Быйыл сайын Ылдьаалаах Настааҕа мурун бүөтэ сиэннэрэ Сайдам сайылыы кэлэр буолла. Оҕонньордоох эмээхсин үөрүүлэрэ диэн сүр, бэлэмнэнии-тэринии кытаанаҕа.
Сайдамҥа анаан кыра үрүллэр бассейны кытары батут ылан туруордулар. Биир күн Ылдьаа сабыс-саҥа футбол мээчигин кууһан үөрэн-көтөн кэллэ:
-Сиэммит оҕолору кытта оонньуо буоллаҕа.
Ол кэннэ удочкаларын хостоото:
-Күн-дьыл турдаҕына оҕобунаан эбэҕэ балыктаан көрүө этибит.
Настаа уоллара Баанньа – Сайдам аҕата – кыра сылдьан оонньообут урууллаах, тэбэрдээх массыынатын, үс көлүөһэлээх бэлэсипиэтин кылбаарыччы сууйан-сотон кэбистэ:
-Мантыктарыҥ билигин да бүтүннэр ээ. Хата ууран кэбиспитим үчүгэйин. Сайдам сайын устата оонньоон төһө эрэ абыранар.
Дьэ кэтэһиилээх күннэрэ үүннэ. Күнүс эбиэт саҕана такси дырылатан кэлэн күрүө аанын иннигэр тохтоото. Күүтүүлээх сиэннэрэ Сайдам, үрүксээгин сүкпүтүнэн, биирдэ чөкөрүс гына түстэ.
-Ии, оҕобут сыыһа. Хайа, һыллый, хайдах кэллиҥ? Ийэҥ, аҕаҥ этэҥҥэлэр дуо? Аара түһэн ииктээтиҥ ини? – Настаа оҕотун таптаан ымманыйа-ымманыйа, төҥкөйөн сыллыы-сыллыы, хоруйдуур да соло биэрбэккэ үрүт-үөһэ ыйыталаһа-ыйыталаһа дьиэ диэки сиэтэн дьөгдьөрүттэ. Эһээ Ылдьаа Сайдам малын-салын дьиэҕэ таста.
-Көрүүй, һыллый, ити эйиэхэ ыллыбыт, — Настаа ыйа истэ. – Куйаас күннэргэ бассейнҥа сытан абыраныаҥ. Ол батукка төһө баҕараргынан ойуоккалыаҥ.
Сайдам, аанньа сэҥээрбэтэхтии, «мһм» дии-дии тоҥхох гына истэ.
-Ылдьаа, оҕобут сылайбыт, — Настаа дьиэҕэ киирэн таапычыкатын уларыта туран тойонноото. – Аһатан-сиэтэн баран сытыаран утутуо этибит. Били тэллэҕи аныаха диэри киллэрбэтэххин дии. Ыл, киллэрэ тарт!
-Ээх, чэ, бэйэм да киллэрээри сылдьыбытым, — Ылдьаа уоһун иһигэр мөҕүттүбүтэ буола-буола кэргэнин сорудаҕын толоро таҕыста.
Чэйдии олорон Сайдам аат эрэ харата хардарар, тугу да үөтэлээҕи кэпсээбэт-ипсээбэт. «Биһигини көрбөтөҕө ыраатан симитиннэҕэ», — дии саныыллар оҕонньордоох эмээхсин.
Киэһэлик уоллара утуйан, сынньанан турда. Ылдьаа тута уруккуттан муспут оонньуур массыыналарын остуолга, муостаҕа сүүрдэн көрдөрдө.
-Бум-буум! Көр эрэ бу, бэртээхэй массыыналар буолбат дуо. Талбыккынан ылан оонньоо. Эйиэхэ көҥүллүүбүн.
Уол биирдэ-иккитэ сүүрдэн көрдө, таҥнары тутан көлүөһэлэрин эргичиҥнэттэ. Ол кэннэ тугу эрэ сүтэрбиттии тулатын мэлээриччи көрө олордо.
-Чэ-чэ, — куукунаттан саалаҕа Настаа киирдэ, — дьиэ иһигэр баҕас хаһан баҕарар оонньуо буоллаҕа. Хата, тахсан бэлэсипиэти көрдөрүөххэ.
Таһырдьа сиэннэрин үс көлүөһэлээх бэлэсипиэккэ олортулар. Сайдам аа-дьуо тэбинэн дьиэ иннинээҕи тэлгэһэни биирдэ-иккитэ эргийэн кэлэн, тохтоото, түстэ. Улаханнык үөрбүт, сэҥээрбит көрүҥэ суох.
-Сайдам, көр эрэ бу, дьэ бу манна дьиҥнээх массыына баар. Маны баҕас чахчы сөбүлүөҥ, — Ылдьаа ампаартан оҕо массыынатын үтэн таһаарда. Сиэнин көтөҕөн ылан иһирдьэ олордон кэбистэ.
