Быйыл сыана аска-үөлгэ, туттар табаарга, хомунаалынай өҥөҕө эрэ буолбакка, дьиэҕэ-уокка эмиэ үрдээтэ. Билигин саҥа тутуллар дьиэлэргэ биир квадратнай миэтэрэни ортотунан 70-80 000 солкуобайга атыылыыллар. Ол аата 1 хостоох кыбартыыра 3-3,5 мөлүйүөн, 2 хостоох 5-5,5 мөлүйүөн солкуобай.
edersaas.ru
Аҥаардас бетонунан көрөн турар кураанах эркиннээх дьиэни ылан баран өрөмүөннүүргэр, сантехникатын киллэрэргэр эмиэ мөлүйүөн аҥаара ирдэнэр.
Оттон урут дьон олоро сылдьыбыт дьиэлэригэр оройуонуттан, өрөмүөнүттэн, дьиэ ис-тас туругуттан, хас сыллаахха тутуллубутуттан көрөн, сыана улаханнык араастаһар.
2019 сылга ипотека бырыһыана эмиэ эбиллэн, үгүс бааннар 10-11% кирэдьиит биэрэллэр. Төһөнөн уһун болдьоххо ылаҕын, холобур, 30 сылга, оччонон хос төлүүрүҥ улаатан биэрэр, онон ылбыт суумаҕыттан хас да бүк элбэҕи биэрэрдээх буолан тахсаҕын. Кылгас болдьоххо (10 сылга) ылар табыгастаах эрээри, ыйдааҕы төлөбүрүҥ хамнаскын барытын сиир кутталланар. Ити курдук кыһалҕаттан дьон үйэлэрин тухары бааҥҥа хамначчыт буолаллар.
Дьиэ сыаната тоҕо үрдээтэ?
Көстөрүн курдук, быйыл дьиэ атыылаһарга балаһыанньа бөрүкүтэ суох. Дьиэ сыаната үрдээбитин тутааччылар икки төрүөтүнэн быһаараллар. Бастатан туран, өлүүлэһэн тутууга от ыйын 1 күнүттэн сокуон уларыйарынан сибээстээн, тутуу хампаанньалара нэһилиэнньэттэн хомуйбут харчыларын бааҥҥа тыытыллыбат эскроу-счекка уган кэбиһиэхтэрэ. Ол үптэрин дьиэлэрин тутан бүтэрдэхтэринэ биирдэ устар кыахтаныахтара. Онон тутааччылар бэйэлэрин үптэригэр уонна баантан кирэдьиит ылан дьиэ тутуохтара. Өскөтүн эбийиэги тутан бүтэрбэтэхтэринэ, өлүүлэһэн тутууга киирбит дьон харчыларын эскроу-счеттан төннөрүөхтэрэ. Иккиһинэн, НДС нолуок үрдээн, тутуу матырыйаалыгар сыана эмиэ эбилиннэ.
Арай сарсыҥҥыга эрэли саҕар биир үөрүүлээх сонун дойду бэрэсидьиэнэ Владимир Путин ыам ыйынааҕы ыйааҕар олоҕуран, дьиэ тутуутун элбэтэргэ, куорат эйгэтин тупсарарга национальнай бырайыак оҥоһуллубута. Ол иһигэр «Ипотека», «Олорор дьиэ», «Куорат тупсаҕай эйгэтин оҥоруу», «Дьон олороругар табыгаһа суох дьиэ-уот пуондатын бигэтик аччатыыны хааччыйыы» бырайыактар киирбиттэрэ.
8% ипотека
Бырайыак сүрүн сыала-соруга — орто дохуоттаах ыал дьиэ атыылаһарыгар (туттарыгар) табыгастаах усулуобуйа тэриллэн, ипотека 8% аллараа түһүөхтээх. Элбэх кыбартыыралаах дьиэлэри тутарга өлүүлэһэн тутуу таһынан, дьон харчытын уган баран албыҥҥа киирэн биэрбэтин туһугар тутууну саҥа ньыманан үбүлүөхтэрэ.
СӨ Тутуутун министиэристибэтэ сабаҕалаан көрүүтүнэн, 2019-2024 сылларга дьиэ-уот сыаната нэһилиэнньэ дохуотуттан бытааннык үрдүүрэ күүтүллэр. Ол эрэн, өлүүлэһэн тутууга саҥа сокуон киирэн, тутууну үбүлүүр усулуобуйа уларыйан, дьиэ-уот сыаната эмиэ халбаҥныаҕа.
Тутааччылар нэһилиэнньэ өлүүлэһэн тутууга укпут харчытын тыыппакка, аны баантан кирэдьиит ылан тутар буоланнар, дьиэ-уот сыаната 2019-2021 сылларга 25 % үрдүөҕэ. Онтон 2022-2024 сылларга ырыынак оннун булан, сыана 4% түһүөн син.
Оттон ипотека бырыһыаныгар баан кирэдьиит ылбыт дьон кэмигэр иэстэрин төлөөбөтөхтөрүнэ сүтэрэр сууматын, инфляция ночоотун барытын угар. Өскөтүн дойду экэниэмикэтэ бигэ туруктаах уонна бааҥҥа киирэр үп хааччылыннаҕына, ипотека бырыһыана түһэн, 8% намтыан сөп.
Сууллар кутталлаах таас дьиэлэри көтүрүөхтэрэ
“Олорор дьиэ уонна куорат эйгэтэ” национальнай бырайыак чэрчитинэн, куоракка уонна тыа сиригэр эргэрбит, иҥнэччи-хаҥначчы түспүт, саахалланар кутталлаах дьиэлэри салгыы көтүрэн, олохтоохтору көһөртүөхтэрэ. Дьиэни саахалланар туруктаах диэн билинэргэ, РФ Бырабыыталыстыбатын тохсунньу 28 күнүгэр 2006 сыллаахха тахсыбыт 47№-дээх уурааҕын балаһыанньата сүрүн тирэх буолар. Ити уураахха ыйыллыбытынан, мас дьиэлэри эрэ буолбакка, эркиннэрэ, сыбаайалара эргэрэн, хайыта баран сууллар туруктаах таас дьиэлэри эмиэ көтүрүөхтэрэ.
Дьиэни дьон олороругар сөбө суоҕунан ааҕан, өрөмүөннээн саҥардан биэрэргэ, эбэтэр көтүрэн, олохтоохтору көһөртүүрү олохтоох бэйэни салайыныы уоргана быһаарар.
Мас дьиэттэн көһөрдүлэр эрээри, саҥа дьиэни атыылаһарга мөлүйүөнүнэн харчыны бэйэбит төлөөтүбүт диэн билигин үгүс киһи кэпсиир. Онуоха Тутуу министиэристибэтэ бу курдук быһаарар: «РФ Дьиэҕэ-уокка кодексатын 32 ыстатыйатыгар олоҕуран, саахалланар туруктаах дьиэттэн дьону көһөртүүбүт. Өскөтүн саҥа бэриллэр дьиэ эргэрбит саахалланар дьиэ сыанатыттан үрдүк буоллаҕына, сыана араастаһыытын бас билээччи бэйэтэ уйунар».
Марианна Тыртыкова, «Саха сирэ», edersaas.ru