Айылҕаны кэтээн көрөр судаарыстыбаннай иниспиэктэрдэр бу күннэргэ кыылы-сүөлү кыһыҥҥы ааҕыыны түмүктээтилэр. Бу үлэ бэйэтин көрөр сиригэр хайдах ыытыллыбыт туһунан Ураты харыстанар сирдэргэ тулалыыр эйгэни харыстааһын эйгэтигэр судаарыстыбаннай иниспиэктэр Виталий Миронов маннык кэпсээтэ:
— Саха сирин киэҥ нэлэмэн сиригэр-уотугар тохсунньу 25-тэн кулун тутар 10-гэр диэри Кыылы-сүөлү кыһыҥҥы ааҕыы (ЗМУ — зимний маршрутный учёт) саҥа бүттэ. Айылҕа харыстабылын иниспиэктэрдэрэ, булчуттар, айылҕаны туһанааччылар араас кыыл-харамай суолларын ааҕан бүттүлэр уонна толорбут ЗМУ карточкаларын суоттуур-түмүктүүр исписэлиистэргэ туттардылар.
Быйылгыттан кыылы-сүөлү кыһыҥҥы ааҕыы оҥоһуллар ньымата (методиката) уларыйан турар. Урут сорох толорооччу дьиэҕэ олорон халлаантан ылан ЗМУ карточкаларын толорор түгэнэ да баар буолуохтаах. Билигин оннук суох, барыахтаах маршруккун аан бастаан навигаторынан бэлиэтээн, топографическай каарталаах компьютерга киллэриэхтээххин. Ол кэнниттэн толорбут кыһыҥҥы ааҕыыҥ маршурта ол киллэрбит чахчыларгын кытта сөп түбэһиэхтээх уонна кэлин бэрэбиэркэлэнэр.
Кыһыҥҥы ааҕыыны сатыы, хайыһарынан, атынан, снегоходунан оҥоһуллуон сөп. Кыраһа кэнниттэн биир суукка буолан баран супту оҥоһуллуон сөп, кыраһа суох буоллаҕына аан бастаан толоруохтаах туһаайыыгынан баран туох баар харамай суолларын барытын хаарга сотон ааһыахтааххын. Дьэ, ол кэнниттэн эмиэ биир суукка буолан баран учуоттуур маршрут толоруллар. Ортотунан кыһыҥҥы ааҕыы маршрутун устата 10 килэмиэтир буолуохтаах. Таарычча мас көтөрө эмиэ ааҕыллар.
Толоруллубут карточкалары исписэлиистэр бэрэбиэркэлииллэр, формуланан төһө кыыл-көтөр ахсаанын суоттаан таһаараллар. Ити чахчылары барытын хомуйан, ырытан баран, төһөтө бултаныан сөбүй диэн таһааран, бултаныахтаах көҥүл (лицензия) ахсаана торумнанар.
Холобур, “Кэнкэмэ” ресурсалаах резерват сиригэр-уотугар 15 маннык карточка оҥоһуллуохтааҕа, уопсай устатынан ыллахха — 150 килэмиэтир. Дьиҥнээҕинэн 16 карточка оҥоһулунна. Онно икки иниспиэктэр — Оконешников Г.И. уонна Миронов В.Е. үлэлээтилэр.
Сылдьыбыт суолларбыт туһунан түмүктээн эттэххэ, Кэнкэмэҕэ туртас аҕыйаабыт, мас көтөрө олох суох буолбутун кэриэтэ. Баҕар, Кэҥкэмэгэ ааспыт сайын ойуур баһаардарыттан да сылтаан буолуоҕа. Отон да үүммэтэҕэ, онтон да аҕыйыан сөп. Кэтээн, көрөн-истэн көрдөххө итинник хартыына ойууланар.
Бэлэмнээтэ Женни Стрюкова
Хаартысканы: В.Миронов ыытта
Сүрүн хаартыска — СИА.