-Итини атаххынан бэлэсипиэт курдук тэп. Уруулгун үчүгэйдик тут. Уруулгунан көлүөһэҕин салайаҕын. Дьэ, уонна айаннаа. Оҕом олох суоппар буола түстэ.
Сайдам хуучур-хаачыр тэбиэлээн, тэлгэһэ ортотугар нэһиилэ тиийэн баран, массыынаттан оронон таҕыста.
-Хайа, хайдаҕый, сыллый, сөбүлээтиҥ дуо? – Настаа сүүрэн тиийдэ.
-Айка, акаары баҕайы бытты! Деревяшка быһыылаах!
Настаа мах бэрдэрэн, туох да диэн булбата.
-Төһөтүн да иһин, — Ылдьаа кэлэйбиттии хомуруйа турда, — аҕаҥ кыра сылдьан таптаан миинэр массыыната этэ. Чэ, кэбис, хата сөрүүҥҥэ ходуһам күрүөтүн абырахтыы барыыһыбын.
Инньэ диэт, Ылдьаа матасыыкылын собуоттаан, көтүтэ турда.
-Тоойуом, — Настаа сиэнин төбөтүттэн имэрийэн ылла, — ити батукка ыстаҥхалаан оонньоо ээ, уонна ити эһэҥ сабыс-саҥа футбол мээчигэ ылбыта. Оҕолору кытары бодорустаххына табаарыстаргын ыҥыран оонньуоххут буоллаҕа.
Сайдам батукка тиийэн илиитинэн баттыалаан көрдө уонна кытыытыгар олордо. Сиэбиттэн төлөпүөнүн хостоото.
Арай күрүө аннынан таһаараа ыал тиэргэниттэн – оҕо баарын биллэҕэ буолуо – түү мээчик ыт оҕото аҕылаан-мэҕилээн сүүрэн кэллэ.
-Хайыа, биир табаарыс хайыы-үйэ билсиһэ кэллэ дии! Көрүүй, Сайдам, хайдах курдук үчүгэйкээний!
Ыт оҕото «ньаҥ-ньаҥ» дии-дии оҕо иннигэр бэрт буолан кулахачыйа көттө, бара-бара Сайдамҥа түспүтэ буолла, ыстаанын тэллэҕиттэн ытыран тардыалаан да көрдө. Ол аайы Сайдам: «оо дьэ, бар, мэһэйдээмэ!» – дии-дии туора хадьыйа олордо. Ыт оҕото: «Бу киһиттэн туһа тахсыа суох», — диэтэ быһыылаах, уулусса диэки сүүрэн мөлбөрүйэ турда.
-Чэ, итиччэтигэр буоллаҕына бэйэҥ билэргинэн сырыт. Мин ынахпын ыы бардым, — диэтэ Настаа уонна солуурун кыбынан хотонун диэки биэтэҥэлии турда.
Ынаҕын ыан бүтэн кэлбитэ, сиэнэ олорбутун курдук олорор, харыс да халбарыйбатах. Хараҕа төлөпүөнүгэр хам хатаммыт. Икки эрбэҕэ эп-эймэҥэлэс. Туох эрэ ытыалыыр тыас быыстала суох тырылыыр.
-Нохоо, наһаа өр олороору гыммыккын. Тураҥҥын сүүрэ-көтө түһүөҥ этэ, — Настаа төлөпүөнүн былдьаары илиититтэн туппутугар, уола кыыһыран өрүкүнүйэн турда.
-Ити баар дии, эйигиттэн сылтаан хоттордум! Онус уровеҥҥа тиийэн испитим эбээт!
-Чэ-чэ, ол оонньуу аайы кыыһырдаххыный.
-Саатар манна вай-фай да суох эбит батта! Приставка да суох, көмпүүтэр да суох! Туох да суох аата тоҕо ыҥырбыккытый!
Алталаах уол, кыыһырдаҕым буолан, дьиэ диэки хааман мордьооттоото.
Киэһэ Ылдьаалаах Настаа сиэннэрин сытыаран баран, били масыыҥкалары остуол үрдүгэр ууран, уку-сакы тарбахтарын төбөтүнэн уҥа-хаҥас үтүөлүү олордулар. Оҕолор кыра эрдэхтэринэ бу масыыҥкаларынан, эҥинэ бэйэлээх куукулаларынан күнү-күннүктээн күлэ-сала оонньоон да биэрэллэрэ. Сайын буоллар эрэ, сарсыардаттан киэһээҥҥэ дылы дьиэ таһыгар ыһыытыы-хаһыытыы сырсалларын этэ да барбаккын. Мөҕүллэ-мөҕүллэ хонуктарыгар эрэ киирээччилэр.
Хоско утуйа сытар сиэннэрэ түүлүн быыһыгар: «Да, да убей его! Өл-өл. Ураа, хоттум!» – диир саҥатын истэн, оҕонньордоох эмээхсин өрө тыынан ыллылар. Бүгүн кинилэр олус да хомойдулар.
Ылдьаалаах Настаа тоҕо хомойдулар?
Светлана Егорова