Күндэли: «Тылдьыт көмөтүнэн элбэх уустук тылбаас оҥоһуллуо диэн эрэнэбин»
Кулун тутар саҕаланыыта edersaas.ru/slovar диэн саҥа электроннай сахалыы-нууччалыы тылдьыт күн сирин көрдө. Бу ураты тылдьыт туһунан тыл үөрэхтээҕэ, тылбаасчыт, уопсастыбанньык Мария Дегтярева-Күндэли санаатын үллэстэр.
— Маннык электроннай тылдьыт тахсыбытын истэн сүрэхтэниитигэр сылдьыахпын олус баҕарбытым да, иллэҥим суох буолан, кыайан тиийбэтэҕим. Сахабыт тыла сайдарын, туттуллар эйгэтэ кэҥиирин, тарҕанарын туһугар сүрэҕим баҕатынан үлэлээбит уонна үлэлии сылдьар киһи буоларым быһыытынан, итинник хас биирдии сонунтан, ситиһииттэн олус үөрэбин, дьоллонобун. Мин курдук омук тыла идэлээх дьон ортотугар саха тылын өрө тутар киһи элбэх диэн этиэхпин баҕарбын. Элбэх тылы билэр киһи өйө-санаата арыый киэҥ буолар диэн мээнэҕэ эппэтэхтэр эбит.
Бастатан туран, Василий Васильевич Мигалкины илэ билбэт буоламмын, бу тылдьыты тиэхиньикэ билимин киһитэ толкуйдаабытын уонна уһун уунньуктаах кэмҥэ, бырахпакка дьаныһан туран, хомуйбутун олус сөхтүм уонна кэрэхсээтим. Тылдьыты олоххо киллэрбит Ньургун Леонтьев диэн радиофизик идэлээх киһиэхэ олус махтана санаатым. Киһи киһинэн олорор дииллэрэ ити буоллаҕа. Биир саналаах, толкуйдаах киһини көрсүү — улахан дьол.
Оттон тылбаасчыт быһыытынан манныгы этиэм этэ. Бу тыл нууччалыы тылбааһын, суолтатын эрэ биэрэр көннөрү сахалыы-нууччалыы тылдьыт буолбатах. Мин көрдөхпүнэ, бу тыл ситимин бары дэгэтин биэрэр кыахтаах нууччалыы-сахалыы, сахалыы-нууччалыы тылбаасчыт тылдьыта буолар. Тылбаасчыт тылдьыта диэн мин билэрбинэн суох. Кырдьыгынан эттэххэ, бу тылдьыты тыл суолтатын көннөрү билээри дуу эбэтэр тылын баайын хаҥатаары дуу туһаныы аҕыйах буолсу. Бу тылдьыты чопчу үчүгэй тылбааһы оҥорор баҕалаах эбэтэр саха тылын омук тылын быһыытынан үөрэтэр дьон туһаныыһылар. Ол аата тыл ситимин этиигэ туттуллар уратытын өйдүүр уонна талар кыахтаах дьон. Онон тылдьыт соругун арыый кыаратан, “Тыл ситимин сахалыы-нууччалыы, нууччалыы-сахалыы тылдьыта” диэн ааттыыр сөптөөх буолсу.
Тылдьыкка киирбит тыллар тылбаастара сирэйгэ, ахсааҥҥа туттуллууларыгар кыра туорааһын баарын аахсыбатахха, бу саха тылын олоҕор оҥоһуллубут улуу үлэлэртэн биирдэстэрэ буолара саарбахтаммат. Бу тылдьыт көмөтүнэн элбэх уустук тылбаас оҥоһуллуо диэн эрэнэбин. 102 тыһыынча тыл киирдэ диэн этэргэ эрэ дөбөҥ, киирбит тыл туттуллар киэбэ, өйдөбүлү үөскэтэр ньымата, этиигэ көстөр дэгэтэ олус баай уонна киэҥ буоллаҕа. Онон үлэни салгыы сайыннарааччылар мин санаабын салҕыахтара диэн эрэнэбин. Ким эрэ бу тылдьыт баайын туораттан хаҥатар, тыл ситимин тылбааһын сөптөөх барыйаанын эбэн биэрэр кыаҕа үөскүүрэ буоллар, көдьүүһэ уонна үйэтэ өссө улахан буолуох этэ дии саныыбын. Онон тылдьыт ааптарыгар Баһылай Баһылайабыска тылдьытын курдук бараммат кыахтаах уонна уһун үйэлээх буоларыгар баҕарабын.
edersaas.ru