Павел Шелопугин иккистээн төрүүрүгэр, 1965 сыл күhүнүгэр, 16 саастааҕа. Шелопуга диэн араспаанньа белорус тылыттан үөскээбит, “мээмиллэ”, “ыhыллаҕас”, “болҕомтото суох” диэн суолталаах. Хайа эрэ өбүгэтэ барахсан, бука, оннук “недотёпа” эбитэ дуу? “Былыр, 17-18 үйэҕэ, Шелопугиннар диэн боярдар баалларын туhунан лиэтэпискэ суруллубут эбит”, — диэн аҕата хочуолга бараан буhаран сиир дьоро киэhэлэригэр киэн тутта кэпсиирэ эрээри, кинилэр аймахха улаханнык байбыт эбэтэр үрдүкү былааска тахсыбыт киhи бэрт ахсааннаах этэ.
Үгүс Шелопугиннар оробуочай-бааhынай уонна интэлигиэнсийэ кылааhыгар киирсэллэрэ. Оттон иккистээн төрөөбүтүн туhунан сэhэргиир эбит буоллахха, ол маннык этэ. Павел Шелопугин орто оскуоланы уон алта саастааҕар Чита куоракка бүтэрбитэ. “Аармыйаҕа барыаххар диэри үөрэнэҕин дуу, үлэлиигин дуу?” — ийэтэ барахсан ыйыппытыгар уол оннугар аҕата хоруйдуу охсубута: “Үлэлээминэ. Институт ханна да куотуо суоҕа!”. Дьонун сүбэтинэн геологтар Воздвиженскай баартыйаларыгар картограбынан киирэн, сурьма, молибден, вольфрам саппааhын чинчийиигэ кыттыбыта. Забайкалье бырааннарынан, хайаларынан сайыны быhа сылдьыбыттара. Биирдэ, полиметаллаах буолуо диэбит арааhынай таастарын боруодатыттан үрүссээктэригэр толору хааланан, систэрин тоноҕосторо кыычыгырыар диэри сүгэhэрдэнэн, баазаларыгар төннөн испиттэрэ. Шелопугины төhө да харыстаан, кыраны сүктэрэ сатааталлар, уол бэйэтэ баҕаран туран, улахан дьонтон хаалсыбат ыйааhыннаах образец таастары сүгэрэ. Бу да сырыыга үрүссээгэ отуттан тахса киилэ этэ. Кэтит лээмпилэр саннын ыга баттыыллара.
Эдэр картограф чиҥ сүгэhэрин ыарырҕаппатах курдук туттан, тулатын кэрэхсии одуулаhа испитэ. Ойуур мастара күhүн чугаhаабытын билбиттии чуумпуран тураллара, арай тииттэр төбөлөрө кыратык суугунаhан ыларга дылылара. Хатыҥнар онон-манан биир эмэ саhаран эрэр сэбирдэхтэрэ киhи хараҕар тута быраҕыллаллара. Тыа барахсан этиэхтэн эриэккэс сытынан туолбут сөрүүн салгынынан уол түөhүн толору тыына испитэ. Арай, эмискэччи, кэрии тыа талахтара барчалана түспүттэрэ да,аарыма кабаан ойон тахсыбыта.
Бары соhуйан хаалан, тохтуу биэрбиттэрэ, турар сирдэригэр хам хараҕаламмыттара. Хагдаҥ, хойуу түүлээх баараҕай тороху ыраас сиргэ тахсаат, хорус гына түспүтэ. Сэлтэйбит муннунан салгыны сытырҕалыырдыы олоотообута. Алын сыҥааҕыттан өрө үүммүт саhархай аhыыларын уордаахтык килэҥнэппитэ уонна геологтар диэки ыстаммыта. Күтүр улахан тороху аҕыйахта ыстанан тиийэн Шелопугины умса көппүтэ. Эдэр уол аарыма кыылы таҥнары кууhа түспүтэ, үрүссээгин быатабыhа ыстаммыта. Кыыла турбут тыа уордаах харамайа картограбы сүкпүтүнэн иннин хоту ыстаммыта.
Шелопугин кыыл ойоҕоhун түүтүттэн бобо тутуспута, хаhыытыан баҕарбыта да, иhиттэн саҥа тахсар кыаҕа суох курдуга. “Охтубатах эрэ киhи” дии санаабыта уонна үлүбээй кытаахтаhа сатаабыта. Сүүрэн бүгүллэҥниир тыа сибиинньэтиттэн киhи аҕынньыта төллүөх айылаах бэрт бөрүкүтэ суох сыт аҥылыйан кэлэрэ. Онтон Шелопугин киэр эhиллибитэ уонна геологтар хаhыытаhалларын, ким эрэ маатырылыыр саҥатын истибитэ. Хата, техник – гидрогеолог Авель Зимин уолуйбатаҕа: санныттан икки уостаах доруобун сулбу тардан ылбыта да, субу икки даллаҕар кулгааҕын түүтэ сараадыйан турар атыыр торохуну сүүскэ ытан түптэлэппитэ. Тороху умса барбыта.
Уҥа ойоҕоhугар сытан буордаах туйахтаах кылгас атахтарынан сири хаhыйа тэбиэлээбитэ уонна иhийэн хаалбыта. Ол торохуну эттээн көрөн баран, сиэбэтэхтэрэ. Уматан кэбиспиттэрэ. Ким эрэ туосапканан ытан бааhырдыбыт этэ, буулдьата иhигэр сылдьара. Онтун тула этэ хараара сытыйан, амырыын сыттаммыт этэ. Ол даҕаны иhин, алдьархайдаах ыарыыттан харсыттан тахсан, дьоҥҥо саба түстэҕэ. Авель Зимин кэпсээбитинэн, тороху сиртэн тура илик Шелопугиҥҥа иккистээн саба түhэрдии бэлэмнэммит эбит. Оччотугар, сытыы аhыытынан хайа анньан, уолу өлөрүөхтээҕэ хаалбыт. Геологтар күө-дьаа күйгүөрэн уолу “иккистээн төрөөбүтүнэн” эҕэрдэлээбиттэрэ. Павел сиртэн туран, үрүссээгин быстыбыт лээмпитин самсыы тута сатаабыта. Улаханнык куттаммыт курдук санамматаҕа эрээри, илиитэ салҕалыыр этэ. Ити торохуттан суорума суоллана сыспыт күнүн, балаҕан ыйын 8-ын, Шелопугин “иккистээн төрөөбүт күнүм” диэбитэ. Баазаларыгар кэлэн кулуhуҥҥа оргуйбут грузинскай чэйи астына ыймахтаабыттара, пуобардара минньигэсчэй бэйэлээхтик буhарбыт тушуонка миинин тото-хана испиттэрэ. Миинин иhэн баран, Шелопугин кутаа аттыгар дүлүҥҥэ олорон, тимир куруускаҕа итии уу ылбыта. Ылтаhын бааҥкаттан кофе баhан ылан куруускатыгар куттубута. Кофе минньигэс сыта уол сүрэҕин көрбүтүнэн киирбитэ.
— Фоке, — диэн ботугураабыта эдэр картограф.
Максим Ксенофонтов