн биир эйгэҕэ (ырыа-тойук, үҥкүү-битии) көрсөллөрө элбээтэ. Ол курдук, Анатолий урукку үлэтин чэрчитинэн СӨ Ис дьыалаҕа министиэристибэтин бэтэрээнэ буолар. Онон, “созвездиелар” Анатолийы үөрүүлэрин кытта бэйэлэрин кэккэлэригэр киллэрбиттэр, бэл диэтэр, анал көстүүмүн булбуттар.


Айар киэһэнэн бырааттарын, убайдарын эҕэрдэлии бииргэ төрөөбүт эдьиийдэрэ, балтылара: Анаабыр улууһуттан кэлэ сылдьар Ирина Петровна, Полина Петровна дьиэ кэргэттэрин кытта кэлбиттэрэ киэһэни өссө киэргэттэ, ис хоһоонун дириҥэттэ. Ирина кэргэнэ Гавриил Спиридонов ийэлэригэр Екатеринаҕа анаан суруйбут С.Дадаскинов тылларыгар «Эдэркээн саастарым» диэн ырыата сүрэҕи-быары ортотунан киирдэ, долгутта. Гавриил Хатаска элбэх киһи күндүтүк саныыр Ой Бэс сайылыгын туһунан ырыатын Афанасий Петрович репертуарыгар мэлдьи маҥнайгы күөҥҥэ илдьэ сылдьарын бэлиэтээн этиэхпин баҕарабын. Бу да күн бу ырыаны ыллаабытын дохсун ытыс тыаһынан көрүстүбүт. Манна даҕатан эттэххэ, Полина Петровна быйыл бу олох соторутааҕыта Арассыыйа үрдүнэн “Муусука барыбытыгар” бырайыак чэрчитинэн ыыппыт сүҥкэн үлэтин түмүгүнэн СӨ Үтүөлээх учуутала буолбута. Онон кинилэр тахсан ыллаабыттарыгар Ирина Петровнаны кытары СГУ саха салаатыгар үөрэммит доҕотторо, онтон Полина Петровнаны манна үлэлии сылдьан тэрийсибит, салайсыбыт 16 сылын ыллыыр-туойар “Сайдам ” вокальнай ансаамбыл кыттыылаахтара уонна Хатас орто оскуолатыгар бииргэ үөрэммит доҕотторо эҕэрдэлээтилэр.
Саха дьонун сиэринэн Анатолийдаах Афанасийы айар-тутар суолларыгар бэлиэ түгэнинэн бииргэ үөрэммит табаарыстара – кылааһынан, түмсүүнэн, ансаамбылынан, аймах билэ дьонноро кэлэннэр эҕэрдэлээтилэр. Ийэлэрин өттүнэн аймахтара Ольга Покровская эҕэрдэтин, бэлэҕин кытта истиҥ-иһирэх ырыаны бэлэхтэээтэ.
“Дууһабыт иэйиитин арыйан” киэһэни “Тускул” КК үлэһиттэрэ иилээн-саҕалаан, бэлэмнээн ыыттылар. Уоппуска кэмэ буолан кинилэр: Вилена Константинова, Евдокия Семенова, Татьяна Жиркова, Нарияна Стручкова уотунан-күөһүнэн киэргэтиини, микрофоннар үлэлэрин, фонограмманы холбооһуну, дорҕоонунан киэргэтиини, сценарийы суруйууну, сценкаҕа оонньооһуну, сааланы киэргэтэн бэлэмнээһини, остуоллары, олоппостору туруорууну, көрөөччүнү кытта үлэлэһиини, киэһэни салайан ыытыыны, эрэпэтииссийэлэри, билиэти атыылааһыны барытын бэйэлэрэ оҥордулар.

«Саха сирэ», edersaas.ru саайтка анаан Наталья РУФОВА, ааптар хаартыскалара

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0