Ааспыт нэдиэлэҕэ Кэбээйи улууһугар Наркология диспансерын күннэрэ ыытылыннылар. Доруобуйа национальнай күнүгэр анаммыт тэрээһин икки тыһыынча курдук нэһилиэнньэлээх Кэбээйи сэлиэнньэтиттэн саҕаланна. Манна нарколог-психиатр Семен Большаков, клиническэй психологтар Надежда Замятина уонна Виктория Филиппова, доруобуйаны чөлүгэр түһэрэр отделение химическэй тутулуктаныыга исписэлиистэрэ Алексей Лебедь уонна Юрий Мелешко нэһилиэнньэҕэ сэрэтэр-сырдатар үлэни ыыттылар.
edersaas.ru
Нарколог-психиатр сүбэтигэр эр дьон эрэ буолбакка, дьахталлар эмиэ наадыйдылар. Арыгылааһынтан эмтээһини уонна кодированиеттан ураты, хас да киһи күөх моҕойтон тутулуктаныыттан уонна лудоманияттан сүбэ-ама ылла. Элбэх киһи ааһан-араҕан биэрбэт кутталтан уонна да атын дьиксиннэрэр туруктан хайдах босхолонуохха сөбүн ыйытта. Кинилэр бары толору эппиэти ыллылар.
Психологтар Кэбээйи орто оскуолатын үөрэнээччилэрин кытары эмиэ көрүстүлэр. Оскуолаларга табахтааһын буортутун туһунан кэпсээтилэр, арыгы буортутун туһунан метафорическай карталары кытта бөлөҕүнэн үлэлээтилэр, ыксаллаах балаһыанньаҕа бэйэни бэрээдэктэнии ньымаларыгар үөрэттилэр. Улахан кылаас оҕолоро оскуоланы бүтэрэр эксээмэннэр кэмнэригэр ыгылыйбат, ыксаабат буолуу туһунан сүбэлэри интэриэһиргээтилэр. Ону сэргэ, учууталларга уонна оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕолору иитээччилэргэ сырдатар үлэни ыыттылар.
Өрөспүүбүлүкэтээҕи диспансер психологтара лиэксийэлэр кэмнэригэр снюс буортутун туһунан видеоны көрдөрдүлэр. Манна обургу оҕолор никотиннаах психоактивнай бэссэстибэни туһаныы содулларын туһунан киэҥник кэпсэнэр. Туохтан оҥоһуллубута биллибэт табах булкааһын тардыы буортулаах дьаллыкка үөрэнэн хаалыыга, кыра уонна обургу оҕолор ыарыыларыгар, кыайан тыыммат буолууга, өлүүгэ тириэрдэр. Хомойуох иһин, снюс оройуоннарга, сэлиэнньэлэргэ эмиэ тиийэ оҕуста. Онон, бу тиэмэҕэ сэрэтэр үлэни ыытыы хаһааҥҥытааҕар даҕаны суолталаах уонна наадалаах.
Наркология өрөспүүбүлүкэтээҕи диспансерын исписэлиистэрэ, ону таһынан, киһи уопсай туругун бэйэтэ билэригэр уонна көннөрүнэригэр ананар проективнай ньымаҕа бөлөҕүнэн үлэни ыыттылар, ыгылыйыыттан, сылайыыттан-элэйииттэн босхолонор ньымаларга үөрэттилэр. Бары билэрбит курдук, учуутал үлэтэ бэйэни бүтүннүү ууран биэриини ирдиир. Онон, исписэлиистэр билиһиннэрбит ньымалара кинилэр доруобуйаларын туругун тупсаралларыгар көмөлөһөрө саарбаҕа суох.
Улахан интэриэһи метафорическай карталары кытта бөлөҕүнэн үлэ тарта. Онон, психологтар уонна учууталлар көрсүһүүлэрэ истиҥ уонна доҕордуу быһыыга-майгыга ааста.
Кэбээйи сэлиэнньэтин Култууратын киинигэр доруобуйаны чөлүгэр түһэрэр отделение химическэй тутулуктаныыга консультаннара нэһилиэнньэни кытары көрсүһүүлэригэр дьиэ-уот, коммунальнай хаһаайыстыба, култуура, Кэбээйи сэлиэнньэтин дьаһалтатын, “Кэскил” РПО үлэһиттэрэ уонна эмчиттэр көхтөөхтүк кытыннылар.
Наркомания уонна арыгылааһын боппуруостарыгар “Арыгылааһыны уонна наркоманияны ыарыы курдук өйдөөһүн” уонна “Аддиктивнай майгы сайдыытыгар оҕону иитии дьайыыта” тиэмэлэр болҕомто киининэн буоллулар. Маннык бэсиэдэлэр уонна көрсүһүүлэр мэлдьи үтүө түмүктээх уонна истээччигэ тиийимтиэ буолаллар.
Химическэй тутулуктаныыга сүбэһиттэр (социальнай үлэһиттэр) суолталара олус улаханын бэлиэтиэххэ наада. Сүбэһитинэн наркотиктан уонна арыгылааһынтан тутулуктаныы диэн тугун билбит эрэ киһи буолуон сөп. Ити “Тэҥнээххэ тэҥнээх” бырагырааманы олоххо күүскэ киллэрэргэ көмөлөһөр.
Көрсүһүүлэр кэмнэригэр үгүстэр интэриэһиргиир ыйытыыларын биэрдилэр, оттон сорохтор бэйэлэрин аймахтарын доруобуйаны чөлүгэр түһэрэр отделениеҕа аҕалаары, эрдэттэн суруйтардылар.
Олохтоох нэһилиэнньэни кытары ыллыктаах, интэриэһинэй, кылаабынайа, түмүктээх кэпсэтии табылынна.
Ольга ГОЛИКОВА, Надежда ЕГОРОВА, “Саха сирэ”, edersaas.ru
О.Голикова түһэриилэрэ