Искусство уһун үйэлээх, киһи олоҕо кылгас.
Үгүһү оҥоро охсор туһугар ыксыахха.
Ирина Архипова
Бүгүн, бэс ыйын 18 күнүгэр, саха профессиональнай эстрадатын төрүттээбит Юрий Егорович Платонов баара буоллар 80 сааһын туолуо этэ. Бу түгэнинэн сибээстээн, Юрий Егорович туһунан, кининиин алтыспыт кэмнэрбин ахтан-санаан ааһарга сананным.
Олоҕум суолугар интэриэһинэй дьылҕалаах үгүс киһини көрүстүм уонна аҕа көлүөнэбит чиэһинэйиттэн, булгуруйбат санаатыттан сөҕөбүн эрэ. Кинилэртэн биирдэстэринэн РСФСР уонна САССР үтүөлээх артыыһа, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуодунай артыыһа, М.К.Аммосов аатынан ХИФУ Арассыыйа Хотугулуу-илиҥҥи норуоттарын култуураларын тылларын институтун фольклорга уонна култуураҕа кафедратын бэрэпиэссэринэн үлэлээбит Юрий Егорович Платонов буолар.
Юрий Егорович Платонов Мэҥэ Хаҥалас оройуонун Майа сэлиэнньэтигэр Аҕа дойду уоттаах сэриитэ саҕаланыан эрэ иннинэ, 1941 сыллаахха бэс ыйын 18 күнүгэр күн сирин көрбүтэ. Кыра оҕо сааһа дойдуга бүттүүнүгэр ыарахан, аас-туор сылларга ааспыта. Эрдэ тулаайах хаалан, кыһалҕаттан абаҕатыгар Уус Маайа оройуонугар Дьугдьуур хайаларыгар, дохсун сүүрүктээх Ааллаах Үүҥ биэрэгэр иитиллибитэ. Хайа үрэҕэр таптала кинини өрүс училищетыгар сирдээбит буолуохтаах. Өрүс училищетын кини 1964 с. үөрэнэн бүтэрбитэ. Эстрадаҕа аан бастаан сыстыыта бу училищеҕа үөрэнэр кэмнэригэр саҕаламмыта.
Ол кэнниттэн 1968 сыллаахха Москва куоракка бүтүн Арассыыйатааҕы эстрада ускуустубатын айар мастарыскыайын – ВТМЭИ-ны бүтэрбитэ. Кыһыл строкалаах үрдүк категориялаах эстрада артыыс-вокалиһа, эстрада аныгы ырыаларын соҕотоҕун толорор бырааптаах дипломнаах. Кэлин М.К.Аммосов аатынан Саха судаарыстыбаннай университетын культурология салаатын бүтэрбитэ. “Фольклор уонна национальнай култуура кафедратын доцена” учуонай ааты ылбыта.
Айар үлэтин 1967 с. П.А.Ойуунускай аатынан Дьокуускайдааҕы муусука-дыраама судаарыстыбаннай тыйаатырын кэнсиэртиир-эстрада бюротуттан саҕалаабыта. Кини гастроллаабыт географията олус киэҥ, өрөспүүбүлүкэбит уйаара-кэйээрэ биллибэт муннуктарыгар сольнай бырагырааманан кыттыбыта. Онтон кэлин Юрий Платонов гастроллуур маршрутунан Сэбиэскэй Сойуус бүттүүнэ буолбута. Кини “Якутская Эстрада-72”, “Чолбон”, “Радуга”, “Сияние Севера”, “Мелодии Севера” араас вокальнай-инструментальнай ансаамбыллары кытта ыллаабыта.
Мин эмиэ үгүстэр курдук, ырыаны таптаан истэбин. Бэйэм билэр дьоммун кытта, төһө да куолаһа суох буолларбын, ыллаһыахпын сөп. Ол эрээри олоҕум устата саха эстрадатын саҥа ырыаларын куруук кэтээн көрөбүн-истэбин. Оҕо эрдэхпинэ кыракый дэриэбинэбитигэр кэлэр артыыстар саҕаттан. Артыыстар итинник кэлиилэригэр киһи иһиттэр истэ олоруох курдук кэрэ, ыраас куоластаах, муус маҥан көстүүмнээх Юрий Платоновы тоҕо эрэ өйдөөн хаалбытым. Кини ураты куолаһа киһи сүрэҕин ортотунан киирэрэ уонна олоҕум тухары өйбөр хатанан хаалбыта.
