Варвара Потапова төрөөбүтэ 75 сылыгар аналлаах үлэбит биир түмүгүнэн, киниэхэ анаммыт 40-ча бэчээтинэй лиистээх иккис кинигэбит — “Кэлэр кэмнэргэ кэриэс кэһиибин…” күн сирин көрдө. Кинигэни бэрт тупсаҕайдык оҥорон таһаарбыт “Дани-Алмас” издательство салайааччыларыгар уонна үлэһиттэригэр, үбүлээһинигэр көмөлөспүт Ньурба улууһунааҕы култуура департаменыгар муҥура суох улахан махталбытын тиэрдэбит.
Бу кинигэҕэ Варя Потаповаҕа анаммыт 70 тахса хоһоон, улахан поэмалар киирдилэр. Оннук элбэх анабыл баар эбит. Манна норуодунай суруйааччылартан Л.Поповтан, С.Тарасовтан, Н.Харлампьеваттан саҕалаан билиҥҥи эдэр суруйааччыларга тиийэ суруйбуттар. Бу хоһооннорго кинини бэйиэт быһыытынан билинии эрэ буолбакка, кини айар тыла “үүнэр үйэлэргэ үрүҥ алгыс буолар үрдүк анала» эрдэттэн сэрэйиллибитэ этиллэр. Ону Л. Попов «дьэ, кэллэ ээ хоһоон хонуутугар кыыс оҕо!” диэн киэҥ куйаарга үөрүүлээхтик саҥа аллайыы ис кииллээх “Кыыс кэллэ!” хоһоонугар маҥнайгынан сайа эппит. А.Бүлүүйүскэй Варя “эрдэлээбит хоһоонноро” дьикти этитиилээхтэрин, сонуннарын, дириҥ номохтоохторун, “Аан дойдуну уһугуннара ыллаабытын”, айар тыла «кэлэр кэм кэрэттэн кэрэ ньиргиэригэр холбоһон, кэхтэр диэни билбэккэ өрүү үүнэ турар аналлааҕын» өтө көрөн хоһоонугар кэскиллээбитэ. Бу үтүөкэн, үйэлээх санаалар Варя Потапова айар тыла уратытын, эҥсилгэннээҕин, күннээҕи күйгүөрүнэн муҥурдамматаҕын чаҕылхайдык туоһулууллар. Ити үйэлээх этиилэргэ олук уурса үгүс үөлээннээхтэрэ Н.Харлампьева, М. Софианиди, А. Старостин, И.Левин, Е.Тимофеева о.д.а. хоһоонноро Варя тыла кэм кэрдии өксүөннэрин, хаарын-самыырын уйар, үйэлэри уҥуордуур үрдүк аналлаахтарын бигэргэтэллэр. Ону кытта Варвара Потапова тэлбит суолунан айаннаан иһэр поэтессалар К.Васильева, Айыына, Сайа, Сандаарыйа, Саргы Куо, Дархаана, С. Амгинская о.д.а. Варяҕа анаммыт хоһоонноро киирдилэр.
Кинигэ иккис түһүмэҕэр ааҕааччы Варя туһунан ахтыылары, бэлиэтээһиннэри кэрэхсиэҕэ. Варвара Потапова сүрдээх кылгас олоҕу олорбута. Ол да буоллар кини туһунан ахтыылар үгүс эбит. Манна ураты, үөһэттэн айдарыылаах бэйиэт кыыс уус-уран дьүһүлгэнэ, киһи быһыытынан сырдыга, айыы сыдьаайдаах ис киилэ, дириҥ эҥсилгэннээх мындыр өйүн күүһэ көстөр. Хас биирдии бэлиэтээһин, хоһоонунан дьүһүйүү, ахтыы, ырытыы суруйуулар ааҕан истэх аайы хайдах эрэ дьоҕус, нарын таһаалаах, ол эрээри көнө сүнньүлээх киһи сиэринэн судургу көстүүлээх, арыт халыан соҕус туттуулаах, оннук майгылаах даҕаны, бэйэтин ыарахан кэмин кырдьыксыта, охсуһааччыта буолбут Варя Потапованы илэ бэйэтин тилиннэрэр, ааҕааччыны кинини кытары иһирэх кэпсэтиигэ киллэрэр ураты күүстээхтэр.
Варя күн сириттэн күрэммитэ 42 сыл буолла… Ол тухары төһө да кэм кэрдии өксүөнэ кини үтүө мөссүөнүн, «тааһырбыт сүрэҕи сымнатар”, “дьоло суохтары харыстаһар, дьону дьоллуур дьулуурдаах” дириҥ номохтоох уран тылын тобурахтаах будулҕанынан тибэн, сүтэрэ, симэлитэ сатаабытын иһин, дьиҥ ускуустуба өлбөт тыыннаах күүһүн өйдүүр, өрө тутар үтүө дьон кыаҕынан тиһик, ситим быстыбакка, күн бүгүҥҥэ диэри Варя Потапова тыла тыыннаах кэллэ. Өссө да үгүс үтүмэн сылларга, саха тыллаах баарын тухары кини тыла, санаатын күүһэ, бар дьонугар таптала тыыннаах буолуо, олох үтүө, айыы сыраллаах сырдык, киһилии өрүтүн араҥаччылыырга, киһилиинэн олоҕу тускулуурга өй-санаа уга, суол тэлсэ туруо. Оннук буолуо. Кини тыла дьону-сэргэни тардар, олох, дьиҥ киһилии кырдьык, үтүө сиэр туһунан киһи уйулҕатын эгэлгэ кылларын уһугуннаран, дириҥ толкуйга сирдиир кыахтаах, онон күүстээх.
Дьиҥ ис сүрэхтэн тапталлаахтык, харыстаахтык, кырдьык, итэҕэл санаанан суруллубут ахтыылар бэйиэт кыыс кылгас олоҕун суола, уратыта, өрүү дьоҥҥо сырдыгынан сыдьаайа сылдьар кэрэтэ, айар үлэтин өлбөт өрөгөйө тыыннаахтарын туоһулууллар.
Саха бастакы, бастыҥ бэйиэт кыыһа:
Туора дьон дьолунан
Тотор дьоллон!
диэн алгыстаах этиитэ киһи буолуу, киһилии киһи диэн үтүө
ааттаныы өрөгөйө!
Билигин Үүнэр көлүөнэ паарката тутуллара былааннана сылдьар. Манна эдэркээн Варя кинигэтин өрө тутан хоһоон ааҕа турар пааматынньыктаах искибиэр тутуллара буоллар. Мантан чугас 14, 31, 17 сахалыы тыллаах оскуола оҕолоро, М.К.Аммосов аатынан ХИФУ устудьуоннара үөрэнэллэр. Кинилэр манна кэлэн хоһоон ааҕыа, бэйиэттэри кытта көрсүө этилэр. Манна поэзияны таптааччылар түмсэр сирдэрэ буолуох этэ.
Эдэр ыччаты төрөөбүт тыл эйгэтигэр, искусство үрдүк чыпчаалыгар – поэзияҕа иитэр үлэбитигэр улахан көмөлөөх буолуоҕа саарбахтаммат.
Филос.н.д. Саввинов А.С.,
педаг.н.д. Е.М.Поликарпова,
филол.н.д. В.Б.Окорокова.