Биһиги суолбут ханна да быһа охсуспатаҕа. Ол эрээри дьылҕа хаан көрсүһүүнү тосхойбута. Юрий Егорович бэйэтин мастарыскыайын оҕолоругар сибидиэтэлистибэлэри үлэһэн оҥотторо кэлэ сылдьыбыта. Билсиһэн, кэпсэтэн-ипсэтэн барбыппыт. Кини олус дьыалабыай, түргэн-тарҕан, хомуллуулаах киһи эбит этэ. Биһиги үлэбит аналын уонна кыһалҕатын тута өйдөөбүтэ. Онтон сотору кэминэн эдэр, кыраһыабай уонна сүрдээх үчүгэй куоластаах мастарыскыай устудьуоннара биһиги үлэһиттэрбитигэр Саҥа дьыл эрэ иннинэ буор босхо кэлэн кэнсиэртээбиттэрэ.
Биһиги кинилиин сыыйа ыкса билсэн, мин Юрий Егоровичтан ырыа уруогар дьарыктыырыгар көрдөспүтүм. Ыллыахпын олус баҕарар буолан, кини мастарыскыайыгар дьарыкка сылдьыбытым. Мастарыскыай оччолорго Троицкай таҥара дьиэтигэр баар Эстрада судаарыстыбаннай тыйаатырыгар баара.
Дьаныардаах эрчиллии түмүгэр мин дьарыкка сүрдээҕин өрө көтөҕүллэн сылдьыбытым. Билигин тыас-дорҕоон теориятын ыйдаҥардыбыт киһи быһыытынан маны кыралаан да буоллар олоххо туттар кыахтаммытым. Ол иһин Юрий Егоровичка махталым муҥура суох.
Кини дьулуурдааҕыттан уонна үчүгэй ыра санаалааҕыттан сөхпүтүм. Атын киһи эбитэ буоллар, бэйэтин сааһыгар барытын ситиспит киһи быһыытынан аргыый аҕай дьыбааныгар иттэннэри түһэн сытыа этэ. Кини барытын ситиһэрэ – университекка үөрэтэрэ, мастарыскыайын салайара, ыччаты кытта уопсай уонна биирдиилээн үлэлэһэрэ, суруйбут былаанын олоххо киллэрэрэ.
Бу кини көҕүлээһининэн уонна дириэктэр Василий Васильевич Филиппов өйөбүлүнэн эстрада судаарыстыбаннай тыйаатырыгар өрөспүүбүлүкэ суолталаах айар мастарыскыай тэриллибитэ. Бу үөрэх-култуура тэрилтэтин көмөтүнэн ырыаны идэ оҥостор эдэр дьон үөрэнэ өрөспүүбүлүкэ таһыгар барбат буолбуттара. Онон каадырдары миэстэтигэр бэлэмнээбиттэрэ.
“Эстрада-72 уонна Юрий Платонов” (Кыым 27.01.1993) диэн ыстатыйатыгар “Якуттеатр” госхолбоһук оччотооҕу генеральнай дириэктэрэ, кэлин Муусука үрдүкү оскуолатын ректора Василий Афанасьевич Босиков эдэр ырыаһыт Платонов саха эстрадатын сайдыытын туһунан бэйэтин көрүүтүн маннык суруйбута: Биирдэ миэхэ Юрий Платонов олус улахан кэмбиэрдээх киирэн кэлбитэ. Бу иннинэ Платонов хаһан даҕаны миэхэ маннык кэмбиэрдээх киирбитин өйдөөбөппүн. Сурукка маннык этиллибит этэ: “Василий Афанасьевич, биллэрии таһааран, ыччаты мунньан, мин үөрэммит мастарыскыайбар ыытан, кинилэр баазаларыгар биһиги сахабыт эстрадатын тэрийэр хайдах буолуоҕай?” Бу сурук билиҥҥэ диэри Юрий Платонов тус дьыалатыгар хараллан сытар. “ Ол кэмҥэ искусствоҕа олус кыра үп көрүллэрэ, ол иһин эстрада кэнсиэртэртэн киирбит үп-харчы суотугар олороро. Дотацияны тыйаатырдары көрүүгэ-истиигэ ылаллара. Кинилэр күөннэригэр соҕотох эстрада эрэ арыый да дохуоттаах миэстэнэн буолара уонна кыра үп аахсара. Ол иһин биһиги эстрада дохуотунан талааннаах ыччаты Москваҕа ыытарга быһаарбыппыт. Хаһыат уонна араадьыйа нөҥүө биэрбит биллэриибитинэн ыччаты үөрэххэ ыҥырбыппыт. Москваттан педагогтар А.И.Бойко, В.К.Лавров кэлбиттэрэ. Сүрүн быһаарааччынан Юрий бэйэтэ буолбута. 300-кэ баҕалаах дьонтон эксээмэннээччилэр 20-тэн тахса эдэр киһини хаалларбыттара. Кинилэр ортолоругар Марфа Колесова, Сергей Расторгуев, Володя Заболоцкий, Наташа Кирюшкина, Фёдор Колосов, Агафий Фёдоров уонна атыттар бааллара. Итинник ньыманан талааннаах оҕолору сүүмэрдээн бөлөх тэрийбиппит уонна кинилэр өрөспүүбүлүкэ илин эҥэр оройуоннарынан гастрольга барбыттара, онтон үөрэнэ дойду киин куоратыгар. Кинилэр Москваҕа үөрэнэ сырыттахтарына мин кинилэргэ хаста да сылдьыбытым, дирекцияны уонна преподавателлэри кытта көрсүбүтүм. Биһиги устудьуоннарбыт Юрий Платонов уонна атыттар аахсыбыт үптэринэн икки сыл үөрэммиттэрэ. Кэлэктиип үөрэнэр кэмигэр, ону тэҥэ көстүүмҥэ 300 тыһыынча солкуобай кэриҥэ ороскуоттаммыта. Ол кэмҥэ ити сөҕүмэр үп этэ. Үөрэх кэмигэр Платонов бэйэтэ Москваҕа иккитэ бара сылдьыбыта уонна оҕолору дьарыктаабыта”.
Онон Юрий Платонов ырыаһыт быһыытынан айар суолун саҕалыырыгар хайыы -үйэ эстрада биллэр артыыстарын эрэ буолбакка, Саха Өрөспүүбүлүкэтин циркэтин төрүттээччилэри иитэн-такайан таһаарбыта. Бүгүн Ю.Е.Платонов 25 сыл устата салайбыт эстрада тыйаатырын мастарыскыайыгар иитиллибит дьон илиитигэр эстрада эстэпиэтэтэ туттарылынна. Бу билигин СӨ үтүөлээх артыыстара Варя Аманатова, Саина, Анегина Дьконова, Ирина Никифорова, Лариса Троева, Клавдия уонна Герман Хатылаевтар, Сахаайа, Чыскыырай; норуоттар икки ардыларынааҕы, Арассыыйатааҕы, өрөспүүбүлүкэтээҕи куонкурустар лауреаттара Саарын, Мирослав Егоров, Тайыына, Андреана, Тамара Попова, Синильга, Юлия Филь, Николай Андросов, Сиэйэ Уола, Кыталы Куо, Сергей Максимов, Ирина Николаева, Сандал, Милена Борисова, Альберт Михайлов уо.д.а.
Юрий Егорович – барытын ыпсара-хопсоро сылдьар киһи. Кини ханнык баҕарар дьыалаҕа практика теорията суох табыллыбатын бэркэ билэр. Сценаҕа өр сыллаах уопута, ырыаны толоруу уратыларыгар ураты көрүүтэ кинини бэйэтин учуобунньуктарын уонна бырагыраамаларын суруйарга сирдээбитэ. Ол курдук, “Краткий справочник по элементарной теории музыки со словарем-указателем”, “Певческое искусство народа – лицо нации”, “Для всех желающих научиться петь”, “Комплекс музыкального воспитания”.
Кэнники сылларга кини “Муусука – барыбытыгар” бырайыагынан үлэлиирэ. Кэнники бырайыагын кэнсиэпсийэтэ “СӨ Култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга министиэристибэтин үөрэтэр ресурснай киинэ” тэрилтэҕэ олоххо киирээри сытар.
Этсрада тыйаатыра үлэлии олорбут Троицкайдааҕы соборун Дьокуускайдааҕы Епархияҕа төнүннэрии кэнниттэн, эстрада айар мастарыскыайа “таһырдьа туран хаалбыта”. Онон мастарыскыай бары устудьуоннара уонна аппаратуралара мин салайар тэрилтэм биир хоһугар олохсуйбуттара. Онтон былырыыҥҥыттан икки хоһу биэрбиппит, ону “Дражник” ХЭТ старателлэр артыалларын бэрэссэдээтэлэ Василий Павлович Степанов көмөтүнэн өрөмүөннээн, ырыаны устар студиялаах мастарыскыай оҥоһуллубута. Улуу Кыайыы күнүн уонна Юрий Платонов 75 сааһын үбүлүөйүгэр 2017 сыл ыам ыйын 6 күнүгэр Опера уонна балет тыйаатырыгар Сэбиэскэй эстрада уонна опера сулустарын улахан кэнсиэрэ уонна “Якутская Эстрада пером очевидцев” кинигэтин сүрэхтэниитэ олус үчүгэй тэрээһиннэхтик буолан ааспыта.
Юрий Егорович Платонов сырдык аата үйэлэргэ умнуллубат. Саха эстрадатын тыйаатырыгар кини сырдык аата иҥэриллибитэ олус хайхаллаах уонна махталлаах дьыала буолар.
Юрий Платонов үөрэнээччилэрэ сценаҕа таҕыстахтарына, дууһабар кинилэр ырыаларын кытта бырааһынньык олохсуйар. Бу бырааһынньык барыбытыгар олус наадалаах, ордук туруга суох уустук кэмҥэ.
Николай Местников,
СӨ нэһилиэнньэ социальнай көмүскэлин үтүөлээх үлэһитэ, Арассыыйа суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ.